انتظار دو زلزله بالای ۶ تا ۷ ریشتر هر صد سال در تهران

به گزارش تین نیوز به نقل از خبرآنلاین، سایه زلزله شدید در تهران همیشه بالای سر ساکنین این کلانشهر بوده است، هربار که یک زلزله نقطه ای از ایران را می لرزاند خیلی ها بلافاصله یاد زلزله احتمالی تهران در آینده می افتند، زلزله ای که می تواند خسارت های جانی و مالی زیادی به همراه داشته باشد، قبل تر پیروز حناچی، شهردار سابق تهران درباره خسارت زلزله احتمالی شهر تهران به خبرآنلاین گفته بود: «سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۵ مرکز همکاری های بین المللی ژاپن با توجه به زلزله کوبه مطالعه ای را در تهران آغاز کرد، آن ها بررسی کردند اگر هرکدام از گسل های فعال تهران در بدترین حالت، یعنی زمانی که همه مردم در خانه های خود خوابیده اند و با بیشترین شدت، یعنی بالای ۷ ریشتر فعال شوند، پیش بینی می شود در این زلزله ۴۰۰ هزار نفر کشته می شوند.»

همچنین علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران درباره وقوع زلزله سنگین در تهران قبل تر به خبرآنلاین گفته بود: «مردم باید بدانند سه روز اول (بعد از وقوع زلزله) به عهده آن ها است، از روز چهارم به بعد است که دولت ها در صحنه حوادث ورود می کنند، مردم سه روز اول خودشان باید به داد خودشان برسند.»

همه این ها نشان می دهد زلزله تهران اهمیت بالایی دارد و دولت چهاردهم باید توجه ویژه ای به آن داشته باشد، مهدی زارع، زلزله شناس درباره زلزله احتمالی در تهران معتقد است: «در منطقه ای به شعاع حدود ۱۰۰ کیلومتری مرکز تهران کنونی، به لحاظ آماری در هر سده دو زمین لرزه با بزرگای بین ۶ تا ۷ قابل انتظار است. آنچه در توسعه ناپایدار تهران به ویژه در شش دهه اخیر رخ داده است، منجر به ایجاد پهنه ای شهری با تاب آوری پائین -بین ۱۰ تا ۲۰% و گاه کمتر با جمعیت انبوه شده که آسیب به زیرساخت های حیاتی اش در یک زمین لرزه شدید در شهرهای تهران و کرج به آسیبی در ابعاد ملی برای کشور می انجامد.»

او در یادداشتی به اولویت های دولت آینده درباره زلزله تهران اشاره کرده است که موارد آن در ادامه آمده است:

یک برنامه ضروری اکنون با سرمایه گذاری و نظارت نهاد ریاست جمهوری در دولت در حال تشکیل چهاردهم و اجرای سازمان های مختلف علمی و اجرایی ایران ظرف مدت سه سال قابل اجراست و از دید نگارنده لازم الاجراست.

۱) مطالعات تفصیلی سطحی گسل ها و تکمیل نقشه چشمه های لرزه زای در گستره استان تهران

با توجه به تجمع فزاینده جمعیت و زمینه های آسیب پذیری شهرها، شناسایی پهنه های چشمه های لرزه زا به صورت استاندارد، در گستره شهری مانند تهران و کرج و در منطقه پیرامون – استان تهران- از ضروریات محسوب می گردد. وجود گسل های فعال همراه با وقوع زمین لرزه های تاریخی و دستگاهی حاکی است که توان لرزه خیزی بالا در محدوده پیرامون تهران است. بر این اساس، سن یابی عوارض مورفولوژیکی، تحلیل اشکال زمین، مورفومتریک شبکه زه کشی و مورفوتکتونیک جزو مطالعات ضروری برای محدوده تهران است که می توان با داشتن سن عوارض مورفولوژیکی و تکتونیک ناحیه، مدل زمین لرزه ای ناحیه را ارائه کرد.

۲) اکتشاف گسل های پنهان پهنه تهران

نقشه گسل های پهنه تهران از سال های دهه ۱۳۵۰ شمسی توسط محققان سازمان زمین شناسی کشور از طریق برداشت های سطحی و سپس در سال های دهه های هشتاد و نود بر اساس کوشش های محققان پژوهشگاه زلزله، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و سازمان زمین شناسی کشور مطالعه و تهیه شده است. بررسی های نقشه های ژئوفیزیکی و مطالعه خطواره های مغناطیسی و روندهای لرزه خیزی نمایانگر وجود گسل های پنهان در گستره شهر تهران، منطقه بین تهران-کرج و در گستره کل استان تهران است. این گسل ها می تواند به عنوان گسل های لرزه زا موجب رخداد زلزله های مخرب نظیر زلزله ۱۰ شهریور۱۳۴۱ بوئین زهرا شود. این گسل های فعال در نقشه های مغناطیسی، گرانی سنجی، برداشت های ژئودزی و همچنین مطالعه داده های زلزله شناسی شبکه های لرزه نگاری محلی، در پیرامون و داخل گستره های ساخت وسازشده کنونی وجود داشته و موجب لرزه زائی به صورت رخداد زلزله های کوچک نیز بوده اند. بخشی از این گسل ها در ادامه گسل های موجود شناخته شده و دارای رُخنمون سطحی هستند که در زیر آبرفتهای عهد حاضر نهان شده اند. شناخت آنها به شناسایی دقیق توان لرزه زائی پهنه تهران کمک فراوان می کند. با شناخت گسل های پنهان اصلی گستره تهران و پیرامون (استان تهران)، بنیان مناسبی برای تکمیل نقشه های پهنه بندی خطر زلزله در گستره شهری تهران فراهم می شود.

۳) شبکه شتاب نگاری و سامانه داده های لرزه نگاری گستره تهران

تعیین لرزه خیزی دقیق و قابل اعتماد منطقه تهران بر اساس نصب دقیق شبکه لرزه نگاری باند پهن می باشد. این محاسبات و اطلاع رسانی دقیق، به هنگام و مستمر آن پس از نصب شبکه در منطقه تهران با دقت مناسب در حداقل زمان میسر خواهد بود. دستاوردهای قابل انتظار این افزایش دقت در محاسبات تحلیل خطر زمین لرزه و به تعیین دقیق فاکتورهای کاهندگی در منطقه تهران است. کاربردهای ذیل را برای ایجاد و توسعه شبکه لرزه نگاری باند پهن می توان در نظر گرفت:

۱. هشدارهای لرزه ای؛ ارائه هشدارهای لازم و قابل اعتنا در حداقل زمان بعد از وقوع رویدادهای بزرگ نقش موثر و حیاتی در کاهش آثار اجتماعی–اقتصادی خواهد داشت. لذا توسعه پایدار جوامع با آهنگ لرزه خیزی بالا منوط به در نظر گرفتن این امر مهم همزمان با برنامه ریزی های بلند مدت توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور می باشد.

۲. فرابینی لرزه ای (مانیتورینگ) کلی و جزئی؛ مانیتورینگ دائمی لرزه ای علاوه بر برآورده نمودن هدف هشدارهای به هنگام لرزه ای، تدوین نقشه های دقیق لرزه خیزی در مقیاس های کوچک و بزرگ و کسب شناخت کامل از لرزه زمین ساخت مناطق مورد نیاز را امکانپذیر و میسر می سازد.

۳. پژوهش های بنیادی شناخت ویژگی های لایه بندی زمین؛ مطالعه لایه بندی ساختمان زمین بر اساس انتشار امواج لرزه ای از کانون زلزله در مقیاس های محلی، منطقه ای و دورلرز جهانی از اهداف این پروژه در پهنه تهران است.

۴) شبیه سازی زلزله در گستره تهران

با توجه به رویداد زمین لرزه های تاریخی، مطالعه لرزه خیزی و شناخت گسل ها به منظور مطالعات زلزله شناسی مهندسی از اهمیت بالایی برخوردار است بدین منظور و برای برآورد واقع گرایانه باید با شناخت گسل ها و با در نظر گرفتن شرایط ساختگاهی در تهران جنبش نیرومند و واقع گرایانه با استفاده از روش ترکیبی شبیه سازی سناریوهای زمین لرزه تهران انجام شود.

۵) پیش بینی زلزله در گستره تهران

الگوریتم های پیش بینی زلزله با استفاده از هوش مصنوعی، سامانه های خبره روش ها، مدل ها، چارچوب ها و ابزارهای مورد استفاده برای پیش بینی زلزله آزموده می شود. اخیرا یک مطالعه برداشت های سامان یافته لرزه خیزی پیش بینی زمین لرزه در محدوده تهران انجام شده است. در این بررسی پیشنهادی مدل های پیش بینی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت در مورد زمان، شدت و مکان زلزله های آینده بر پایه لرزه خیزی توسعه می یابد. استفاده از مفاهیم احتمال، امکان در نظر گرفتن عدم قطعیت در اندازه، موقعیت و میزان رویدادهای زمین لرزه و تغییرات در ویژگی های جنبش زمین فراهم شده است. در روش احتمالی با یک الگو شامل اطلاعات زمین شناسی، لرزه خیزی و کاهندگی، بیشینه جنبش زمین برای دوره های زمانی و درصدهای متفاوت برآورد می شود. پیش یابی های کوتاه مدت زلزله می تواند در راستای بالاتر بردن سطح آگاهی مردم، سهولت بخشیدن بر پاسخ های فوری و کامل تر کردن علوم زلزله کمک شایان توجهی کند.

از سوی دیگر نصب شبکه پایش دقیق GPS می تواند به کنترل همه یا بیشتر زلزله های بزرگ کمک کند. تا کنون ۹۰ زمین لرزه با بزرگای ۷ یا بزرگتر، قبل از وقوع سیگنال ظریفی و بلندتر از سطح نویزها حدود ۲ ساعت قبل از وقوع زمین لرزه نشان داده اند. پایش پیش لغزش به شناسایی «مرحله مقدماتی لغزش گسل دو ساعت قبل از گسیختگی اصلی لرزه ای» می انجامد. برای پنین کاری به نصب شبکه ای با حدود ۵۰ ایستگاه پایش دقیق GNSS در محدوده تهران و پیرامون نیاز است.

۶) سامانه هشدار سریع زلزله برای گستره تهران

توسعه سامانه هشدار پیش هنگام زلزله برای تهران یک ضرورت است. مراحل اولیه ایجاد این سامانه با کوشش ها و سرمایه گذاری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در تهران در حال شکل گیری است. هدف طراحی توسعه یک سامانه تفصیلی هشدار سریع زلزله بر پایه داده های شتاب نگاری برای شهر تهران است که در نزدیکی کانون زمین لرزه های محتمل بعدی قرار دارد. شبکه شتاب نگاری با تعداد بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ ایستگاه شتاب نگاری در گستره شهر تهران امکان بهره گیری از این شبکه برای سامانه هشدار سریع را نیز فراهم می کند. توزیع ایستگاه های این شبکه چنان خواهد بود که کل گستره شهری و بر روی پهنه گسل های فعال پیرامون تهران را پوشش می دهد. در این راهبرد تلاش می شود این هدف ها برای سامانه های هشدار سریع برای شهرهای مهم ایران دنبال شود:

فراهم آوردن اطلاعات دقیق و قابل اعتنا برای مشخص کردن سریع و دقیق کانون مهلرزه ای رخداد زمین لرزه ها و ارائه پهنه های خطر و خسارت زمین لرزه (تولید نقشه های جنبش شدید زمین)، تحلیل سریع شدت دستگاهی زمین لرزه بلافاصله پس از رخداد و فراهم آوردن یک مبنای تجربی برای توسعه و روزآمدکردن نقشه های ریزپهنه بندی خطر زلزله می باشد. فاصله هریک از ایستگاه های شتاب نگاری از یکدیگر حداکثر ۳ کیلومتر (حتی الامکان بین ۱ تا ۳ کیلومتر) با توزیع مناسب بر روی جنس زمین سنگی و خاکی در نظر گرفته می شود . برای شهر تهران چنین سامانه ای شامل حداقل ۲۰۰ ایستگاه شتاب نگاری خواهد بود.

۷) تولید برخط نقشه های لرزش زمین Shakemap

برپایه برآوردهای برپایه G.I.S نقشه های جنبش زمین "شیک مپ" بلافاصله پس از رخداد زلزله بر روی اینترنت قابل دسترسی خواهند بود. جنبش های ثبت شده بلافاصله به صورت شتاب نگاشت مصنوعی تولید و آماده بهره برداری گردد. از سوی دیگر با رخداد زمین لرزه بزرگ نیز شبیه سازی صورت گرفته و شتاب نگاشت مصنوعی در حوزه نزدیک برای گسل مسبب تولید می شود. چنین نقشه هایی نقشی کلیدی برای مدیریت بحران دارد. نقشه های "شیک مپ" یک ابزار ارزشمند برای مدیریت ریسک سوانح پس از زلزله به دلیل توانایی آن در ارزیابی سریع تاثیر و میزان لرزش زمین است. در اینجا چند کاربرد "شیک مپ" برای مدیریت ریسک سوانح پس از زلزله آورده شده است:

۱. ارزیابی سریع آسیب: "شیک مپ" اطلاعات تقریباً لحظه ای در مورد شدت لرزش زمین پس از زلزله ارائه می دهد. این اطلاعات می تواند به امدادگران اضطراری کمک کند تا به سرعت آسیب احتمالی به ساختمان ها، زیرساخت ها و خطوط حیاتی را ارزیابی کنند.

۲. تخصیص منابع: با ارائه اطلاعات دقیق در مورد توزیع و شدت لرزش زمین، "شیک مپ" می تواند به مدیران بحران کمک کند تا منابع را به طور موثرتر تخصیص دهند. این شامل استقرار تیم های جستجو و نجات در مناطقی است که به احتمال زیاد خسارت قابل توجهی را تجربه کرده اند.

۳. پیام های ایمنی عمومی: "شیک مپ" را می توان برای تولید پیام های ایمنی عمومی بر اساس سطح لرزش زمین در مناطق مختلف استفاده کرد. این اطلاعات می تواند به ساکنین کمک کند تا تصمیمات آگاهانه ای در مورد تخلیه یا انجام سایر اقدامات حفاظتی بگیرند.

۴. اولویت بندی تلاش های پاسخ: "شیک مپ" می تواند با شناسایی مناطقی که قوی ترین لرزش ها را تجربه کرده اند و به احتمال زیاد آسیب های قابل توجهی متحمل شده اند، به اولویت بندی تلاش های پاسخ کمک کند. این به مدیران اورژانس اجازه می دهد تا تلاش های خود را در جایی که بیشتر مورد نیاز هستند متمرکز کنند.

۵. تاب آوری ساختمان: با استفاده از داده های"شیک مپ" برای شناسایی مناطقی که بیشترین خطر آسیب زلزله را دارند، جوامع می توانند اقدامات پیشگیرانه ای برای تقویت ساختمان ها، زیرساخت ها و خطوط حیاتی برای تاب آوری بهتر در برابر زلزله های آینده انجام دهند.