◄ حداقل ارتفاع ممکن تونل برای برقی کردن راه آهن/ تونل های راه آهن لرستان محدودیتی برای برقی شدن ندارند

عباس قربانعلی بیک: ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه 1403، ﮐﺎرﮔﺎه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ارزش رﻓﻊ ﮔﻠﻮﮔﺎهﻫﺎی ظرفیت ﻣﺴﯿﺮ رﯾﻠﯽ دورود - اﻧﺪﯾﻤﺸﮏ ﺑﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت راه و ﺷﻬﺮﺳﺎزی و ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎیی ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ و با حضور نمایندگان سازمان ها و ذی نفعان ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ (تین 290866).

• در گزارهنمای ارائه شده، علاوه بر روش های مختلف افزایش ظرفیت، به تاثیر برقی کردن بر ظرفیت نیز اشاره گردید. با وجود اولویت ششم برقی کردن راه آهن تهران بندر امام خمینی در گزارش مدیریتی شرکت مشاور خارجی در تیرماه 86 (ص 74)، اطلاع از برنامه ارسالی راه آهن به دولت (ص 27 گزارش بهمن 93) سبب بررسی دقیق تر موضوع گردید. در نقشه صفحه 27 گزارش مذکور برنامه دوخطه کردن و در صفحه بعد برنامه تراک بندی تا سال 1400 مشخص شده بود، بدون برنامه ای برای برقی کردن.

• طبق نقشه، در مسیر جنوب (بندر امام) در طرفین راه آهن لرستان (اداره کل سابق و از دورود تا اندیمشک)، دوخطه کردن و تراک بندی تا 1400 پیش بینی شده بود و در این مسیر فقط تراک بندی درحالیکه در مسیر تک خطه تاثیر تراک بندی تقریبا ناچیز است.

• براساس استعلام امکان پذیری برقی کردن تونل های لرستان از شرکت زیمنس در اواسط دهه هشتاد، بررسی هایی برای برقی کردن فقط اداره کل راه آهن لرستان از مسیر جنوب مسیر به عمل آمد و مشخص شد که برقی کردن مسیر، افزایش ظرفیت را درپی دارد.

• بررسی های بیشتر نشان داد طرح بسیار اقتصادی بوده و یکی از شرکت های خصوصی برای مشارکت ترغیب گردید (تین 282772).
• پیشنهاد اولیه شرکت داوطلب در سال 94 برای راه آهن ارسال و به دفتر سرمایه گذاری برای بررسی کارشناسی و اقتصادی ارجاع شد و پس از بررسی ها و رفع ابهامات، پیشنهاد به صورت BOT (ساخت، بهره برداری، انتقال) به تایید کمیته سرمایه گذاری رسید.
• با وجود اینکه قدمت راه آهن بخار 200 سال شده و عمر راه آهن برقی به بیش از 100 سال رسیده، عمر خطوط 25 کیلوولت به 75 سال محدود شده ولی با این وجود بیشترین خطوط برقی جهان و از جمله اغلب خطوط سریع السیر جهان از این نوع هستند. 
• باتوجه به برخی ابهامات و تصورات غلط در مورد محدودیت تونل های قدیمی برای برقی کردن، مروری بر موضوع خواهیم داشت.

• در شبکه های راه آهن برقی با ولتاژ ۲۵ کیلوولت، کمترین ارتفاع تونل ها به محدودیت های گاباری قدیمی کشورهای پیشرو ریلی مربوط می شود، فاصله متداول کابل تماسی برق بالاسری از سطح ریل چنین است (متوسط 4.7 تا 6.2 متر از سطح ریل).
• طبق فیش (استاندارد) UIC608، کمترین فاصله سیم تماس خطوط برقی 25 کیلو ولت معادل 4165 متعلق به انگلستان و سپس 4600 میلیمتر در فرانسه و بیشترین مقدار حداقل در فنلاند معادل 5600 و متوسط حداقل در 8 کشور 4900 میلیمتر است.

• حداکثر  فاصله سیم تماس خط برقی 25 در انگلستان 5940 و در فرانسه 6500 میلیمتر و متوسط 8 کشور 6200 میلیمتر است.
• شرکت مشاور کامپساکس (دانمارک) در دستور العمل طراحی خطوط مشخصات خطوط جدید پس از سال 1354، ابعاد تونل های قدیمی و پیشنهادی را مشخص نموده که برای خطوط موجود آن هنگام، حداقل 5750 میلیمتر از سطح ریل ذکر شده (در نقشه های قدیمی موجود، ابعاد سه نوع تونلA ،B  و  C معرفی شده که نوع A با ارتفاع 580 سانتیمتر از همه کوچکتر و نوع C با ارتفاع 600 سانتیمتر از همه بزرگتر است) و در خطوط جدید (پس از انقلاب) به بیش از 7 متر افزایش یافته است که در این تونل ها، حداکثر، مبنا (نرمال) و حداقل ارتفاع سیم تماس خط برقی هم چنین نوشته شده است: 6000، 5700 و 5050 میلیمتر.
• نقشه زیمنس، ارتفاع تونل را در لرستان بر مبنای اطلاعات ارسالی 5800 منظور نموده و ارتفاع سیم تماسی از سطح ریل را حدود 5000 میلیمتر یعنی بیش از 800 میلیمتر بالاتر از ارتفاع حداقل سیم تماس در انگلستان و 400 میلیمتر بالاتر از حداقل فرانسه.
• این ارزیابی نشان می دهد نه تنها تونل های لرستان بلکه تونل های شمال نیز در بدترین شرایط محدودیتی برای برقی شدن ندارند و هزینه چند صد میلیون دلاری برای اصلاح ابعاد تونل های شمال در پروژه برقی کردن گرمسار اینچه برون ضرورتی نداشته است.
• با توجه به گزارشات نادرست (تین 296031) برخی کارشناسان و مدیران در بستر مدیریت جزیره ای (تین 272983) که برقی کردن راه آهن لرستان را غیر ممکن القاء کرده اند (یا مانند گرمسار اینچه برون با صرف هزینه و زمان زیاد)، ضرورت تشکیل کارگروه های مشترک ادارات کل و دفاتر زیربنایی، ناوگان و بهره برداری با محوریت مرکز تحقیقات برای بررسی دقیقتر بیشتر آشکار می گردد.