ایران به انقلاب جهانی «سریع‌السیرها» می‌پیوندد؟

شهرها، مناطق و کشورهای جهان به‌تدریج به این نتیجه رسیده‌اند که قطارهای پرسرعت گزینه‌ای قابل اعتماد برای مسافرت هستند. قطارهای پرسرعت دارای سیستمی هستند که بسیار سریع‌تر از قطارهای سنتی عمل می‌کند و سرعت آنها به 350 کیلومتر در ساعت می‌رسد. این نوع قطارها که نخستین بار در ژاپن مورد استفاده قرار گرفتند، در هر جا که افتتاح شدند با استقبال فراوان مردم روبه‌رو شدند.

هم‌اکنون شبکه‌های بزرگی از قطارهای پر سرعت در اروپا و شرق آسیا مشغول خدمت‌رسانی هستند که مهم‌ترین آنها را می‌توان در فرانسه، آلمان، اسپانیا، کره‌جنوبی، تایوان و چین مشاهده کرد. در این میان چین با دارابودن 7 هزار کیلومتر شبکه پرسرعت درصدر کشورهای پیشرو قرار دارد.

مزایای قطارهای پرسرعت بسیار است. به‌عنوان مثال، ایستگاه‌های آنها بر خلاف فرودگاه‌ها، در مرکز شهر قرار دارد. این باعث می‌شود که سفرهای بین شهری بسیار سریع‌تر از هواپیما انجام شود چون برای مسافرت‌های هوایی نیاز است که مسافر مسافتی که اغلب طولانی هست را تا فرودگاه بپیماید. بازرسی‌های امنیتی و مدت زمان سوار شدن مسافران به هواپیما هم زمان قابل‌توجهی می‌گیرد. از سوی دیگر قطارهای پرسرعت نسبت به خودروها سرعت بیشتری دارند و علاوه‌بر آن با معطلی در ترافیک موجب هدرروی وقت نمی‌شوند.

از دیگر مزیت‌های قطارهای پرسرعت این است که آنها موجب کاهش شلوغی‌ جاده‌‌ها و فرودگاه‌های کشور می‌شوند و آمار نشان می‌دهد که سفر با این قطارها از سفرهای جاده‌ای ایمن‌تر است. به‌عنوان مثال قطارهای پر سرعت ریلی ژاپن و فرانسه بیش از 30 سال است که کار می‌کنند و تاکنون هیچ تصادف منجر به مرگ مسافر در این وسایل نقلیه گزارش نشده است. 

تجربه‌های جهانی قطار تندرو
امروز قطار‌های پر سرعت به نماد توسعه‌یافتگی کشورها تبدیل شده‌اند و کشورهای منطقه و جهان در راه‌اندازی، توسعه و ارتقای کیفیت آن از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند. در این بین اما برخی کشورها به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند و برخی دیگر هنوز با معضلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند. یکی از موفق‌ترین تجربه‌های راه‌اندازی قطارهای پر سرعت را می‌توان در اروپا یافت.

تجربه سوار شدن در قطار پرسرعت مسیر برلین به هامبورگ، دو شهر بزرگ آلمان، تجربه‌ای کاملا متفاوت از سوار شدن در قطار« امترک» آمریکا است که شهرهای بزرگ ساحل شرقی آن را به هم پیوند می‌زند. تجربه سفر با قطار پر سرعت آلمان با نام «اینترسیتی اکسپرس»، همچون تجربه سفر با یک مرسدس بنز در اتوبان است. در این سفر راهنمای قطار به سمت شما می‌آید و با روی گشاده به شما پیشنهاد می‌کند که قهوه بنوشید. درهای سرویس‌های بهداشتی این قطار به‌صورت الکترونیک باز می‌شوند.

برای سهولت کار معلولان یک دکمه تعبیه شده است که با فشردن آن درب باز می‌شود. با وجود تجربه بد مسافران قطار پرسرعت امترک آمریکا، کار این قطار هرگز برای مدت طولانی متوقف نمانده است، راهنمای این قطار خسته و ترشرو نیست، درهای سرویس بهداشتی بی‌سر‌و‌صدا باز و بسته می‌شوند و این قطار هرگز تاخیر ندارد. علاوه بر همه اینها، در قطارهای پرسرعت آلمان، اینترنت پر سرعت هم همیشه در دسترس مسافران قرار دارد. 

عقب‌ماندگی از قافله قطارهای تندرو دنیا 
اولین قطار پرسرعت جهان در سال 1963 با سرعت 256 کیلومتر بر ساعت راه‌اندازی شد، به فاصله چهار سال بعد فرانسه در رقابت تنگاتنگ با ژاپن قطار تندرو بعدی را با سرعت 318 کیلومتر بر ساعت روی ریل قرار داد و رقابت سنگین میان این تیزروهای محبوب تا امروز در دنیا ادامه دارد؛ آخرین رکورد نیز از آن چشم بادامی‌های چینی با سرعت بالغ بر 487 کیلومتر در ساعت است.

کشورهای جهان این روزها در رقابت برای راه‌اندازی مسیرهای پرسرعت خود بالغ بر 20 هزارکیلومتر مسیر پرسرعت در دنیا احداث کرده‌اند که از این میان 7 هزار کیلومتر مسیر پرسرعت در چین، 7 هزار کیلومتر در اروپا، 2 هزارکیلومتر در ژاپن و بقیه نیز در دیگر کشورهای دنیا قرار دارد. آمریکا نیز که تا چند سال گذشته از این قطار پرسرعت جهانی عقب‌مانده بود در هشت سال گذشته به سرعت بر حجم سرمایه‌گذاری‌های خود در این حوزه افزوده است تا زمان جامانده را جبران کند. ایران اما تقریبا یکی از کشورهای عقب مانده از قافله قطارهای تندرو در دنیا محسوب می‌شود.

کشورهای همسایه و منطقه به سرعت در حال سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی خطوط سریع‌السیر خود هستند. ترکیه این روزها در حال بهره‌برداری از سه خط تندرو و اجرای پنج خط سریع‌السیر دیگر است و عربستان نیز طرح قطار تندرو مکه به مدینه را آغاز کرده که امروز نزدیک به راه‌اندازی است. ایران اما تا قبل از اجرای برجام برای اجرای خط تندرو تهران-قم – اصفهان با مسائل تامین مالی دست به گریبان است. پروژه‌ای که بیش از 10 سال از آغاز آن می‌گذرد و هنوز به سرانجام نرسیده است. حداکثر سرعت قطار در ایران از سال 1355 تا کنون 160 کیلومتر بر ساعت مانده است. 

سریع‌ترین‌های جهان 

1-قطار CRH380A چین:
این قطار که ساخت شرکت سی‌اس‌آر شینگدائو سیفانگ لکوموتیو است، بالغ‌بر 3/ 487 کیلومتر بر ساعت سرعت دارد. این قطار جایگزین تکنولوژی خارجی CRH2 شده است. این قطار طوری طراحی شده است که حین کار سرعت 380 کیلومتر بر ساعت دارد؛ اما در آزمایش‌ها سرعت آن به بیش از 480 کیلومتر بر ساعت رسید.این قطار از سیستم الکتریکی استفاده می‌کند و ظرفیت حمل 494 مسافر را دارد. مسیر اصلی این قطار شانگهای-نانجینگ و شانگهای-هانژو است.

2- قطار TR-09 آلمان:
حداکثر سرعت این قطار مونوریل که در آن از سیستم مغناطیسی استفاده شده است، بالغ‌بر 450 کیلومتر بر ساعت است.البته حداکثر سرعت واقعی آن می‌تواند به 500 کیلومتر بر ساعت هم برسد؛ اما به دلایل ایمنی، در حد 450 کیلومتر بر ساعت حفظ می‌شود. مصرف انرژی معمول این قطار برای هریک از بخش‌های شناوری، سفر و کنترل قطار 50 تا 100 کیلو وات است.

3- قطار شینکانسن ژاپن:
شینکانسن یا همان قطار پرسرعت ژاپن شبکه‌ای از خطوط قطار پرسرعت در این کشور است. حداکثرسرعت قطار این شبکه در تست به 443 کیلومتر بر ساعت می‌رسد؛ اما حداکثر سرعت آن برای حمل‌ونقل‌ مسافر 320 کیلومتر بر ساعت است.  این قطار شهرهای مختلف ژاپن را به هم متصل می‌کند و هنوز هم در حال گسترش به سمت دیگر شهرها است. منبع انرژی این قطار برق است.

4- قطار «ت ژ و» فرانسه:
این قطار که بین سال‌های 1992 تا 1996 میلادی ازسوی شرکت آلستوم ساخته شده است، دارای حداکثر سرعتی بالغ‌بر 380 کیلومتر بر ساعت است، اما سرعت مصوب آن برای خدمات‌رسانی 320 کیلومتر بر ساعت تعیین شده است. سیستم الکتریکی مورد استفاده در این قطار 25 کیلو ولت AC، 1500 ولتDC و 3000 ولتDC است. این قطار گنجایش حمل 377 مسافر را دارد.

5- قطار KTX2 کره جنوبی:
این قطار که نام دیگرش KTX سانچئون است، توسط شرکت «هیوندایی راتم» در کره جنوبی ساخته شده و حداکثر سرعت آن 4/  352 کیلومتر بر ساعت است؛ اما به دلایل ایمنی برای خدمات‌رسانی از حداکثر سرعت 305 کیلومتر بر ساعت استفاده می‌کند. این قطار از برق 25 کیلوولتی استفاده می‌کند. این قطار در مسیرهای مختلف کره‌جنوبی کار می‌کند و می‌تواند 363 مسافر را در خود جای دهد.

6- قطار THSR 700T تایوان:
این قطار که برگرفته از قطار شینکانسن ژاپن است، به‌عنوان قطار پرسرعت تایوان دارای حداکثر سرعتی بالغ‌بر 50/  335 کیلومتر بر ساعت است؛ اما معمولا این قطار از سرعت 300 کیلومتر بر ساعت استفاده می‌کند. این قطار در تاریخ 5 ژانویه 2007 کار خود را آغاز کرد. در این قطار از برق 25 کیلوولتی استفاده می‌شود. مسیر آن تایپه-کائوهسیونگ است و گنجایش حمل 989 مسافر را دارد.

7- قطار AVE Talgo-350 اسپانیا:
این قطار متعلق به شرکت راه‌آهن دولتی اسپانیا است که مسیرهای مادرید-مالاگا، مادرید-وایادولید و مادرید-هوئسکا را به هم متصل کرده است. حداکثر سرعت این قطار 330 کیلومتر بر ساعت است و از برق 25 کیلو ولتی استفاده می‌کند. ظرفیت حمل مسافر این قطار 318 نفر است و از سال 2005 تا‌کنون مشغول خدمات‌رسانی است.

8- قطار یورو استار انگلیس:
یورو استار قطار پرسرعت انگلیس است که لندن، پاریس و بروکسل را به هم متصل می‌کند.این حمل‌ونقل‌ از درون تونل بین انگلستان و فرانسه انجام می‌شود. این قطار می‌تواند با سرعت 320 کیلومتر بر ساعت حرکت کند. در این قطار از برق 25 کیلو‌ولتی استفاده می‌شود و حداکثر ظرفیت حمل مسافر آن 900 نفر است.

9- قطار ETR 500 ایتالیا:
این قطار پرسرعت ایتالیا که از سال 1993 شروع به کار کرده است، اکنون ازسوی شرکت «ترن ایتالیا» اداره می‌شود. حداکثر سرعت این قطار 300 کیلومتر بر ساعت است. تنها یک ساعت طول می‌کشد که این قطار از میلان به مرکز بولونیا برسد. سیستم الکتریکی استفاده شده در این قطار 3000 ولت DC، 25 کیلو ولت AC است.

10- قطار HSL 1 بلژیک:
این قطار پرسرعت بلژیک در مسیر بروکسل به خط قطار پر‌سرعت LGV نورد فرانسه حرکت می‌کند. این مسیر 88 کیلومتر است. تاریخ شروع به کار این قطار 14 دسامبر 1997 است. این قطار برقی است و با برق 25 ولت کار می‌کند. حداکثر سرعت آن300 کیلومتر بر ساعت است.  این قطار پرسرعت مسیر پاریس به بروکسل را کوتاه کرده است. اکنون مسافرت با آن از پاریس به بروکسل فقط یک ساعت و 22 دقیقه طول می‌کشد.