◄ جلوگیری از تکرار سانحه فرار قطار بندرعباس با دستگاه انتهای قطار، EOT

نیمه اول تیرماه خبر سانحه ای اسف بار با این شرح منتشر شد: لکوموتیو شماره 2062 هنگام واگذاری واگن های باردار جهت تخلیه دچار سانحه شده است، شدت این حادثه زیاد بود و بر اثر آن یک لکوموتیوران جان خود را از دست داده است. (تین نیوز/ کد خبر 258420)

اواسط دهه هفتاد برای بهبود سطح آگاهی کارشناسان و مدیران، تقویت رابطه مرکز تحقیقات با ادارات کل ستادی و صف و جلوگیری از انحصار دانش، خلاصه گزارش تحقیقات و یا مطالعات همکاران مرکز در قالب مقالات منتخب منتشر می شد.

یکی از این نمونه‎ ها مقاله منتخب شماره 73 مورخ خرداد 1378 بود که نتیجه بررسی و مطالعات آقای مهندس حسن احمدی گرجانی از کارشناسان گروه علائم (معاون اسبق اداره کل علائم) بر روی EOT بود  که به کارگیری آن می توانست از بروز سانحه فرار قطار بندرعباس جلوگیری نماید.

خلاصه این مقاله به قلم آقای مهندس احمدی بدین شرح است:( متن کامل مقاله اینجاست)

 - به طور کلی در مسائل کنترلی صنایع، هرقدر دخالت انسان کمتر شود، بروز خطاهایی که به واسطه یکنواخت بودن کار و سهل انگاری از انسان سر می زند کاهش یافته و مجموعه ایمن تر و مطمئن تر خواهد شد. از دیرباز لکوموتیورانان برای هدایت ایمن و مطمئن قطار نیاز به دانستن پاره ای از ویژگی ها و مشخصات قطار داشته اند که از مهمترین آنها می توان به میزان فشار لوله سراسری هوا در واگن انتهایی اشاره کرد.

این کار از طریق یک نفر به عنوان ترمزبان صورت می گرفت و اندازه فشار هوای انتهای قطار به اطلاع لکوموتیوران رسانده می شد. در مواردی بنا به دلایل مختلف از جمله سهل انگاری مامورین، دلایل شخصی، یا وضعیت نامساعد جوی و عدم دسترسی مناسب و صعوبت اجرای کنترل و بازرسی و یا نقص دستگاه های ارتباطی باعث بروز اشکالاتی در این اطلاع رسانی می شد. عدم اجرای صحیح این چرخه عملیاتی می توانست عواقب وحشتناکی را در سیر و حرکت و سلامت کلیه ادوات و سیستم های درگیر با سیر و حرکت و از همه مهمتر خسارات جانی شدید برای عوامل اجرایی و نیز افراد حاضر در محل حادثه داشته باشد.

چند شرکت از جمله TrainLink و Pulse در آمریکا پیشگام این تکنولوژی بودند و اولین دستگاه از این نوع توسط شرکت ترین لینک و با همین نام ساخته شد. امروزه این دستگاه به طور گسترده در چند راه آهن مطرح دنیا از جمله استرالیا، کانادا، آمریکا و نیوزلند مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان سیستم مکمل تجهیزات ایمنی سیر و حرکت قطار به کار گرفته می شود و با نام های E.O.T (دستگاه انتهای قطار) شناخته می شود. در نیمه دوم دهه هفتاد چندین دستگاه در راه آهن ایران با همت نیروهای دانشگاهی و با نظارت متخصصان مرکز تحقیقات راه آهن ساخته شد. این سیستم چند تفاوت با مشابه خارجی خود دارد که از مهمترین آنها می توان به داشتن نشانگر متحرک یا ساکن بودن واگن انتهایی و قابلیت دگاژ قطار اشاره نمود.

عملیات کنترل و انتقال اطلاعات فشار هوای انتها در قطارهای مسافری به علت کوتاه بودن قطار و وجود سیم های رابط به وسیله سیم امکان پذیر می باشد اما مشکل عمده در قطارهای باری است که می بایست اطلاعات به صورت بیسیم منتقل شود.

این سیستم شامل مجموعه تجهیزاتی است که فشار لوله سراسری هوا و بعضی پارامترهای مهم نظیر متحرک یا ساکن بودن واگن انتهایی را اندازه گیری کرده و اطلاعات مربوطه را از طریق یک لینک رادیویی به لکوموتیوران اطلاع می دهد. برای این منظور یک فرستنده و گیرنده در انتها (EU) و یک فرستنده و گیرنده در داخل لکوموتیو (LU) قرار داده می شود که کلیه عملیات کنترلی و درخواست و ارسال اطلاعات به واحد انتهایی از طریق واحد داخل لکوموتیو انجام می گیرد.

مزایای این وسیله عبارتند از: 1- کاهش خطای انسانی در گزارش فشار لوله سراسری هوا، 2- تشخیص سریع بریدگی قطار در قطارهای طویل، 3- اعمال ترمز به قطارهای فراری، 4- امکان اعمال ترمز اضطراری از انتها در شیب های تند، 5- امکان اعمال ترمز اضطراری به واگن های شیربسته، 6- کاهش سوانح ناشی از عدم اندازه گیری فشار هوای لوله سراسری، 7- امکان انجام آزمایش ترمز از انتهای قطار، 8- امکان تجهیز به فلاشر دیجیتال در واگن انتها در صورت حرکت، 9- داشتن فشار لحظه ای هوا

- متاسفانه فرار قطار از دهه هفتاد با افزایش وزن و طول قطارها، به ویژه با حذف واگن انتها بدون جایگزین مناسب بیشتر شد، (تین نیوز / کد خبر 220264 و 254497). با تحلیل سوانح، بررسی سوابق و تجربیات دیگر راه آهن ها می توان تکرار آنها را پیشگیری کرد.  

* کارشناس حمل و نقل