بلیت هواپیما گران می‌شود؟

بعد از حذف ارز مسافرتی در شهریور، حالا نوبت به حذف ارز مبادله‌ای شرکت‌های هواپیمایی رسیده است. دولت قصد دارد در راستای اجرای سیاست تک‌نرخی شدن ارز، ارائه ارزهای دولتی را متوقف کند که در جریان اجرای این سیاست، قرار است دست شرکت‌های هواپیمایی نیز از ارز مبادله‌ای کوتاه شود.

به گزارش ایسنا، اگرچه هنوز شیوه‌نامه اجرای این تصمیم ابلاغ نشده اما خبرها حاکی از آن است که حذف این ارز به طور جدی در دستور کار است و در روزهای آینده ابلاغ خواهد شد.

فعالان حمل‌ونقل هوایی معتقدند با توجه به اینکه بیشتر هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی ارزی است، حذف ارز مبادله‌ای موجب بر هم خوردن برنامه‌ریزی‌های این شرکت‌ها برای پروازهای بین‌المللی و ایجاد خلل در روند خرید هواپیماهای نو خواهد شد و حتی احتمال افزایش نرخ بلیت هواپیما از سوی شرکت‌ها برای جبران بخشی از هزینه‌ها وجود دارد، بنابراین چنین تصمیمی در نهایت به زیان مسافران و برای حمل‌ونقل هوایی مشکل‌آفرین خواهد بود.

 مشکلات مالی، بدهی‌های سنگین و فشار تحریم‌ها، گرفتاری‌های اصلی شرکت‌های هواپیمایی در سال‌های گذشته بود. این مشکلات با چندنرخی شدن ارز در اواخر دولت دهم اوج گرفت و همین مسئله موجب شد در سال ۹۱ با دستور رئیس‌جمهوری وقت، بانک مرکزی به این شرکت‌ها ارز مبادلاتی اختصاص دهد. اختصاص این ارز مبادله‌ای از یک سو و لغو تحریم‌های صنعت هوانوردی و شناورسازی نرخ بلیت در سال‌های گذشته از سوی دیگر، موجب شد شرکت‌های هواپیمایی بتوانند خود را سرپا نگه داشته و برنامه‌ریزی مناسب‌تری برای خود داشته باشند. اما این روزها خبر می‌رسد ارز مبادله‌ای شرکت‌های هواپیمایی حذف می‌شود؛ آن هم در شرایطی کهبه زودی ارز روزهای پرتلاطمی را در چند هفته گذشته پشت سرگذاشته و نرخ دلار به حدود ۴ هزار تومان رسیده است.

مقصود اسعدی‌سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی با اعلام خبر حذف ارز مبادله‌ای به ایسنا گفت: بیش از ۶۰ درصد هزینه جاری شرکت‌های هواپیمایی به شکل ارزی انجام می‌شود و شرکت‌های هواپیمایی برای حفظ کسب و کار خود نیاز به دریافت این ارز دارند. او افزود: در شرایطی که فرودگاهی مانند نجف، هزینه سوخت‌گیری را با شکلی تصاعدی افزایش می‌دهد و شرکت‌های هواپیمایی ایرانی، مسافران را با نرخ مصوب جابه‌جا می‌کنند، تامین ارز مبادلاتی به خودی خود می‌تواند گره‌گشا باشد، اما اگر توقف عرضه این ارز ادامه یابد شاید برخی شرکت‌های ایرانی چاره‌ای جز توقف پروازهای بین‌المللی خود نداشته باشند.

به گفته وی، در شرایطی که نرخ دلار به حدود ۴ هزار تومان رسیده، ورود شرکت‌های هواپیمایی به این بازار می‌تواند به افزایش تقاضا و حتی بالا رفتن قیمت‌ها منجر شود. اسعدی‌سامانی اضافه کرد: شرکت‌های هواپیمایی سال‌های گذشته با درک دقیق شرایط دولت، هیچ تقاضای نامعقولی نداشته‌اند اما درحال‌حاضر تامین ارز مبادلاتی برای برآمدن از پس هزینه‌های ثابت، یک دغدغه جدی نزد شرکت‌های هواپیمایی است زیرا می‌تواند روند فعالیت برخی شرکت‌ها را با مشکل روبه‌رو کند.

کاهش خدمات ایرلاین‌ها

یک کارشناس حمل‌ونقل هوایی معتقد است توقف ارائه ارز مبادلاتی به شرکت‌های هواپیمایی، منجر به افزایش نرخ بلیت و در نهایت به زیان مسافران تمام خواهد شد. علیرضا بحیرایی در پاسخ به «گسترش‌تجارت» صنعت هواپیمایی را صنعتی پیچیده و ارزبر دانست و گفت: اگر دولت به شرکت‌های هواپیمایی ارز دولتی اختصاص دهد، این شرکت‌ها می‌توانند خدمات خوبی به مردم ارائه دهند اما اگر قرار باشد این شرکت‌ها ارز را با نرخ فعلی یعنی حدود ۴ هزار تومان تهیه کنند، نمی‌توان انتظار خدمات مطلوب از آنها داشت. او توضیح داد: شرکت‌های امارات، ترکیش‌ایرویز و... در ایران درحال فعالیت هستند و ما بخشی از ارز کشور را به این شرکت‌ها می‌دهیم.

این شرکت‌ها خدمات مطلوبی به مسافران ارائه می‌دهد و ما انتظار داریم همین خدمات را با همین کیفیت، شرکت‌های داخلی نیز ارائه دهند درحالی که با حذف ارز مبادله‌ای، این احتمال وجود دارد که کیفیت کار شرکت‌های داخلی حتی کمتر شود. این کارشناس با تاکید بر اینکه شرکت‌های هواپیمایی هزینه‌هایی مانند مالیات، هزینه پروازهای عبوری، حق پارکینگ و... دارند، افزود: این شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری فراهم شده از وام‌های بانکی و... تعدادی هواپیما خریده‌اند و شرکت راه‌اندازی کرده‌اند.

در این میان شرکت‌هایی که حمایت‌های خاصی از آنها شده یا وابستگی به دولت و سازمان‌های دولتی دارند، توانسته‌اند خود را سرپا نگه دارند اما برای شرکت‌هایی که این حمایت‌ها را ندارند، حذف ارز مبادله‌ای می‌تواند به معنای ورشکستگی باشد. بحیرایی با بیان اینکه درحال‌حاضر هواپیماهای موجود در ایران، بیشتر هواپیماهای دست دوم خارجی و دارای سن بالا هستند، گفت: سازمان هواپیمایی کشوری شرط سنی ۲۰ سال را برای خرید هواپیما گذاشته است. با این حال هواپیمایی که ۱۸ سال کار کرده و وارد یک شرکت ایرانی شده است، نیز فرقی با هواپیمای ۲۰ ساله ندارد و سی‌چک‌های سنگینی خواهد داشت.

وی توضیح داد: درمجموع ۱۰ ایرچک برای یک هواپیما داریم که در آن، هواپیماها بعد از ۱۰ بار عملکرد ۲۰۰ تا ۶۰۰ ساعته، بررسی خواهند شد. وقتی هواپیما ۶ هزار ساعت کار کرده باشد، چک سنگینی خواهد داشت. سی‌چک یک، هزینه‌های زیادی ندارد زیرا هواپیما نو است اما هرچه به آخرین سی‌چک‌ها نزدیک می‌شویم هزینه‌ها بیشتر می‌شود و در سی‌چک‌های بالا، هزینه‌های سنگینی به شرکت تحمیل می‌شود زیرا تعداد زیادی از قطعات هواپیما باید تعویض و تعمیر شود. بنابراین هواپیماهایی که در دست بیشتر شرکت‌های هواپیمایی ایران است، بسیار هزینه‌بر هستند که این هزینه‌ها ارزی است.

آنطور که بحیرایی می‌گوید، هزینه قطعات فنی هواپیما مانند موتور، لاستیک، لندینگ‌گیرها، بدنه، سامانه‌های رادیویی، سامانه‌های ناوبری و آلات دقیق، همگی جزو هزینه‌های ارزی یک شرکت است. همچنین در سفرهای خارجی، هزینه‌های پارکینگ و سوخت باید به طور ارزی پرداخت شود. هزینه‌های عبوری در کشور به ازای هر کیلومتر ۴۵ سنت است و در کشورهای دیگر هم باید به طور ارزی پرداخت شود. به گفته او، شرکت‌های هواپیمایی فقط حقوق نیروی انسانی و مالیات خود را ریالی می‌دهد.

احتمال افزایش نرخ بلیت

بحیرایی معتقد است یکی از نتایج نامطلوب حذف ارز مبادله‌ای، افزایش نرخ بلیت و در نتیجه ریزش مسافران حمل‌ونقل هوایی خواهد بود. این کارشناس توضیح داد: همین حالا نیز بخش زیادی از مسافران حمل‌ونقل هوایی را کسانی که شغل‌های دولتی دارند، تشکیل می‌دهند و دولت برای کارمندان خود بلیت می‌خرد؛ بنابراین افزایش نرخ بلیت، مسافران عادی پروازها را کاهش خواهد داد و مردم شیوه‌های دیگر حمل‌ونقل را جایگزین خواهند کرد که آن هم پیامدهای خود را خواهد داشت یا حتی ممکن است در برخی مسیرها، مردم شرکت‌های خارجی را جایگزین کنند.

بحیرایی با تاکید بر اینکه حذف ارز مبادله‌ای را با هیچ راهکاری جز افزایش نرخ بلیت نمی‌توان جبران کرد، افزود: این رویداد، با کاهش استقبال مسافران، حمل‌ونقل هوایی را تضعیف خواهد کرد و موجب بروز مشکل در گردشگری داخلی خواهد شد. به گفته وی، با حذف ارز مبادله‌ای، این احتمال نیز وجود دارد که شرکت‌های هواپیمایی به جای افزایش نرخ بلیت، به سمت کاهش نیروی انسانی یا کاستن از حقوق این بخش حرکت کند که این مسئله نیز به زیان حمل‌ونقل هوایی خواهد بود.

بروز مشکل در پروازهای بین‌المللی

بروز مشکل در روند نوسازی ناوگان هوایی، پیامد دیگری است که حذف ارز مبادلاتی می‌تواند به دنبال داشته باشد. محمدعلی جدیدی، مدیرعامل شرکت هواپیمایی کیش‌ایر در این زمینه به ایسنا گفت: شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در شرایط فعلی به دنبال آن هستند که با استفاده از فضای به وجود آمده پس از برجام نسبت به خرید و وارد کردن هواپیماهای جدید اقدامات لازم را انجام دهند. اگر در این فضای دشوار، شرایط جدیدی تحمیل شود که حتی شرکت‌ها از پس هزینه‌های فعلی نیز برنیایند، نمی‌توان انتظار داشت این شرکت‌ها به حیات خود با شکل فعلی ادامه دهند.

آنطور که جدیدی می‌گوید، در کنار نیاز جدی به خرید هواپیماهای جدید، شرکت‌های ایرانی برای حفظ پروازهای بین‌المللی خود نیز به ارز نیاز دارند، زیرا تمام هزینه‌های این شرکت‌ها در فضای بین‌المللی و فرودگاه‌های خارجی، ارزی است. جدید نیز مانند بحیرایی بر ارزی بودن بیش از ۵۰ درصد هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی تاکید کرد و افزود: هزینه‌هایی مانند سوخت، هندلینگ و خرید تجهیزات نیاز به اعتبارات ارزی دارند؛ بنابراین توقف صدور ارز مبادلاتی، شوک جدی به شرکت‌ها وارد خواهد کرد.

مدیرعامل شرکت هواپیمایی کیش‌ایر با بیان این‌که در صورت تصمیم‌گیری قطعی برای توقف اختصاص ارز مبادلاتی به شرکت‌های هواپیمایی، شرایط برای آنها بسیار دشوار می‌شود، تاکید کرد: امیدواریم با تصمیم‌گیری‌های جدید، جلو این اتفاق گرفته شود زیرا با حذف ارز مبادله‌ای، تداوم بسیاری از برنامه‌های مسافرتی و مقصدهای بین‌المللی به‌صرفه نخواهد بود و در این فضا یا باید شرکت هواپیمایی نسبت به افزایش نرخ بلیت خود اقدام کند که نارضایتی مسافران را به دنبال خواهد داشت یا نسبت به توقف پروازها تصمیم‌گیری کند.

جدیدی معتقد است در شرایطی که هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی در چند سال گذشته به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته نمی‌توان انتظار داشت این شرکت‌ها، قیمت‌ها و شرایط امروز را پس از افزایش نرخ ارز نیز حفظ کنند.