جزئیات تکان‌دهنده گزارش رسمی انفجار بندر شهید رجایی: ۱۵۹ هزار میلیارد ریال خسارت و زنگ هشدار برای مدیریت بحران

گزارش رسمی مدیریت بحران استانداری هرمزگان از انفجار مهیب بندر شهید رجایی پرده برداشت: ۵۷ کشته، ۱۵۰۰ مجروح و خسارتی معادل ۱۵۹ هزار میلیارد ریال. این سند نه تنها ابعاد فاجعه اردیبهشت ۱۴۰۴ را آشکار می‌کند، بلکه هشدار می‌دهد که بدون اصلاح ساختار مدیریتی و ایمنی، تکرار چنین حوادثی اجتناب‌ناپذیر است.

به گزارش تین نیوز به نقل از مارین نیوز، انفجار مهیب و آتش سوزی گسترده در بندر شهید رجایی، فقط یک حادثه نبود؛ زنگ خطری بود که در قالب ۱۵۹ هزار میلیارد ریال خسارت طنین انداخت. حالا و با انتشار گزارش رسمی مدیریت بحران استانداری هرمزگان، فرصت آن فرا رسیده که پیش از فراموشی، از عددها بیاموزیم. این گزارش تنها روایت یک فاجعه نیست، بلکه نقشه راهی برای پیشگیری از تکرار فاجعه است.

ظهر یکی از روزهای اردیبهشت ۱۴۰۴، در بندری که قلب تجارت دریایی ایران است، آتش شعله کشید. یک انفجار، دو انفجار، و سپس ستونی از دود که از کیلومترها آن سوتر هم دیده می شد. بندر شهید رجایی، آن روز داغ، فقط بندر نبود؛ صحنه یک فاجعه بود.
حالا که چند هفته از آن روز گذشته، گزارشی رسمی از سوی استانداری هرمزگان و سازمان مدیریت بحران منتشر شده؛ گزارشی که نه فقط آمار و عدد دارد، بلکه پیام هایی دارد که اگر جدی گرفته نشود، تکرار حادثه فقط مسأله زمان است.

در این گزارش آمده است که ۵۷ نفر جان خود را از دست دادند. حدود ۱۵۰۰ نفر دیگر مجروح شدند. بندری که سالانه میلیون ها تن کالا را جابه جا می کند، در کمتر از چند ساعت، بخش هایی از زیرساخت هایش را از دست داد. لرزش انفجارها تا شعاع ۳۰ کیلومتر احساس شد. پنجره هایی شکستند، آژیرها کشیده شدند، و شهری بهت زده به تماشا ایستاد.

اما شاید بزرگ ترین بخش این گزارش، عددها نباشند. شاید «معنا»یی ست که پشت عددهاست. 

رقم اعلام شده برای مجموع خسارات: حدود ۱۵۹ هزار میلیارد ریال است؛ این رقم به تنهایی، بودجه سالانه برخی استان هاست. اما وقتی دقیق تر به اجزای این عدد نگاه می کنیم، داستان روشن تر می شود:

و اینجاست که باید پرسید: اگر همان ۷۵۰۰ میلیارد برای پیشگیری، زودتر هزینه شده بود، آیا نیاز به پرداخت ۱۵۹ هزار میلیارد برای جبران بود؟ آیا هنوز ۵۷ خانواده، عزیزشان را داشتند؟

یکی از نکات کلیدی گزارش، فقدان سامانه هوشمند برای رهگیری محموله های پرخطر است. مواد شیمیایی خطرناک کنار گوشت منجمد؟ بدون برچسب هشدار، بدون تفکیک؟ حتی یک انبار مواد شیمیایی در بندر باید یادآور درس های چرنوبیل باشد، نه محلی برای سهل انگاری.

گزارش همچنین به ضعف ساختار مدیریتی، تداخل وظایف نهادهای بندری، و نبود تجهیزات کافی برای مقابله با بحران اشاره می کند. بندر شهید رجایی، بزرگ ترین بندر کانتینری ایران، سهمی بیش از ۸۱ درصد از تخلیه و بارگیری دریایی کشور را دارد. چنین جایگاهی، ایمنی می طلبد. نه فقط در ظاهر؛ در عمق مدیریت، ساختار، تجهیزات، و آموزش.

با نگاهی عمیق تر، این حادثه تنها یک رویداد بندری نبود، بلکه آیینه ای بود از یک چالش ساختاری در مدیریت بحران در زیرساخت های حیاتی کشور. حادثه بندر شهید رجایی نشان داد که بسیاری از فرآیندهای عملیاتی در بنادر، هنوز بر پایه واکنش عمل می کنند، نه پیشگیری. نبود سامانه های هشدار سریع، نبود سازوکارهای بازدارنده برای انبارش و حمل مواد خطرناک، و از همه مهم تر، پراکندگی و تداخل در مدیریت نهادهای مسئول، همگی زنجیره ای از کاستی هایی بودند که در لحظه بحران، به شکلی ناگهانی چهره خود را نشان دادند. این واقعیت، ضرورت اصلاح ساختار فرماندهی و یکپارچه سازی مدیریت در بنادر را بیش از هر زمان دیگری یادآوری می کند.

از سوی دیگر، ابعاد پنهان تری هم در دل گزارش نهفته است؛ از جمله تهدید اعتماد بین المللی به بنادر ایران. بندر شهید رجایی سال هاست که یکی از گلوگاه های راهبردی در تجارت دریایی منطقه محسوب می شود، اما یک حادثه، آن هم ناشی از ضعف زیرساختی، می تواند ذهنیت سرمایه گذاران و شرکای خارجی را دستخوش تردید کند. در جهانی که رقابت بندری با دقت میلی متری سنجیده می شود، ایمنی و آمادگی در برابر بحران نه یک امتیاز، که یک الزام است. حفظ اعتبار ایران در معادلات لجستیکی منطقه ای، در گرو ارتقاء همین زیرساخت هاست.

بخش امیدوارکننده ماجرا اینجاست که این گزارش، صرفاً روایتی از یک فاجعه نیست؛ بلکه می تواند نقشه راهی برای آینده ای ایمن تر باشد. در دل آن، مجموعه ای از پیشنهادات روشن و قابل اجرا ارائه شده که اگر جدی گرفته شوند، می توانند سرنوشت بنادر ایران را تغییر دهند: از اجرای کامل برنامه پدافند غیرعامل و ایجاد سامانه ملی شناسایی و رهگیری محموله های پرخطر گرفته، تا تدوین مقررات نوین ایمنی، ایجاد ساختار مدیریتی هماهنگ میان نهادهای بندری، گمرکی و امنیتی، و در نهایت، کاهش ماندگاری بی دلیل کالاها در محوطه بندر. این ها نه توصیه هایی تئوریک، بلکه ضرورت هایی حیاتی برای جلوگیری از تکرار حادثه ای مشابه هستند.

حادثه بندر شهید رجایی، می توانست بدتر باشد. اما همین که هنوز بندر ایستاده، خودش فرصتی است. فرصتی برای جبران، برای ساختن دوباره، و برای آموختن.

و اگر ما نخواهیم از عددها یاد بگیریم، روزی دیگر، در بندری دیگر، دوباره آتش از دل فلز برمی خیزد، دود بلند می شود، و کسانی دوباره می پرسند: چرا زودتر ندانستیم؟