عدم تعادل بودجه مترو
حفظ و نگهداری شبکه مترو مستلزم تامین هزینه بهره برداری و نگهداری بوده که برای جبران این امر نیاز به تامین اعتبار موردنیاز و سرمایه گذاری مستمر شهرداری ها و البته حمایت متناسب دولت برای جلوگیری از استهلاک ناوگان و زیرساخت است.
حفظ و نگهداری شبکه مترو مستلزم تامین هزینه بهره برداری و نگهداری بوده که برای جبران این امر نیاز به تامین اعتبار موردنیاز و سرمایه گذاری مستمر شهرداری ها و البته حمایت متناسب دولت برای جلوگیری از استهلاک ناوگان و زیرساخت است. اما به دلیل نبود برنامه منسجم در تامین منابع مالی، جوابگو نبودن درآمدهای مترو، ضعف سیاستگذاری یکپارچه و ضعف نهاد تنظیم گر اقدامات موثری تاکنون صورت نگرفته است که بتواند به صورت پایدار نیازهای بهره برداری و نگهداری را رفع کند.
به گزارش تین نیوز به نقل از دنیانی اقتصاد، مسعود شکیبایی فر، یک کارشناس امور حمل ونقل، با اعلام این مطلب درباره عدم تعادل منابع ورودی و مصارف شبکه مترو تصریح کرد: به عنوان نمونه طبق بررسی های به عمل آمده، قیمت تمام شده بلیت متروی تهران صرفا با لحاظ هزینه های بهره برداری و جاری ۲۰-۱۵ هزار تومان برآورد می شود. منابع دریافتی از محل فروش بلیت، حدود ۱۵ درصد هزینه ها بدون لحاظ هزینه استهلاک و سرمایه گذاری است که بسیار پایین است. این موضوع لزوم حذف تعرفه گذاری دولتی و امکان رقابت با سایر شیوه های حمل ونقل را می طلبد تا سرمایه گذاران بخش خصوصی برای ورود به این حوزه ترغیب شوند و امکان بهره برداری و نگهداری مطلوب میسر شود. وی افزود: با توجه به اینکه طبق عرف متداول که تامین یک سوم سهم هزینه بهره برداری به عهده دولت، یک سوم به عهده شهرداری ها و بقیه با بلیت مسافر تامین شود، لازم است قیمت بلیت هر مسافر در کلان شهر تهران، حداقل به ۶ هزار تومان افزایش یابد تا قیمت بلیت توسط مسافر بتواند سهم خود را از بهره برداری و نگهداری بپردازد.
این کارشناس حمل ونقل راجع به توسعه و نگهداری شبکه مترو پیشنهاد کرد: در وهله اول اولویت تخصیص منابع برای شبکه مترو به ترتیب برای نگهداری، تعمیرات، تامین قطعات یدکی ناوگان و تجهیزات ثابت زیرساخت احداث شده در کشور قرار گیرد. سپس تامین ناوگان به ویژه برای شهر تهران و بهره برداری مطلوب از زیرساخت احداث شده فعلی در کشور مدنظر باشد.
به این منظور لازم است بخش اعظم اوراق مشارکت سنواتی که در قانون بودجه پیش بینی شده و در اختیار وزارت کشور قرار دارد، به تامین ناوگان مترو اختصاص یابد. بسیار مهم و حیاتی است دانش فنی کارفرما با به کار گیری متخصصان این بخش و مراودات فنی، مالی و پروژه ای شهرداری ها و وزارت کشور با شرکت ها و کشورهای پیشرو در صنعت ریلی درون شهری به منظور اعمال مدیریت مطلوب در حوزه بهره برداری و توسعه و همچنین ظرفیت سازی برای صدور خدمات فنی و مهندسی، تسهیل انتقال دانش فنی به داخل کشور و کیفیت دانش مشاوران داخلی تقویت شود.
شکیبایی فر در ادامه گفت: برای جبران هزینه های بهره برداری لازم است؛ منابع دولتی یارانه بلیت، متناسب با عملکرد جابه جایی مسافر هر شهر اختصاص یابد. در ادامه لازم است با توجه به عقب ماندگی تاریخی و نیاز شدید خطوط فعال به ویژه خطوط تهران به واگن مترو، تامین منابع موردنیاز برای حداقل هزار دستگاه واگن مترو شهر تهران با مشارکت دولت و شهرداری ها در دستور کار قرار گیرد. در همین زمینه لازم به تاکید است؛ بدون مشارکت بخش خصوصی دستیابی به اهداف بسیار دشوار بوده و ضروری است با افزایش انگیزه برای مشارکت بخش خصوصی در تامین مالی بخش های پربازده احداث پروژه های سامانه ریلی شهری و حومه ای با اولویت تامین ناوگان اقدامات لازم صورت پذیرد.
چنین رویکردی نیاز به سیاستگذاری، تنظیم گری و پیگیری ویژه دارد که در این رابطه اصلاح تعرفه ها و ایجاد مشوق های سرمایه گذاری (از محل منابع دولت و شهرداری ها به ویژه تجاری سازی فضاهای اطراف یا داخل ایستگاه های مترو یا اختصاص منابع حاصل از صرفه جویی سوخت و عدم واردات فرآورده بر اساس ماده (۱۲) قانون رفع موانع تولید) برای افزایش جذب سرمایه گذاری و مشارکت بخش خصوصی و بازگشت سرمایه مطابق طرح های دارای توجیه اقتصادی مالی امری ضروری است.
سهم ۱۰درصدی متروی تهران از حمل ونقل شهری
شکیبایی فر، کارشناس امور حمل ونقل، درباره عملکرد فعلی جابه جایی مسافر به وسیله مترو اظهار کرد: در حال حاضر روزانه به طور متوسط بالغ بر ۲.۴ میلیون نفر در سراسر کشور از مترو استفاده می کنند و سهم حمل نقل متروی شهر تهران ۱۰درصد از حمل ونقل شهری (حدودا ۲ میلیون نفر از ۲۰ میلیون سفر روزانه) است. وی افزود: همچنین در حال حاضر شبکه مترو برای بهره برداری بهینه از زیرساخت احداث شده فعلی و با هدف دستیابی سرفاصله زمانی مناسب با کمبود ۲۳۰۰ دستگاه واگن مواجه است که لازم است شهرداری های کلان شهرهای مربوطه با اهتمام بیشتری نسبت به تامین ناوگان موردنیاز اقدام کنند.
این کارشناس حمل ونقل درباره تکالیف دولت و شهرداری ها در خصوص توسعه حمل ونقل درون شهری (مترو) بر اساس اسناد بالادستی و قوانین مصوب، اظهار کرد: بر اساس مفاد مندرج در قوانین بالادستی از جمله قانون حمایت از سامانه های حمل ونقل ریلی شهری و حومه و قانون توسعه حمل ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت (مصوب سال ۱۳۸۶) و ماده (۱۰) قانون هوای پاک، دولت مکلف شده ظرفیت و ناوگان حمل ونقل مسافر با مترو را در شهر تهران به ۳۰ درصد و در سایر کلان شهرها به ۱۰ درصد کل حمل ونقل شهری برساند.
وی افزود: همچنین به استناد ماده (۵۸) قانون برنامه ششم توسعه، سیستم حمل ونقل عمومی را حمایت کند تا ۲۰۰۰ دستگاه واگن و تجهیزات به خطوط ریلی شهری اضافه شود. علاوه بر این وزارت کشور نیز از محل درآمدهای عمومی شهرداری ها و بودجه عمومی، ناوگان حمل ونقل درون شهری را به میزان سالانه ۵ درصد با اولویت کلان شهرها و شهرهای بالای ۵۰۰هزار نفر جمعیت افزایش دهد. البته در مقابل طبق ماده ۵ قانون حمایت از توسعه حمل ونقل ریلی و شهری (مصوب سال ۱۳۸۵) سهم شهرداری ها می تواند بیشتر از ۵۰درصد نیز باشد. شکیبایی فر ضمن تشریح اقدامات توسعه ای و طرح های فعال برای گسترش مترو گفت: با توجه به محدودیت منابع بودجه عمومی، مناسب است استفاده ازمنابع دیگری مانند فاینانس، تهاتر نفت و منابع صندوق توسعه ملی نیز در دستور کار مدیران مربوطه باشد.
وی افزود: طرح های در دست اجرای این حوزه که در قوانین بودجه نیز ثبت شده، شامل ۱۵ طرح تملک دارایی های سرمایه ای با عنوان «احداث قطار شهری و حومه ای» در برنامه «حمل ونقل شهری و روستایی» است که جمعا به طول ۶۴۰ کیلومتر، با پیشرفت فیزیکی میانگین کشور ۵۰ درصد، با اعتبار مصوب ۲۷۷۷ میلیارد تومان و رشد ۱۱۴ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲ بوده و در پیوست شماره یک قانون بودجه سال ۱۴۰۳ درج شده است. رشد ۱۱۴ درصدی مذکور بیانگر اهتمام بخش دولتی در سرعت بخشیدن به این پروژه های مهم است. از طرفی طبق بند ب تبصره یک قانون بودجه ۱۴۰۳ مبلغ ۳۰ همت اوراق مالی اسلامی ریالی با سهم ۵۰ درصد دولت و ۵۰ درصد شهرداریها برای توسعه خطوط و ناوگان قطار شهری لحاظ شده که از این محل در سال ۱۴۰۲ مبلغ ۱۸ همت به این امر تخصیص داده شده است.این کارشناس حمل ونقل در ادامه گفت: در این بین پروژه های قطار شهری دارای ۱۰ طرح (شامل شهر تهران و ۹ کلان شهر دیگر) جمعا به طول ۴۶۵ کیلومتر با پیشرفت فیزیکی متوسط ۵۲ درصد و پروژه های قطار حومه ای دارای چهار طرح به طول ۱۷۵ کیلومتر با پیشرفت فیزیکی متوسط ۴۴ درصد در دست احداث است.
تامین ۲۲۰۰ دستگاه واگن طی ۵ سال آینده
شکیبایی فر درباره برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های صورت گرفته در خصوص تامین ناوگان جدید اظهار کرد: با توجه به منابع موردنیاز و قابل تجهیز از محل فاینانس، تهاتر نفت، منابع داخلی شهرداری ها و کمک های دولت یا مجوز انتشار اوراق تاکنون اقدامات مطلوبی صورت گرفته که نیاز به حمایت بیشتری دارد.وی افزود: با این حال طی سال های اخیر و با عنایت به قوانین بالادست و با هدف کاهش سرفاصله زمانی، تامین بیش از ۲۲۰۰ دستگاه واگن در دستور کار دولت و شهرداری ها قرار گرفته که بخشی از آن نیز محقق شده و قرار است طی ۵ سال آینده وارد شبکه مترو کشور شوند. خوشبختانه در این زمینه فرآیند اخذ مصوبه شورای اقتصاد نیز طی شده است.
این کارشناس حمل ونقل درباره تامین واگن های مترو و آثار و تبعات آن در توسعه حمل ونقل مترو اظهار کرد: با افزودن واگن های جدید مترو و اجرای سایر الزامات تکمیلی موردنیاز، بهره برداری از زیرساخت های فعلی، عملکرد روزانه شبکه مترویی کل کشور، با افزایش ۴ میلیون نفر، به ۶.۴ میلیون مسافر در روز یعنی بیش از دو و نیم برابر خواهد رسید و هدوی (سرفاصله) قطارهای اعزامی در برخی خطوط از ۱۲-۱۰ دقیقه فعلی به حدود ۴-۳ دقیقه کاهش می یابد که علاوه بر کاهش مصرف سوخت مایع، راحتی و آسایش مسافران را در پی خواهد داشت که منجر به صرفه جویی سوخت ناشی از خرید و به کارگیری ناوگان مذکور روزانه بالغ بر ۳۸ میلیون لیتر بنزین می شود.
