نگاه کشورها به ظرفیت راهبردی ایران در حوزه ترانزیت ریلیِ خط جنوب

به گزارش تین نیوز به نقل از ایرنا، هرچند ترانزیت از روسیه به بندرعباس از سال ۱۴۰۱ آغاز شده است اما در سال جاری خبرهای امیدبخش تری توسط مدیران راه آهن و گمرکات استان های گلستان و هرمزگان مبنی بر ترانزیت ریلی بار از روسیه از مسیر کریدور حمل و نقل بین المللی شمال- جنوب یعنی از مرز ریلی اینچه برون به بندرعباس و ارسال به جده برای نخستین بار رسانه ای شد.

در نیمه دوم سال گذشته چندین هیات تجاری و اقتصادی از جمله یک هیات ۲۶ نفره شامل تجار و نمایندگان شرکت های حمل و نقل لجستیک روسی از بخش های ۲ ترمینال کانتینری، پایانه های فله مواد معدنی، ترانزیت، تجهیزات و طرح های توسعه بندر شهید رجایی بازدید و از نزدیک امکانات و ظرفیت های این بندر را برای ترانزیت محصولات روسی مورد بررسی قرار دادند.

حسین عباس نژاد، مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان نیز فروردین ماه امسال در گفت وگو با ایرنا از وورد ۱۴ هزار و ۳۱۹ تُن کالا در قالب ۲۹۶ واگن محموله ترانزیتیِ از روسیه خبرداد و گفت: کمتر از ۶ ماه، یکهزار و ۷۹۸ واگن محموله ترانزیتیِ ریلی روسیه شامل (۹۸۶ واگن کود پُتاس و ۸۱۲ واگن نفتا) برای ترانزیت دریایی وارد بندر شهید رجایی شد.

به گفته وی؛ در مجموع کار ترانزیت نفتا از روسیه به بندرعباس از دی ماه سال ۱۴۰۱ آغاز شده است.

«چهارم شهریور امسال نیز مدیرکل گمرکات گلستان گفت: «نخستین قطار کانتینری روسیه از مرز ریلی اینچه برون به بندرعباس راه اندازی و سپس عازم عربستان شد».

نفتا طبقه ای از سوخت های مایع هیدروکربنی با فراریت و اشتعال پذیری بالا را شامل می شود که در برج تقطیر پالایش نفت خام بین گازهای سبک (مثل ال پی جی) و نفت سفید قرار می گیرد. بخش عمده میعانات گازی یعنی نفتی که از چاه گاز برداشت می شود، نیز از نفتا تشکیل شده است.

(استان هرمزگان دارای یکهزار و ۴۰۰ کیلومتر مرز دریایی، ۱۴ جزیره کوچک و بزرگ و ۳۲ بندر فعال در حوزه تخلیه و بارگیری کالا است)

اما آنچه که انتخاب مسیر بندرعباس به عنوان مرکز هرمزگان برای ترانزیت کالای ریلی از کشورهایی مثل روسیه به ویژه به کشورهای حوزه خلیج فارس را ممتاز می کند، علاوه بر نتیجه اجرای برنامه دیپلماسی جدیدی دولت سیزدهم در جهت گیری درست اقتصادی، اقتدار سیاست خارجی این دولت در ۲ سال اخیر بوده، وجود ظرفیتی خاص به نام "بندر شهید رجایی" است.

این منطقه ویژه اقتصادی در ۲۳ کیلومتری غرب بندرعباس مرکز استان هرمزگان و در شمال جزیره قشم و تنگه هرمز با ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار وسعت (محدوده عملیاتی و پس کرانه)، به عنوان نخستین و بزرگترین بندر کانتینری ایران به دلیل قرار گرفتن در مسیرهای اصلی کریدورهای ترانزیتی شمال جنوب در حوزه حمل و نقل ریلی از امتیاز بالایی برخوردار است.

این بندر با ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تن کالا، به تنهایی بیش از ۶۰ درصد صادرات و واردات و ۷۰ درصد ترانزیت بنادر کشور را برعهده دارد و همچنین بیش از ۸۵ درصد کالاهای کانتینری کشور در مجتمع بندری شهید رجایی جابه جا می شود.

تسهیل ترانزیت کالا به کشورهای آسیای میانه، حوزه خلیج فارس و دریای عمان، افغانستان، پاکستان و عراق، دسترسی به آب های آزاد و حداکثر استفاده از مزیت های حمل و نقل دریایی، مجاورت با مراکز و قطب های اصلی تولیدی، صنعتی و پتروشیمی و وجود پایانه های اختصاصی ترانزیت، بانکرینگ، کانتینری، عمومی و فرآورده های نفتی و مواد معدنی بخشی دیگری از ویژگی های ممتاز بندر شهید رجایی به عنوان یکی از بنادر مهم و راهبردی کشور محسوب می شود و از طرفی سهم گمرک بندر شهید رجایی بندرعباس از کل تجارت خارجی کشور به تنهایی حدود ۳۵ درصد است.

ترانزیت از لحاظ قلمرو گمرکی به ترانزیت داخلی ( در این روش از یک نقطه گمرکی در یک کشور به نقطه گمرکی دیگر در همان کشور منتقل می شود) و ترانزیت خارجی ( در این روش از یک نقطه گمرکی در یک کشور به نقطه گمرکی در کشور دیگر منتقل می شود) تقسیم می شود.

ترانزیت در حوزه حمل و نقل دریایی بین المللی بیشتر برای کشتی ها و بارگیرها استفاده می شود.

ترانزیت ریلی نیز به حمل بار و کالا با قطارهای باری از طریق خطوط ریلی گفته می شود. این نوع ترانزیت بسیار مقرون به صرفه است. با این وجود، این شیوه، به خطوط آهن وابسته است و امکان استفاده از آن در همه نقاط کشور وجود ندارد.

ترانزیت ریلی تنها در نقاطی انجام می شود که دارای خط آهن باشد مثل بندرعباس که برای جابه جایی کالا مسیر ریلی بندر شهید رجایی مسیری مطمئن برای انجام این مهم است.

یکی از حوزه های بسیار مهم در بخش تجارت و ترانزیت کالا بنادر هستند و منطقه ویژه اقتصادی بندر شهید رجایی نیز با دارا بودن ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار مساحت، ۲۲۰ هکتار محوطه بارانداز و ۲۴ هکتار انبار مسقف، ۱۳ اسکله چندمنظوره، کالای عمومی و فله، ۹ اسکله چندمنظوره، کالای عمومی و نفتی، هشت اسکله کانتینری درحال تجهیز و هفت اسکله کانتینری یکی از بنادر مهم و راهبردی با کشورهای اوراسیا به شمار می رود.

حدود ۲۵ درصد از کالاهای صادارتی و ترانزیتی در بندرشهید رجایی با ناوگان ریلی جابه جا می شود و در تبیین راهبردی بودن بندرعباس و جایگاه بندر شهید رجایی در توسعه ترانزیت ریلی، هشتم شهریور ماه امسال 

علیرضا نصیری برازنده سرپرست اداره کل راه آهن هرمزگان  اظهار کرد: برای نخستین بار یک رام قطار باری ترانزیت محموله روسی به عربستان به بندر شهید رجایی بندرعباس وارد شد که می توان آن را یک مسیر ریلی جدید و پایدار ترانزیت با منافع اقتصادی و راهبردی چندجانبه دانست.

بهره مندی از ایستگاه های بارگیری ریلی فله مایع (روغن) با ظرفیت افزون بر۲۰هزار تن در روز، فعالیت قطارهای برنامه ای روزانه برای ارائه خدمات مناسب به صاحبان کالا در بخش حمل و نقل ریلی و وجود ظرفیت بسیار بالا در ارائه خدمات حمل و نقل ریلی برای انواع کالاها از قبیل کانتینر، کالای فله ای و متفرقه از ظرفیت های بخش ریلی بندر شهید رجایی به شمار می رود.

در راستای بهره مندی کامل از ترانزیت کالا از کریدور شمال- جنوب توسعه ناوگان و زیرساخت های حمل ونقل دریایی نیازهای اساسی یک مولفه بسیار مهم به شمار می رود که در همین راستا علی اکبر صفایی مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی نیز هشتم شهریورماه امسال در خصوص ضرورت توسعه تجهیزات و امکانات دریایی برای تکمیل زنجیره انتقال کالا از بندر شهیدرجایی به آسیای میانه اعلام کرد: شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران سفارش ساخت چهار فروند شناور باری را به شرکت صدرا داده که این برای نخستین بار در تاریخ کشور است که شناور باری ساخته خواهد شد. تا کنون تمامی شناورها خارجی بوده اند و قرارداد مربوطه در این خصوص سه ساله است.

به گفته وی؛ در مورد بنادر جنوب نیز ۴ فروند کشتی با سرمایه گذاری بخش خصوصی مدنظر قرار گرفته که ۲ فروند شناور رو-رو خریداری شده و قرار است زنجیره انتقال کالا از بندر شهیدرجایی به آسیای میانه تکمیل شود.

در کنار خبرهای امیدبخشی که از ترانزیت سه روز و نیمه ریلی از سرخس تا خلیج فارس داده شد و قرار است محموله این رام قطار کانتینری با ۳۱ واگن توسط کشتی از بندرعباس به عربستان ارسال شود، جای امیدواری است که بدانیم 6 شهریور ماه امسال ۲۸ واگن به تُناژ یک میلیون و ۹۹ هزار و ۱۵۰ و هشتم مهرماه جاری نیز ۲۵ واگن به تناژ ۶۷۲ هزار و ۵۵۳ تن از روسیه وارد بندر شهید رجایی شده که از طریق کشتی به کشورهای مقصد ارسال می شود.

محموله های ترانزیتی روسیه پس از حرکت از مبدا با طی مسافت حدود چهار هزار کیلومتر وارد مرز سرخس در ایران شده و پس از آن نیز حدود یکهزار و ۶۰۰ کیلومتر از سرخس تا بندرعباس را طی می کنند.

ظرفیت عملیاتی بندر شهید رجایی بیش از ۱۰۰ میلیون تن بوده که با تقویت کریدور شمال جنوب، توسعه مبادلات تجاری و ترانزیتی هند، آسیای جنوب شرقی از طریق بنادر ایران به ویژه شهید رجایی به روسیه نیز افزایش پیدا می کند.

درحال حاضر ۱۲ محوطه اختصاصی ریلی در بندرشهید رجایی فعال است که انواع کالاها از طریق خطوط ریلی فرعی متصل به خطوط ریلی سراسری در این بندر جابه جا می شود.