(مقاله) مبانی توسعه ایستگاه‌های مسافری مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی TOD

مقدمه:

رویکرد توسعه حمل‌ونقل محور (Transit Oriented Development) به‌عنوان رویکردی نوین در توسعه شهری و در جهت نیل به اهداف توسعه اقتصادی با در نظر گرفتن توسعه شهری و منطقه‌ای مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی و افزایش کیفیت زندگی شهروندان است که راه‌آهن ج.ا.ا آن را دنبال می‌کند. این رویکرد که یکی از تکامل‌یافته‌ترین دیدگاه‌های توسعه شهری در دنیا است، الگویی برای توسعه شهری ایستگاه‌ها و فضای پیرامونی آن‌ها خواهد بود تا ایستگاه‌های راه‌آهن تبدیل به قلب تپنده شهرها شوند.

TOD به‌عنوان مرکزی با آمیزه‌های متراکم از کاربری مسکونی، تجاری، اداری، عمومی و فضای باز که در آن مراکز خرده‌فروشی و خدماتی و خدماتی دریکی هسته تجاری با دسترسی آسان نسبت به مناطق مسکونی قرار گرفته‌اند. (حدود 800 متر یا 10 دقیقه پیاده‌روی) ایجاد می‌شود.

مزایای TOD:

•    کاهش وابستگی به رانندگی

•    کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی

•    ایجاد منطقه بهتر برای زندگی،کار و تفریح

•    ایجاد اقتصادهای پویای محلی    

    ایجاد بسترهای مناسب شغلی

•    احیای مناطق شهری

•    ایجاد دسترسی بهتر بین مناطق شهری و حومه‌ای

اهداف اجرای TOD:

مهم‌ترین اهدافی که در TOD به دنبال آن‌ها هستیم عبارتند از:

•    بهبود تصویر ایستگاه‌ها در شهرها و بازسازی ایستگاه‌ها با توجه به نیاز شهر

•    افزایش جذب مسافر در حوزه ریل

•     بهبود ارائه خدمات به مسافرین و شهروندان     

    استفاده از اراضی غیرعملیاتی راه‌آهن با ایجاد کاربری‌های مورد نیاز شهر و مسافران

•    ایجاد درآمدزایی پایدار غیرعملیاتی از اراضی و ایستگاه‌های راه‌آهن

ایجاد TOD در 30 ایستگاه راه‌آهن پیش‌بینی و برنامه‌ریزی‌شده است که مطالعات آن در حال انجام

است. بعضی ایستگاه‌ها مانند اهواز، مشهد و قزوین مطالعات به مراحل نهایی نزدیک شده و آماده ارائه بسته‌های سرمایه‌گذاری است.

ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور

قیمت پایین انرژی در کشور و به‌خصوص سوخت‌های فسیلی به‌رغم تمام جلوه‌های مثبت در اذهان عمومی، خسارات بسیاری به اقتصاد کشور وارد کرده است.  به گواه آمار، شدت مصرف انرژی در کشور بیش از سه برابر متوسط جهانی است. هدف «ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور» جبران اثرات زیان‌بار پایین بودن قیمت سوخت از طریق بازگرداندن منافع حاصل از صرفه‌جویی به عامل صرفه‌جویی است. در این طرح عامل صرفه‌جویی معادل ریالی یارانه سوخت صرفه‌جویی شده را به‌عنوان یارانه دریافت می‌کند. لازم به ذکر است که یارانه هر لیتر سوخت معادل اختلاف قیمت بین‌المللی همان سوخت با قیمت یارانه‌ای آن است.

ماده 12 در صنعت حمل‌ونقل ریلی:

به استناد ماده (12) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور، آیین‌نامه اجرایی آن و مصوبه طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی شورای محترم اقتصاد مصوب سال 1394، شرکت راه‌آهن ج.ا.ا. از طریق شرکت نفت (شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت) و از محل منابع ناشی از صادرات سوخت صرفه‌جویی شده، به  سرمایه‌گذاران پروژه‌های جدید در حوزه ریلی اعم از زیرساخت و تأمین ناوگان (باری، مسافری) یارانه صرفه‌جویی سوخت پرداخت می‌نماید.

اهداف طرح:

●    توسعه حمل‌ونقل بار و مسافر ریلی در کشور

●    صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی

●    کاهش هزینه و افزایش منابع درآمدی دستگاه‌های اجرایی

●    حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صنعت ریلی کشور

بازار سرمایه

در کشور ما از دیرباز تاکنون بخش عمده تأمین مالی حوزه حمل‌ونقل توسط بانک‌ها و از طریق بازار پول انجام می‌شده است . تأمین مالی بانک‌محور خود دارای محدودیت‌هایی ازجمله کوتاه‌مدت بودن، انعطاف‌پذیری پایین و محدودیت منابع است. اما اخیراً با رشد و توسعه بازار سرمایه تحولی در نظام تأمین مالی به‌طور اعم و تأمین مالی حوزه حمل‌ونقل به‌طور اخص در کشور صورت پذیرفته است. قریب به ده سال است که شرکت‌های تأمین سرمایه در کشور آغاز به فعالیت نموده‌اند و به‌عنوان واسطه‌های مالی، به پشتوانه منابع خود به تأمین مالی طرح‌ها و پروژه‌های نیازمند وجوه می‌پردازند. شرکت‌های تأمین سرمایه با بهره‌گیری از ابزارهای تأمین مالی متنوع، امکان تأمین مالی صنایع و شرکت‌های نیازمند منابع مالی را از بازار سرمایه فراهم می‌آورند.

•    مزایای تأمین مالی از طریق بازار سرمایه

1-    معافیت مالیاتی

2-    امکان تمدید مدت‌زمان عمر اوراق

3-    امکان شناور بود ن نرخ اوراق

4-    پرداخت سود ماهانه، سه ماه شش‌ماهه سالانه یا تماما در سررسید       

5 ـ و ....

•    انواع نیاز تأمین مالی شرکت‌های فعال در صنعت حمل‌ونقل ریلی

1-    خرید لکوموتیو

2-    خرید واگن‌های باری و مسافری

3-    ساخت کارخانه     

4- و ...

•    انواع ابزارهای تأمین مالی

1.    اوراق صکوک اجاره، ا

2.    اوراق صکوک مرابحه،.

3.    اوراق صکوک استصناع (سفارش ساخت)،

4.    اوراق صکوک منفعت

5.    وراق مشارکت،

صندوق زمین و ساختمان، از ابزارهای مالی بازار سرمایه است که به جمع‌آوری سرمایه از عموم و تخصیص آن به ساخت پروژه ساختمانی مشخص اقدام می‎کنند.

لجستیک

تعریف : مراکز لجستیک در کشورهای مختلف نه تنها در نقش مفصل‌های اتصال مدهای مختلف حمل‌ونقل عمل

 می‌کنند، بلکه به‌عنوان حلقه‌های اتصال تجارت و حمل‌ونقل ظاهرشده‌اند که اهمیت این نهادها در شکل‌گیری و توسعه لجستیک در کشور را نشان می‌دهد. در ایران مراکز لجستیک با عناوین «پارک لجستیک»، «پایانه کانتینری» و بندر خشک شاخته می‌شوند  

شهر لجستیک: مرکز لجستیکی با ظرفیت و سطح عملکردی بالا، با حیطه و گستره غالبا بین‌المللی (صادرات، ترانزیت و صادرات مجدد) به‌عنوان دروازه اصلفی کشور فعالیت می‌کند و با دارا بودن منطقه آزاد یا منطقه ویژه اقتصادی و دسترسی به حداقل 3 شیوه حمل‌ونقل نقشی اساسی در حمل‌ونقل و تجارت دارد .

دهکده لجستیک: مرکز لجستیکی با ظرفیت و سطح عملکردی بالا، با حیطه فعالیت غالبا(صادرات، واردات، ترانزیت) دارای منطقه محصور و متمرکز و فعالیت‌های یک گروه کالایی خاص، در حوزه توزیع تخلیه، بارگیری، نگهداری، خدمات ارزش‌افزوده، بازرسی‌های قانونی مربوط به جابجایی کالا و انجام تشریفات و کنترل‌های مرتبط گمرکی فعالیت می‌نماید.  

پارک لجستیک عمومی: مرکز لجستیکی با حیطه فعالیت و گستره کشوری، دارای پایانه چندوجهی که با انواع مختلف گروه‌های کالایی، خدمات لجستیک شامل ترکیب، توزیع، تخلیه، بارگیری، نگهداری، بازرسی‌های قانونی مربوط به جابجایی کالا و تشریفات و کنترل‌های مرتبط گمرکی را ارایه می‌کند .  

 پارک لجستیک تخصصی: مرکز لجستیکی با تمرکز و فعالیت‌های یک گروه کالایی خاص در حوزه توزیع، تخلیه، بارگیری، نگهداری و دیگر خدمات ارزش‌افزوده تخصصی گروه کالایی فعالیت می‌نماید.   

اهداف:

•    کاهش قیمت تمام شده بار

•    افزایش سهم ریلی از طریق تجمیع بار در مراکز لجستیک و اتصال آن‌ها به ریل

•    انتقال حمل بار در مسافت طولانی به ریل

•    فراهم‌سازی ایجاد قطار برنامه‌ای    و    .....  

مزایا :

•    کاهش کلی هزینه‌های حمل‌ونقل

•    ترغیب به استفاده از راه‌آهن به جای استفاده از جاده و در نتیجه کاهش خسارت به محیط‌زیست

•    تقویت وضعیت بنادر در زنیجره های حمل‌ونقل

•    تقویت راهکارهای ترکیبی حمل‌ونقل  و .....