چرا مقایسه قیمت بنزین با قیمت یک بطری آب غلط است؟

رئیس جمهوریکی از دلایل افزایش بهای بنزین را مقایسه با بطری آب معدنی دانسته و با ذکر این مسئله که قیمت یک بطری آب معدنی چند برابر یک لیتر بنزین است، پس توجیه اقتصادی این است که بهای کنونی بنزین غیرمعقول است و باید افزایش یابد.

به گزارش تین نیوز به نقل از روزنامه جوان، این نوع تحلیل نشان از ضعف شدید مشاوران و تحلیلگران اقتصادی رؤسای محترم جمهور دارد، این مقایسه سطحی بین بنزین و بطری آب معدنی، می تواند تبعات اقتصادی و اجتماعی مخربی را برای جامعه در پیش داشته باشد.

تفاوت بین بنزین و آب معدنی

به طور اساسی تفاوت بین بنزین و آب معدنی در چهار عامل کلیدی است که شامل تفاوت در کالا بودن، کشش قیمتی تقاضا، اثرات جانبی و پیامد های اجتماعی- اقتصادی و تفاوت در ساختار بازار و نقش دولت می باشد

۱. تفاوت در «کالا» بودن (Commodity vs. Manufactured Good):

- آب بطری این یک کالای نهایی مصرفی (Final Consumer Good) است که فرایند تولید، بسته بندی، بازاریابی و توزیع پرهزینه ای دارد. شما نه فقط «آب»، بلکه «بطری پلاستیکی»، «برند»، «دسترسی آسان» و «اطمینان از سلامت» را می خرید. هزینه های لجستیک و انبارداری آن بسیار بالاست.

- بنزین یک کالای واسطه ای و حامل انرژی (Intermediate Good & Energy Carrier) است. اگرچه برای مصرف کننده نهایی هم است، اما نقش زیرساختی در اقتصاد دارد. هزینه اصلی آن استخراج، پالایش و توزیع نسبی است و هزینه های بسته بندی و بازاریابی به شکل آب بطری را ندارد.

قیاس صحیح: مقایسه قیمت بنزین با قیمت یک بطری آب، مانند مقایسه قیمت گندم با قیمت یک کیک لوکس است. این مقایسه، ارزش افزوده نهایی را نادیده می گیرد.

۲. تفاوت در کشش قیمتی تقاضا (Price Elasticity of Demand):

آب بطری: کشش قیمتی نسبتاً بالایی دارد، یعنی اگر قیمت آن خیلی زیاد شود، مصرف کنندگان به راحتی می توانند از آب آشامیدنی شهری (که بسیار ارزان تر است) استفاده کنند یا برند ارزان تری بخرند. مصرف آن اختیاری و وابسته به موقعیت است.

بنزین: کشش قیمتی بسیار پایینی دارد، حداقل در کوتاه مدت. بنزین برای بسیاری از افراد یک کالای ضروری است. مردم برای رفتن به کار، تحصیل و حمل و نقل کالا ها چاره دیگری جز استفاده از بنزین ندارند، بنابراین افزایش قیمت بنزین ممکن است در کوتاه مدت کاهش محسوسی در مصرف ایجاد نکند، اما فشار شدیدی بر هزینه های زندگی و تولید وارد کند.

۳. تفاوت در اثرات جانبی و پیامد های اجتماعی- اقتصادی (Externalities & Socio- Economic Impacts):

افزایش قیمت آب بطری: تأثیر آن عمدتاً بر بودجه خانوار است و احتمالاً به تغییر الگوی مصرف به نفع آب لوله کشی منجر شود. اثر تورمی مستقیم و گسترده آن بسیار محدود است.

افزایش قیمت بنزین: بنزین یک نهاده اساسی (Key Input) در کل زنجیره تولید و توزیع است. افزایش قیمت آن مستقیماً بر هزینه حمل و نقل تمام کالا ها (از نان و میوه تا لوازم خانگی) اثر می گذارد و یک تورم فراگیر (General Inflation) ایجاد می کند. این افزایش قیمت، به ویژه بر دهک های کم درآمد که سهم بیشتری از درآمدشان را به حمل و نقل اختصاص می دهند، فشار غیرمنصفانه ای وارد می کند.

۴. تفاوت در ساختار بازار و نقش دولت (Market Structure & Governments Role)

بازار آب بطری: یک بازار نسبتاً رقابتی است. چندین برند مختلف با قیمت ها و کیفیت های متفاوت وجود دارند و مصرف کننده حق انتخاب دارد.