◄ اهداف جمهوری آذربایجان از احداث فرودگاه زنگیلان چیست؟

زنگیلان با جمعیت 5 هزار نفری، مجهز به فرودگاه بین المللی با ظرفیت 2 میلیون مسافر در سال شده است!

به گزارش تین نیوز، بعد از جنگ 44 روزه آذربایجان و ارمنستان در سال 2020 و امضای معاهده بین دو کشور با نظارت فدراتیو روسیه، جمهوری آذربایجان در اقدامی سریع و بدون اتلاف وقت فرودگاهی مجهز با ظرفیت تقریبی دو میلیون نفر را در نزدیکی نوار مرزی با ایران احداث کرد. 

عملیات ساخت و ساز فرودگاه بین المللی زنگیلان  (Zangilan International Airport) در تاریخ مه سال 2021 آغاز شده و در تاریخ اکتبر سال 2022، هشتمین فرودگاه بین المللی آذربایجان در 4 کیلومتری مرز ایران افتتاح شد.

فرودگاه زنگیلان دارای یک ترمینال مسافری به مساحت 60 هزار متر مربع با توان سرویس دهی 200 نفر مسافر در ساعت بوده و از امکاناتی نظیر سالن VIP، کافه، مرکز پزشکی و درمانی و همچنین دفاتر اداری برخوردار است. باند فرود این فرودگاه از جنس آسفالت بوده و 3 هزار متر طول و 60 متر عرض دارد. از طرفی دیگر، برج مراقبت فرودگاه زنگیلان کاملا اتوماتیک است. فرودگاه زنگیلان دارای کد یاتا با عنوان ZZE است.

مطابق پیش بینی ها در مراسم افتتاح این فرودگاه زنگیلان، رئیس جمهور ترکیه نیز حاضر شد.

در ابتدا به بررسی جایگاه جفرافیایی زنگیلان (Zangilan) می پردازیم:

زنگیلان شهری واقع شده در جنوب غربی کشور جمهوری آذربایجان و در نزدیکی مرز ایران و ارمنستان با جمعیتی تقریبا 12 هزار نفری است که تا پیش از سال 2020 در اختیار ارامنه بوده و بعد از اتمام جنگ تحت مالکیت جمهوری آذربایجان درآمد. این شهر بر اساس سرشماری سال 2015، 5 هزار نفر جمعیت داشت و عملا خالی از سکنه بود. 

نظر به درگیری های گسترده باکو و ایروان در طول سه دهه گذشته که گویا همچنان تمامی ندارد و همچون آتش زیر خاکستر هر لحظه امکان دارد که از زیر خاک زبانه بکشد، اقدام دولت باکو در احداث فرودگاهی چنین مجهز برای شهری با جمعیت کمتر از 15 هزار نفر، آن هم در مرز ایران نمی تواند توجیه اقتصادی خاصی داشته باشد. 

بر فرض که رئیس جمهور دائمی باکو قصد تثبیت جایگاه خود در منطقه را داشته باشد، باز هم چنین زیرساخت های حمل و نقلی آن هم از نوع هوایی در فاصله 5 کیلومتری مرز با ایران با عقل سلیم همخوانی ندارد.

گمان کارشناسان امر در حوزه مسایل جغرافیای سیاسی بر این است که فرودگاه زنگیلان اهدافی به مراتب فراتر از تثبیت جایگاه جغرافیایی را در پی دارد. 

دسترسی نسبتا دشوار منطقه زنگیلان به باکو و گنجه (دو شهر بزرگ شمال ارس) به دلیل فقدان زیرساخت های حمل و نقلی مناسب (منطقه عملا در نوار مرزی واقع شده و حتی در دوران تسلط ارمنستان نیز توسعه پیدا نکرده و در طول سالیان عملا خالی از سکنه بود.) طبعا لزوم ایجاد ایستگاه هوایی برای تسهیل دسترسی ها را ایجاب می کند، اما سوالی واضح وجود دارد: احداث فرودگاهی با ظرفیت 2 میلیون مسافر در سال آن هم در منطقه ای که نه تاسیسات صنعتی حیاتی دارد که وابستگی های شغلی و اقتصادی دیگر مناطق آذربایجان را در آن ببینیم و نه افق میان مدتی برای اسکان جمعیت انبوه در آن منطقه وجود دارد، تا چه اندازه توجیه پذیر است؟

در نگاه اول می توان این گونه برداشت کرد، به همان اندازه که توسعه زیر ساخت هایی این چنین در ناحیه مرزی شمال رود ارس می تواند برای علی اف بار مثبت سیاسی به همراه داشته و جایگاهش را در سرزمین های مفتوحه مستحکم کند، ایجاد فرودگاهی بین المللی در شهر مرزی زنگیلان در مرز ایران و ارمنستان به مراتب عواقب امنیتی منفی برای باکو به همراه خواهد داشت. 

سوال دومی که مطرح می شود این است که فرودگاه جدید الاحداث زنگیلان محصور بین دو کشور دوست و برادر (ایران و ارمنستان) بوده و در صورت بروز خصومت ها و تنش های هر چند کوچک مرزی (که دور از انتظار نیست) در آن منطقه، سرمایه گذاری عظیم علی اف که قطعا بیشتر نیز می شود با چالش های جدی و عمیق مواجه خواهد شد. لذا به منظور تامین امنیت و همچنین بهره برداری های اقتصادی و نظامی از چنین فرودگاهی با ابعاد مذکور می توان علاوه بر جمهوری آذربایجان، شرکا و دوستان آنها را نیز دخیل در ماجرا دانست.

نباید فراموش کرد که روابط اقتصادی ایران و باکو در سه سال اخیر وضعیت مطلوبی نداشته و به خصوص پس از اقدام عجولانه دولت آذربایجان در ترک تهران و بقا در تبریز، آینده روابط تجاری دو کشور همچنان نامطلوب پیش بینی می شود. از این رو بعید است که فرودگاه زنگیلان تمایلی برای افزایش پروازها بین ایران و شمال ارس داشته باشد.

نکته ای مهم که در طول چند هفته گذشته توجه بسیاری را به خود جلب کرد نزدیکی کامل باکو و تل آویو است. تاسیس سفارت در دو کشور و همیت ویژه الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان و نتانیاهو نخست وزیر بر گسترش همه جانبه روابط سیاسی و اقتصادی بسیاری را بر این داشته است که اسرائیل در حال استقرار کامل نظامی و اقتصادی در نزدیکی مرزهای ایران است. 

هر چند که برای پیش بینی چگونگی ایفای نقش فرودگاه زنگیلان در آینده شاید قدری زود باشد، اما با قاطعیت می توان گفت تحرکات اخیر اسرائیل در قفقاز جنوبی و همچنین شیطنت های مداوم آنکارا در یکی دو سال اخیر نشانه های نگران کننده ای هستند از آینده متشنج قفقاز جنوبی و به خصوص محدوده شمال رود ارس.