◄ بورس کالا و خودرو؛ انتقال سود از دلالان به تولیدکنندگان و مصرف کنندگان

بازار خودرو در ایران طی سال های اخیر با چالش هایی از جمله قیمت گذاری دستوری، دخالت دلالان، فاصله قیمت کارخانه تا بازار آزاد و زیان انباشته خودروسازان مواجه بوده است. برای مقابله با این مشکلات، یکی از راهکارهای مطرح، عرضه خودرو در بورس کالا است تا قیمت ها بر اساس عرضه و تقاضا شکل گیرد، شفافیت افزایش یابد و واسطه ها حذف شوند.

چرخه سیاست گذاری و نهادهای دخیل

• تصویب در لایحه بودجه ۱۴۰۴: بورس کالا به عنوان راهکاری رقابتی و شفاف برای بازار خودرو مورد توجه سیاست گذاران، اقتصاددانان و مجلس قرار گرفت.

• نهادهای دخیل: وزارت صمت، سازمان بورس و اوراق بهادار، شورای رقابت و سازمان حمایت مصرف کنندگان، همگی در هماهنگی برای تعیین سازوکارها و قیمت گذاری نقش دارند. قیمت خودرو باید بر مبنای هزینه تمام شده، نرخ ارز، تحقیق و توسعه و با تأیید حسابرس محاسبه شود.

• موافقان و مخالفان: موافقان عرضه در بورس کالا معتقدند این روش باعث کشف قیمت واقعی، کاهش واسطه گری و شفافیت بازار می شود. مخالفان هشدار می دهند که بدون هماهنگی و مدیریت درست، احتمال افزایش ناگهانی قیمت ها وجود دارد.

تجارب اجرا شده

• اجرای آزمایشی در سال ۱۴۰۱: حدود ۶۸ هزار دستگاه خودرو از شرکت های سایپا و ایران خودرو در بورس کالا عرضه شد که کمتر از ۷ درصد تولید کل آن سال بود.

• منافع شناسایی شده: ارزش معاملات این دوره حدود ۴۱.۶ همت و مجموع منافع برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان حدود ۲۵.۴ همت بوده است. سود اصلی به تولیدکنندگان و بخشی از آن به مصرف کنندگان نهایی منتقل شد. دولت نیز از محل مالیات ارزش افزوده و کاهش رانت ها بهره مند شد.

• اثر بر بازار: عرضه ها توانست سود قابل توجهی از دلالان به نفع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان منتقل کند؛ برای مثال، تا دی ۱۴۰۱ حدود ۱۰ هزار و ۴۱۰ میلیارد تومان از مسیر دلالی به نفع مردم جابه جا شد.

چالش ها و نکات قابل توجه

• نوسانات قیمت ارز و قطعات خارجی

• استمرار قیمت گذاری دستوری

• ضعف در ثبات عرضه مداوم خودرو

• اختلاف میان قیمت کارخانه و توان مالی مصرف کنندگان

به گزارش تین نیوز، تجربه عرضه خودرو در بورس کالا نشان داد که این روش می تواند رانت های پنهان را کاهش دهد و بخشی از سود را به جای دلالان، به تولیدکنندگان و مردم بازگرداند . با این حال، برای اینکه این تجربه نیمه تمام به الگویی پایدار و عدالت محور در بازار خودرو تبدیل شود، نیاز به هماهنگی سیاست گذاران، پایبندی خودروسازان و اعتماد مردم وجود دارد.

به بیان دیگر، بورس کالا توانسته پنجره ای تازه به روی صنعت خودرو ایران بگشاید، اما برای تبدیل شدن به یک دروازه پایدار، استمرار عرضه، مدیریت دقیق قیمت ها و شفافیت کامل ضروری است.