آیا انتقال و شیرین سازی آب دریای عمان به اصفهان صرفه اقتصادی دارد؟

هفته گذشته بود که رسانه ها گزارش دادند؛ «آب دریای عمان به اصفهان رسید». همزمان با انتشار این خبر بود که استاندار اصفهان این اتفاق را یک افتخار برای کشور و یک رکورد ملی دانست. انتقال آب از دریای عمان به استان اصفهان بخشی از طرح عظیم ملی تامین و انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به فلات مرکزی ایران است.

به گزارش  تین نیوز  به نقل از روزنامه اقتصاد سرآمد، آنطور که پیش از این از سوی مسئولان و رسانه ها اعلام شده است؛ خط۳ انتقال آب دریای عمان به فلات مرکزی ایران، شامل شیرین سازی ۲۷۰میلیون مترمکعب آب دریا از شهرستان سیریک در دهانه دریای عمان و انتقال آن با خط لوله به استان اصفهان است.

هدف از این پروژه تامین آب برای مصارف صنعت، شرب و کشاورزی صنعتی گلخانه ای متقاضی خرید این آب در استان اصفهان است. در فاز اول این طرح ۷۰میلیون مترمکعب آب شیرین سازی شده از بندر سیریک با خط لوله ای به طول ۱۰۸۰کیلومتر به متقاضیان در استان اصفهان منتقل می شود و در فاز دوم ۲۰۰میلیون مترمکعب آب از تأسیسات آب شیرین کن سیریک با خط لوله ای به طول ۹۲۰کیلومتر به این استان منتقل می شود.

ابَرپروژه انتقال آب از دریای عمان به فلات مرکزی ایران نویدبخش حیاتی تازه برای زاینده رود و صنایع تشنه اصفهان است، اما این طرح عظیم در پیچ وخم چالش های زیست محیطی، نارضایتی محلی و اختلاف نظرها بر سر مسائل مالی و اقتصادی گرفتار شده است.

نبود مجوز ارزیابی زیست محیطی، نارضایتی در هرمزگان و هزینه های سرسام آور انتقال آب، این پروژه را در هاله ای از ابهام فرو برده است. پروژه انتقال آب دریا به هفت استان کشور، از هرمزگان تا اصفهان، یکی از بلندپروازانه ترین طرح های عمرانی دهه های اخیر است. این پروژه قرار است با شیرین سازی آب دریا، نیازهای شرب، صنعت و کشاورزی را تأمین کند و فشار بر منابع آبی داخلی مانند زاینده رود را کاهش دهد.

ابهام در انتقال آب دریا به اصفهان

چند روز پیش بود که مهدی جمالی نژاد، استاندار اصفهان اعلام کرد؛ فاز اول این پروژه تا پایان خرداد۱۴۰۴ به بهره برداری می رسد و ۷۰میلیون مترمکعب آب شیرین شده به صنایع اصفهان منتقل خواهد شد. این میزان در فازهای بعدی به ۱۴۰ و نهایتاً ۲۰۰میلیون مترمکعب در سال افزایش خواهد یافت.

همچنین احسان انصاری، مدیرعامل شرکت تأمین و انتقال آب خلیج فارس در این باره جزئیات بیشتری ارائه می دهد: خط سوم پروژه از بندر سیریک در دریای عمان آغاز شده و با عبور از کرمان و یزد به اصفهان می رسد. با توجه به نیاز فوری از بهار۱۴۰۴، با اتصال موقتی به خط اول، ۳۰میلیون مترمکعب آب در سال منتقل خواهد شد. طول این خط ۹۲۰ تا یک هزار و ۸۰کیلومتر است و ظرفیت نهایی آن ۴۰۰ میلیون مترمکعب در سال پیش بینی شده است. بهره برداری کامل این خط برای اصفهان پایان۱۴۰۶ برنامه ریزی شده است.

پروژه انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به فلات مرکزی ایران، با هدف تأمین آب پایدار برای هفت استان (هرمزگان، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان) طراحی شده است. این طرح عظیم، با استفاده از فناوری اسمز معکوس برای شیرین سازی آب، قرار است نیازهای شرب، صنعت و کشاورزی را تأمین کرده و با کاهش برداشت صنایع از زاینده رود، به احیای این رودخانه حیاتی کمک کند.

اتصال موقت خط لوله انتقال آب خلیج فارس از سیرجان به اصفهان و بهره برداری قریب الوقوع از آن درحالی است که فاز دوم این طرح که قرار بوده استان اصفهان آن را از دریای عمان منتقل کند، تعطیل شده است.

فقدان مجوز ارزیابی زیست محیطی، یکی از بزرگ ترین موانع فاز دوم این پروژه بوده که مقاومت های محلی در شهرستان سیریک سبب توقف طرح شده و علی رغم انجام مطالعات اولیه و برگزاری جلسات در سازمان محیط زیست، تنش های اجتماعی و ملاحظات زیست محیطی مانع صدور مجوز شده است. از سوی دیگر، پروژه انتقال آب با وجود وعده ها، با چالش های اقتصادی قابل توجهی مواجه است.

انتقال آب به اصفهان بدون مجوز زیست محیطی

افتتاح فاز اول بدون تکمیل فاز دوم به مصلحت اصفهان نیست. اگر آب موردنیاز از خط کرمان تأمین شود، انگیزه برای تکمیل خط مستقیم از دریای عمان کاهش می یابد. زینلیان، معاون پیشین هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان، در گفت وگو با «مهر» می گوید: افتتاح فاز اول در شرایط کنونی، اقدامی نمایشی و به ضرر منافع مردم اصفهان است. از طرف دیگر، یکی از مهم ترین موانع پروژه، فقدان مجوز ارزیابی زیست محیطی است.

علی رغم انجام مطالعات اولیه و جابه جایی محل آب شیرین کن به دلیل تنش های اجتماعی، سازمان محیط زیست هنوز مجوز نهایی را صادر نکرده است. در این میان برخی گزارش ها حاکی از آن است که تنش های اجتماعی در سیریک و مقاومت های محلی در مواردی حتی مانع بازدید کارشناسان محیط زیست و پیشرفت پروژه شده و اگرچه مجوز ارزیابی در نوبت رسیدگی است، اما درگیر مسائل حاشیه ای شده و هنوز مجوزی صادر نشده است.

انتقال آب برای صنایع به زیان محیط زیست می شود

منیره کرباسچی، فعال محیط زیست نیز درباره طرح انتقال آب از دریای عمان به این استان می گوید: این طرح مورد انتقاد فعالان محیط زیست است، چراکه از لحاظ محیط زیستی و اقتصادی توجیه ندارد. همچنین شیرین کردن و انتقال هر مترمکعب آب دریا حدود چند یورو هزینه دارد و فاقد توجیه اقتصادی است. او تاکید کرد: تنها راه توجیه انتقال آب دریا به اصفهان کمک به محیط زیست استان، احیای زاینده رود و گاوخونی و جلوگیری از فرونشست بیشتر است، اما اگر قرار است این آب صرف توسعه صنایع شود، به ضرر محیط زیست اصفهان خواهد بود.

این فعال محیط زیست تاکید کرد: اجرای طرح های انتقال آب در سال های گذشته فقط باعث شده برای بعضی افراد تصور وجود آب زیاد ایجاد شود و نتیجه آن بارگذاری بیشتر بر رودخانه و شدت گرفتن بحران آب در استان بود. کرباسچی گفت: اگر ۴۰۰میلیون مترمکعب آب از دریا به اصفهان برسد، باید در تمام سال رودخانه جاری باشد، چراکه برای جریان دائمی رود سالانه حدود ۲۰۰میلیون مترمکعب آب لازم است.

آب اصفهان مستقیم از دریا نرسیده است

محمد نبویان، کارشناس حوزه مدیریت منابع آب در همین ارتباط در گفت وگو با «عصر ایران» می گوید: درباره انتقال آب از دریای عمان به اصفهان سوالات زیادی مطرح است. مسئولان اصفهان اعلام کرده اند؛ صنایع استان حدود ۷۰میلیون مترمکعب آب مصرف می کنند. اگر اکنون در فاز اول این رقم محقق شده است پس بقیه ۴۰۰میلیون مترکعب را برای چه هدفی می خواهند انتقال بدهند؟

او اضافه کرد: موضوع دیگر این است که آبی که به اصفهان می آید در واقع مستقیم از دریا نرسیده، بلکه آبی است که برای یزد و کرمان منتقل شده بوده و حالا مازاد آن از انتهای لوله در یزد قرار است به اصفهان برسد. تضاد مهمی که در اینجا ایجاد شده این است که آب از زاینده رود و اصفهان به یزد می رود و حالا آب دریا از یزد به اصفهان منتقل می شود! این یک کار اضافه است! البته جوابی که داده می شود این است که آب دریا برای شرب مناسب نیست.

این کارشناس حوزه مدیریت منابع آب بیان کرد: باید توجه داشت آبی که از اصفهان به یزد می رود خیلی ارزان تر از آب دریاست که از یزد به اصفهان می رسد و این یعنی اصفهان آب ارزان را به یزد می فرستد و آب گران را از یزد وارد می کند. من حتی درباره امکان پذیر بودن ارقام اعلامی انتقال آب هم تردید دارم، چراکه کمبود انرژی اجازه این کار را نمی دهد.

نبویان در پایان اعلام کرد: استفاده از این آب شاید برای صنایع به صرفه باشد، اما با توجه به کمبود برق، کاربرد آب دریا برای محیط زیست و کشاورزی برای دولت توجیه نخواهد داشت و احتمال کاربرد آب در این بخش ها کم است.