هر ۱۱ دقیقه یک نفر در جهان «خودکشی» می کند

گاه درد و رنج تا پوست و استخوان نفوذ کرده و راهش را از شریان های اصلی پیدا می کند و به افسردگی ختم می شود، تاب و توان را می گیرد و تحمل را سخت تر می کند تا جایی که طاقت طاق می شود و آدمی را گاها به دلیل ترس از قضاوت و سرزنش به خاموشی و سکوت و پایان زندگی می کشاند؛ سکوتی به بهای پایان دادن به جان که هر ۱۱ دقیقه یک نفر را در جهان به مرز «خودکشی» می رساند.

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، ۹۰ درصد افرادی که اقدام به خودکشی می کنند، براساس اعلام انجمن خانواده درمانی ایران، دارای سابقه اختلال روانی هستند و زمانی که فرد در اثر ابتلا به افسردگی راه نجاتی برای بهبود زندگی خود پیدا نمی کند و دچار درد و رنج فراوانی می شود، خودکشی و از بین بردن خود را به عنوان تنها راه نجات تلقی می کند.

از سویی دیگر نیز طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، عامل ۵۸ تا ۶۰ درصد از موارد اقدام به خودکشی اختلال «افسردگی» است و به همین دلیل این اختلال روانی بالاترین موارد اقدام به خودکشی را دارد، بنابراین زمانی که در یک جامعه افسردگی افزایش پیدا کند در ۶۰ درصد از افراد درگیر با افسردگی، احتمال اقدام به خودکشی وجود دارد.

در این میان اما در سال گذشته نیز سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد که سالانه بیش از ۷۰۰ هزار نفر در سراسر جهان مرتکب خودکشی می شوند و به عبارتی، هر ۱۱ دقیقه یک مرگ خودخواسته به دست انسان رقم می خورد.

در ایران اما، آمارها حاکی از فوت ۴۰۰۰ نفر به صورت سالانه است، به طوریکه سردار سعید منتظرالمهدی- معاون فرهنگی و اجتماعی فراجا در جدیدترین اظهارات خود ضمن بیان اینکه خودکشی رفتار مهلک و یکی از فاجعه بارترین رفتارهای خاص بشر است که در آن، آدمی از سر تعمد درپی ستاندن جان خویش و پایان بخشیدن به زندگی بر می آید، اعلام کرد که حاصل این اقدام تباه کننده در کشور ما جانباختن سالانه بیش از ۴۰۰۰ نفر و آسیب دیدن شدید ۱۰ تا ۲۰ برابر این تعداد است.

«روایت درباره خودکشی را تغییر دهید»

صحبت درباره غم و غصه ها باعث تخلیه هیجان و امکان کمک به افراد را فراهم می کند

در همین راستا، حمید یعقوبی، رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران به مناسبت روز جهانی پیشگیری از خودکشی  به تحلیلی از وضعیت خودکشی در ایران و جهان و راه های پیشگیرانه از این اقدام پرداخت.

او ضمن بیان اینکه انجمن بین المللی پیشگیری از خودکشی، سالانه شعاری را در روز ۱۰ سپتامبر به مناسبت روز جهانی پیشگیری از خودکشی اعلام می کند، به ایسنا گفت: این انجمن به دلیل اهمیت موضوع از سال ۲۰۲۴ تا سال ۲۰۲۶ را به نام «روایت درباره خودکشی را تغییر دهید و درباره خودکشی صحبت کنید» نامگذاری کرده است. علت نامگذاری این شعار برای مدت سه سال پیاپی این است که افراد دارای افکار خودکشی، معمولا از ترس سرزنش دیگران با اطرافیان خود صحبت نمی کنند و همین موضوع ممکن است به قیمت دست زدن به خودکشی و پایان عمرشان تمام شود؛ این درحالیست که پژوهش ها نشان می دهد صحبت درباره غم و غصه ها نه تنها باعث تخلیه هیجان شده، بلکه امکان کمک به افراد را فراهم می کند.

وی ادامه داد: اینگونه صحبت کردن موجب آرامش و تسکین درد فرد خواهد شد و اطرافیان متوجه افکار خودکشی او می شوند. این درحالیست که متاسفانه در جوامع مختلف، صحبت درباره امر خودکشی سخت و دشوار است.

«خودکشی» و تابوی صحبت کردن درباره آن

یعقوبی صحبت درباره خودکشی را نوعی تابو عنوان کرد و گفت: مردم عموما به شکوه های بدنی نسبت به شکوه های روانی بهتر توجه می کنند. از دید مردم شکوه های روانی به منزله غر زدن، آیه یاس خواندن و ضعیف النفس بودن تلقی می شود. از سوی دیگر میان مدیران و مسئولان کشورها صحبت و بیان آمار و حتی صحبت بین خانواده ها نوعی «تابو» است، به این معنی که اگر در خانواده ای جوانی دست به خودکشی بزند، خانواده و فامیل علت مرگ او را دلیل دیگری اعلام می کنند.

وی تصریح کرد: دلایل مختلفی برای خودکشی وجود دارد که بخشی از آن ناشی از مسائل اجتماعی و اقتصادی، بخشی ناشی از مسائل جهانی، تعاملات و نوع دیدگاه مردم به زندگی و به دنبال آن کاهش تاب آوری مردم و بخشی به دلایل ناشی از کمالگرایی جامعه ایرانی است.

رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران با بیان اینکه خودکشی در همه کشورها «تابو» تلقی می شود، و از همین رو آمارهای خودکشی در جهان همیشه کمتر از واقعیت اعلام شده است، توضیح داد: در همه کشورها تعداد خودکشی های رخ داده بیش از رقم اعلامی است، زیرا خانواده ها نیز دوست ندارند علت مرگ عضو خانواده شان را خودکشی اعلام کنند.

روند رو به کاهش خودکشی در جهان 

۶۰ درصد کسانی که خودکشی می کنند زیر ۵۰ سال سن دارند

به گفته وی، براساس آمارهای جهانی از هر ۱۰۰ هزار نفر در جهان ۹ نفر خودکشی می کنند که این رقم در ۲۰ سال گذشته ۱۳ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر بوده است؛ به عبارتی میزان خودکشی در جهان به طور میانگین رو به کاهش است. در مجموع نرخ خودکشی در ایران نیز از میانگین جهانی کمتر است.

یعقوبی، از نظر میانگین سنی نیز، با استناد بر آمارهای جهانی، ۶۰ درصد کسانی که بر اثر خودکشی فوت می کنند را زیر ۵۰ سال سن اعلام کرد که در ایران این رقم بیشتر است ادامه داد:  در ایران براساس آخرین آمار رسمی منتشر شده، در حال حاضر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۷ نفر خودکشی می کنند و طبق آخرین آمارها، به تفکیک جنسیت نیز، خودکشی منجر به فوت در مردان بیشتر از زنان است.

چند درصد از خودکشی ها منجر به فوت می شود؟

وی در پاسخ به این سوال که چند درصد از خودکشی ها منجر به فوت می شود؟ بیان کرد: براساس آمارهای جهانی معمولا ۵ درصد از اقدام به خودکشی ها منجر به فوت می شود و به ازای یک مرگ ناشی از خودکشی، ۲۰ اقدام به خودکشی رخ می دهد؛ به عبارتی دیگر میزان اقدام به خودکشی ۲۰ برابر مرگ است که خوشبختانه خیلی از آنها نجات پیدا می کنند. از سویی دیگر یکی از عوامل خطر قوی برای پیش بینی خودکشی، سابقه قبلی اقدام به خودکشی است چراکه اگر کسی یکبار دست به خودکشی بزند، احتمال خودکشی مجدد در او، بیش از کسی است که تا به حال خودکشی نکرده است. در همین راستا سازمان جهانی بهداشت و وزارت بهداشت در کشورهای مختلف بر پیگیری کسانی که «اقدام به خودکشی کرده و زنده مانده اند» توصیه اکید دارد.

رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران در بخش دیگری از سخنان خود درباره اقدامات دستگاه های مختلف برای کاهش خودکشی توضیح داد و اظهار کرد: وزارت بهداشت برنامه ملی پیشگیری از خودکشی را درحالی با ۶ استراتژی تدوین و آن را جهت اجرا به دانشگاه های علوم پزشکی ابلاغ کرده که این برنامه در عمل نتیجه ای نداشته است، زیرا آمارها حکایت از افزایش خودکشی در کشور دارد.

یک توصیه به "پزشکیان" برای کاهش پیشگیری از خودکشی

یعقوبی با انتقاد از چگونگی اجرای برنامه های پیشگیری از خودکشی در ایران، گفت: خودکشی پدیده ای چند وجهی و چند عاملی در ایران است؛ خودکشی دارای وجه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است و برای مبارزه با آن باید وزارت اقتصاد، وزارت نفت، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت رفاه، وزارت صمت، وزارت امور خارجه، نهادهای فرهنگی و... پای کار باشند. در این میان اما، باتوجه به شرایط کنونی کشور باید گفت در صورتی که دکتر پزشکیان بتواند با همین فرمان جلو برود و با فراهم کردن سرمایه اجتماعی برای دولت ایران و اعتماد در سطح بین المللی، منجر به بهبود سرمایه گذاری و اقتصاد در ایران شود می توان به کاهش آمار خودکشی در ایران طی دو تا سه سال آینده خوش بین بود.

نقشه راه کنترل خودکشی؛ تاسیس معاونت اجتماعی در دولت و پیگیری جدی اجرای برنامه ای ملی

وی در همین راستا به ارائه نقشه راهی برای کنترل خودکشی در کشور پرداخت و افزود: در وهله اول باید آمار خودکشی طی چند سال تثبیت شود تا شاهد روند کاهشی آن طی سال های آتی باشیم. پس از آن، در سطح ملی، باید وزارتخانه ها بر مبنای کاهش عوامل خطر برای خود ماموریت تعریف کرده و مسئولان نیز به جای پاک کردن صورت مسئله برای آن چاره اندیشی کنند. علاوه بر این نیز، در همین راستا، رئیس جمهور با تاسیس معاونت اجتماعی بر نحوه عملکرد همه دستگاه های مسئول در حوزه آسیب های اجتماعی ایران نظارت داشته باشد؛ در این شرایط این معاونت می تواند با تدوین برنامه ملی پیشگیری از خودکشی موضوع را به صورت جدی در دستور کار دستگاه ها قرار دهد.

یعقوبی با اشاره به اینکه نظریه های اخیر خودکشی بر تعلق اجتماعی تاکید دارند، یکی از دلایل خودکشی را تنهایی دانست و در همین راستا بر افزایش روابط اجتماعی و فامیلی خانواده ها با یکدیگر تاکید کرد.

نشانه های افرادی که قصد خودکشی دارند

وی در ادامه به تشریح نشانه های خودکشی در افراد پرداخت و افزود: همه افرادی که قصد خودکشی دارند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم آن را اعلام می کنند. نشانه های خودکشی به چهار دسته نشانه های کلامی مستقیم، کلامی غیرمستقیم، موقعیتی و رفتاری تقسیم می شود. در نشانه های کلامی مستقیم فرد به صورت مستقیم هدف خود را زبان می آورد که می خواهد خودش را بکشد. در این حالت معمولا اطرافیان فرد تصور دارند، اینگونه افراد به دنبال جلب توجه هستند؛ درحالیکه این باور نادرست است. در نشانه های کلامی غیرمستقیم که معمولا تشخیص آن سخت است، فرد از جملاتی مانند اینکه «دیگر نیاز نیست نگران من باشید» استفاده می کنند. در نشانه های موقعیتی، نیز افراد ممکن است در موقعیتی مانند ورشکستگی اقتصادی، قرار گیرند که آن موقعیت فرد را به سمت خودکشی سوق دهد.

رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران با اشاره به نشانه های رفتاری گفت: افرادی که قصد خودکشی دارند رفتارشان هم بوی خودکشی می دهد؛ مانند اینکه فرد جوانی وصیت نامه بنویسد، وصیت نامه اش را بازنویسی یا اموال و دارایی های زندگی اش را بذل و بخشش کند. به طور ناگهانی مذهبی یا غیرمذهبی شود.

یعقوبی با تاکید بر اینکه خودکشی قابل پیشگیری است، اظهار کرد: در صورت مشاهده یکی از نشانه های مذکور در اطرافیان، باید تکنیک «بتا» (بپرس، ترغیب کن و ارجاع بده) اجرا شود به این معنی که در صورت دیدن این نشانه ها در یکی از نزدیکان یا دوستانتان در ابتدا با فرد صحبت کنید، درمورد غم و غصه های او بپرسید، وقتی دیدید واقعا فرد قصد خودکشی دارد، او را به کمک گرفتن از دیگران ترغیب و به روانشناس ارجاع دهید. اگر مطمئن شدید که فرد نقشه خودکشی دارد اما علاقه ای به صحبت با کسی یا گرفتن کمک از کسی را ندارد، می توانید با سامانه ۱۲۳ اورژانس اجتماعی تماس بگیرید.

سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران نیز با بیان اینکه خودکشی فقط خاص ایران نیست، به ایسنا گفت: براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت در سال گذشته، حدود ۷۰۰ هزار خودکشی در دنیا رخ داده که البته بررسی آمارهای سنوات اخیر حکایت از کاهش نرخ خودکشی در جهان دارد در ایران بررسی آمارها نشان می دهد که اگرچه نرخ خودکشی در ایران نسبت به سایر کشورها بسیار پایین تر است، اما به طور کلی نسبت به جهان این نرخ روند افزایشی دارد.

این عضو هیات موسس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران با بیان اینکه خودکشی پدیده ای جهان شمول است، به وضعیت شاخص اختلالات روان در ایران و تاثیر آن بر میزان خودکشی پرداخت و تصریح کرد: بحران ها همیشه تشدیدکننده اختلالات روانی و اعتیاد هستند و هرچقدر طولانی تر باشند، تبعات این چنینی آن افزایش می یابد. ایران طی چند سال گذشته با بحران های مختلفی از جمله سیل، بحران اقتصادی، کرونا و... دست و پنجه نرم کرده و شاید یکی از مسائل تاثیرگذار بر گرایش افراد به سمت خودکشی همین موضوع باشد.

موسوی چلک در همین راستا ضمن انتقاد از نبود طرحی جامع برای پیشگیری از خودکشی که براساس آن همه سازمان ها پای کار آورده شوند و تکالیف، گروه هدف و فرایند اجرا و شاخص های ارزیابی مشخص باشد، گفت: اگرچه چند سال گذشته طرحی تحت عنوان «بتا» در وزارت بهداشت نوشته شد، اما با رفتن مسئولان تحت الشعاع قرار گرفت. اما در مجموع هم عدم وجود یک طرح نباید به طور کلی جامعه را از مسیر پیشگیری از خودکشی دور کند. به طور کلی باید در سطح جامعه چند اقدام برای پیشگیری از خودکشی در نظر گرفت که شامل آموزش مهارت های زندگی، مداخله در بحران، تاب آوری، خودمراقبتی و... است.

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران ادامه داد: آموزش های ارائه شده در حوزه پیشگیری باید متناسب با مخاطب و زیست بوم هر منطقه و شرایط فرهنگی و خرده فرهنگ ها، جذاب و متنوع و متناسب با زیست بوم هر منطقه، مستمر، پایدار و جامع باشد. علاوه بر اقدامات پیشگیرانه، باید مهارت های شاد زندگی کردن، مسئولیت پذیری و مشارکت افزایش یابد.

موسوی چلک در خاتمه نیز در راستای مبارزه با خودکشی سامانه های تلفنی اورژانس اجتماعی و خدمات مشاوره ای و روانشناختی به دانش آموزان و والدین را معرفی کرد و افزود: خطوط تلفنی ۱۲۳ و ۱۵۷۰ از جمله سامانه های تلفنی هستند که افراد می توانند در صورت وجود مشکل یا مورد مشکوک به قصد خودکشی با آن تماس بگیرند.