ایران در آستانه ورود به کریدور شرق–غرب؛ عبور از گلوگاه تاریخی دریاچه وان
در شرایطی که گلوگاه دریاچه وان خروج ریلی ایران به اروپا را محدود کرده، مسیر مرند–چشمه ثریا می تواند نقشه ترانزیت چین–اروپا را بازنویسی و جایگاه ایران را در اوراسیا تثبیت کند.
ایران در آستانه تصمیمی قرار دارد که می تواند جایگاه ژئوپلیتیکی آن در اتصال شرق به غرب را دگرگون کند؛ تصمیمی که محور آن، تکمیل و فعال سازی خط آهن مرند–چشمه ثریا و عبور از گلوگاه تاریخی دریاچه وان است.
به گزارش تین نیوز به نقل از خبرگزاری فارس، ایران در آستانه یکی از مهم ترین تصمیم های راهبردی خود در حوزه ترانزیت ریلی قرار دارد؛ تصمیمی که می تواند نقش این کشور را در کریدور شرق–غرب و اتصال چین به اروپا به طور بنیادین تقویت کند.
پروژه ریلی مرند–چشمه ثریا که شمال غرب ایران را به شبکه ریلی ترکیه و سپس اروپا متصل می کند، اکنون به عنوان یکی از حلقه های گمشده اتصال ایران به اوراسیا مورد توجه تحلیلگران بین المللی قرار گرفته است.
نشریه بین المللی «کاسپین پست» در گزارشی تحلیلی، این مسیر را پروژه ای فراتر از یک خط آهن داخلی دانسته و تأکید کرده است که مرند–چشمه ثریا می تواند بخشی از یک کریدور ریلی پیوسته چین–ایران–اروپا باشد؛ مسیری که در شرایط افزایش تنش های ژئوپلیتیکی و ناامنی مسیرهای دریایی، اهمیت آن بیش از گذشته نمایان شده است.
به نوشته این نشریه، دیدار اخیر سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، نقطه عطفی در احیای گفت وگوهای دوجانبه حمل ونقلی میان دو کشور به شمار می رود.
در این دیدار، اتصال خطوط ریلی در مرز ایران و ترکیه با لحنی آینده نگرانه مطرح شد که نشان دهنده اراده سیاسی برای فعال سازی ظرفیت های مغفول مانده ترانزیتی است.
اهمیت این مسیر زمانی برجسته تر می شود که به چالش تاریخی خروج ریلی ایران به اروپا توجه کنیم. در حال حاضر، تنها مسیر فعال ایران از طریق ترکیه، به گلوگاه دریاچه وان می رسد؛ جایی که خط آهن قطع شده و انتقال واگن ها با شناور انجام می شود.
این فرآیند علاوه بر افزایش هزینه و زمان حمل، ظرفیت عبوری مسیر را به حدود ۷۰۰ هزار تن در سال محدود کرده است؛ رقمی که با اهداف ترانزیتی ایران هم خوانی ندارد.
در این شرایط، مسیر تبریز–مرند–چشمه ثریا به عنوان گزینه ای جایگزین و پایدار مطرح شده است. این خط آهن حدود ۲۰۰ تا ۲۷۰ کیلومتر طول دارد که بخشی از آن به بهره برداری رسیده و طبق اعلام مدیرعامل راه آهن ایران، طی سه تا چهار سال آینده تکمیل خواهد شد. این مسیر، ایران را مستقیماً به خط قارص–دیلوچه ترکیه متصل می کند و امکان دور زدن گره دریاچه وان را فراهم می سازد.
با این حال، برخی کارشناسان نسبت به وابستگی بیش از حد ایران به مسیر ترکیه هشدار می دهند. آنان معتقدند که اتکای راهبردی به یک خروجی واحد، قدرت چانه زنی ژئوپلیتیکی ایران را کاهش می دهد و باید هم زمان مسیرهای موازی در عراق، قفقاز، جلفا، ارمنستان و گرجستان نیز فعال شود تا ساختار ترانزیت کشور چندمسیره و مقاوم شود.
در سطح کلان تر، پروژه مرند–چشمه ثریا می تواند ایران را به بازیگری کلیدی در تجارت چندصد میلیارد دلاری چین–اروپا تبدیل کند. اعلام برنامه ورود ۳۰۰ قطار باری از چین به ایران تا پایان سال و تلاش برای بازگشت آن ها با بار صادراتی ایران، نشان می دهد کشور می تواند فراتر از یک مسیر عبوری، به یک گره فعال تجاری تبدیل شود.
جمع بندی تحلیل ها حاکی از آن است که خط آهن مرند–چشمه ثریا، اگر با تصمیم سیاسی قاطع، تأمین مالی پایدار و دیپلماسی فعال ترانزیتی همراه شود، می تواند نه تنها محدودیت تاریخی دریاچه وان را کم رنگ کند، بلکه جایگاه ایران را به عنوان یکی از شاهراه های اصلی اتصال شرق و غرب جهان تثبیت کند.
