واکنش خودروسازی به سیگنال اصلاح قیمت بنزین

به گزارش تین نیوز به نقل از دنیای اقتصاد،  بسیاری بر این اعتقادند که با توجه به اعتماد نسبی شهروندان نسبت به برنامه های اقتصادی دولت، اکنون زمان مناسبی برای اصلاح قیمت بنزین است.

مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، و معاون اول وی طی چند روز گذشته اظهارنظرهایی در خصوص غیرمنطقی بودن قیمت بنزین و مصرف بی رویه آن داشتند که به نظر می رسد این اظهارات می تواند سیگنالی برای اصلاح قیمت بنزین باشد. اما برخی تاکید دارند که با توجه به مصرف بالای خودروهای داخلی و عدم تنوع و رقابت پذیری در خودروهای تولیدی، افزایش قیمت بنزین به ضرر مصرف کنندگان داخلی است. بنابراین سوالی که مطرح می شود این است که آیا در قدم اول باید ساختار خودروسازی کشور تغییر کند و شهروندان حق انتخابی بین خودروی کم مصرف و پرمصرف داشته باشند؟ یا پیش از اصلاح ساختاری خودرو، در ابتدا باید قیمت بنزین اصلاح شود و به مرور با ارتقای تکنولوژی در خودروسازی ها، تولید کنندگان نسبت به خودروهای کم مصرف اقدام کرده و با واردات این نوع خودروها، میزان مصرف بنزین در کشور کاهش یابد.

این دو سوال در شرایطی مطرح است که خودروهای تولیدی کشور به دلیل عقب ماندگی از تکنولوژی روز دنیا قادر به تولید محصولات کم مصرف نیست. در موتور های جدیدی که خودروسازان جهانی از آنها بهره می برند برای افزایش قدرت و گشتاور خروجی با حجم کوچک تر که مصرف سوخت کمتری دارند از تکنولوژی موتور هایی با سیستم (GDI) استفاده می شود. این قابلیت برای موتور خودرو ها باعث می شود بنزین کمتری مصرف می شود.

خودروسازی کشور در درجه اول به دلیل دولتی بودن و در درجه دوم با گستردگی تحریم های بین المللی و خروج شرکای خارجی، فرصت تکنولوژیکی نداشته و محصولاتی به بازار عرضه می شوند که مصرف سوخت بالایی دارند.

در گزارشی که چندی پیش از سوی مرکز پژوهش های مجلس منتشر شد بر این نکته تاکید شده بود که در ایران به ازای هر نفر روزانه حدود ۰.۹۵لیتر بنزین و حدود ۰.۸۸لیتر گازوئیل مصرف می شود. مصرف روزانه بنزین و گازوئیل در ایران به ازای هر نفر تقریبا ۲برابر متوسط جهانی است.

گزارش مرکز پژوهش ها توضیح می دهد: رشد مصرف بنزین در ۳۰ سال گذشته در ایران حدود ۲۶۵درصد بوده است درحالی که کشورهای ترکیه، آلمان و فرانسه در ۳۰ سال گذشته رشد منفی در مصرف بنزین را تجربه کرده اند و مصرف بنزین خود را کنترل کرده اند که در اروپا این امر سبب بسته شدن بعضی از واحدهای پالایشگاهی شده و بعضی دیگر از پالایشگاه ها نیز تغییر فرایند داده و تبدیل به پالایشگاه های زیستی (Bio-refinery) شده اند.

 با توجه به مصرف بالای بنزین در کشور، این تصور وجود دارد که شهروندان ایرانی، به صورت غیراستاندارد بنزین مصرف کرده و صرفه جویی در این زمینه انجام نمی شود. هرچند این نکته تاحدودی منطبق با واقعیت است اما متهم اصلی متوجه خودروهایی است که با مصرف سوخت بالا تولید می شوند. دولت نیز اگرچه مصرف بنزین در کشور را رصد می کند، با این حال از کنار تولید خودروهای پرمصرف به راحتی می گذرد.

طبق آمارهای مرکز پژوهش های مجلس، متوسط مصرف خودروها در داخل نزدیک سه برابر مصرف استاندارد جهانی است؛ درحالی که خودروهای داخلی باید در هر ۱۰۰کیلومتر ۴لیتر مصرف بنزین داشته باشند، در حال حاضر خودروها ۱۰تا ۱۲لیتر مصرف بنزین دارند. بدین ترتیب به نظر می رسد اگر مصرف بالای خودروهای داخلی اصلاح شود و شهروندان بین خودروهای پرمصرف و کم مصرف حق انتخاب داشته باشند، شاید دیگر نیازی به واردات بنزین و مصرف ارزی بالا در این زمینه نباشد. در حال حاضر بسیاری از کشورها در راستای اهداف زیست محیطی، تولید و استفاده از خودروهای بنزینی را کاهش داده اند و به محصولات هیبریدی و برقی روی آورده اند. این در شرایطی است که در ایران اگر چه استفاده و واردات برقی ها هنوز نوپاست اما می توان همین محصولات احتراقی را ارتقا داد تا مصرف سوخت کاهش پیدا کند.

چشم انداز روند فناوری های جهانی نشان می دهد موتورهای احتراق داخلی کنونی، هنوز پتانسیل زیادی برای رشد و بهبود دارند.

سیگنال رشد قیمت بنزین؟

همان طور که عنوان شد چندی پیش مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم، طی سخنانی بیان کرد: «هیچ منطقی وجود ندارد که بنزین را با دلار آزاد بخریم و با سوبسید به مردم بفروشیم. اقتصاددانان و کارشناسان ما باید بلند شوند و نسبت به سیاست های نادرستی که اجرا می کنیم، اعتراض کنند. اما حالا کارشناسان و اقتصاددانان اعتراض نمی کنند... من (به عنوان دولت) پول گندم، پول دارو و پول نهاده و حقوق بازنشسته ها را ندارم، اما بنزین دلار ۵۰تومان را می فروشم ۱۰تومان. کدام منطقی این را از ما قبول می کند که ما داریم این کار را می کنیم؟» با توجه به مخالفت رئیس جمهور با روند کنونی عرضه بنزین، حالا این اظهارات، شائبه افزایش قیمت سوخت را به وجود آورده است. آنچه خواست رئیس جمهور است اصلاح قیمت بنزین با هدف ناترازی بنزین، جلوگیری از واردات و قاچاق، کاهش مصرف، کاهش ترافیک، کاهش آلودگی هوا، بی عدالتی در توزیع یارانه بنزین و پرداخت عادلانه یارانه آن به همه مردم است. اما محمدرضا عارف، معاون اول رئیس جمهور، نیز سیگنال اصلاح قیمت خودرو را در مراسم معارفه وزیر جدید نفت داد. وی در این مراسم اشاره کرد که «کدام عقل سلیم می تواند بپذیرد بنزین را با دلار وارد کنیم و با قیمت ۱۵۰۰تومان بفروشیم؟»

با توجه به اظهارات دولتمردان این سوال بار دیگر مطرح می شود که با توجه به مصرف سوخت کنونی خودروها، در قدم اول باید خودروهای کم مصرف تولید کنیم بعد قیمت بنزین اصلاح شود، یا در گام اول قیمت بنزین تغییر کند و سپس اصلاح مصرف سوخت خودروها در دستور کار قرار بگیرد.

در پاسخ به این سوال، حسن کریمی سنجری، کارشناس خودرو، به «دنیای اقتصاد» می گوید که این موضوع که آیا ابتدا باید مصرف خودروها اصلاح شود یا قیمت بنزین، طبیعتا به عوامل متعددی از جمله ساختار کسب و کار و نیز الگوی اقتصاد عمومی کشور بستگی دارد. وی ادامه می دهد که اساسا توسعه در کشورهای پیشرو به شکل پولینگ رخ می دهد و این بدان معناست که یک عامل محرک بیرونی باید دلیل توسعه واقع شود. به عنوان مثال در همین موضوع مورد نظر در یک اقتصاد رقابتی طبیعتا باید ابتدا قیمت بنزین افزایش یابد، به گونه ای که افزایش نرخ سوخت، مشتری ها را وادار به انتخاب خودروهای کم مصرف کند؛ در آن صورت با افزایش تقاضا برای این نوع خودروها، شرکت های خودروساز یا تامین کننده خودرو مجبور می شوند تنوع و تعداد خودروهایی با مصرف پایین تر سوخت را افزایش دهند.

وی به اقتصاد کشورمان اشاره و تاکید می کند که در یک اقتصاد غیررقابتی که سازوکار کسب و کار در آن بر پایه نظام عرضه و تقاضا شکل نگرفته است، طبیعتا این فرمول نمی تواند به اندازه اقتصادهای رقابتی و آزاد موثر واقع شود. به عنوان مثال فرض کنیم در کشور تصمیم به افزایش قیمت بنزین گرفته شود؛ در این صورت از آنجا که فضای مشارکت های خارجی در خودروسازهای داخلی محدود است لذا امکان واکنش سریع این شرکت ها به شکل جدید بازار از طریق طراحی و تولید خودروهایی با مصرف بهینه تر وجود ندارد. ضمن آنکه اساسا در بازار به دلیل محدودیت هایی که در تامین منابع ارزی و در نتیجه واردات خودرو وجود دارد امکان عرضه متنوع خودروهای وارداتی نخواهد بود. بنابراین در چنین فضایی عملا اثرگذاری تصمیم دولت در افزایش نرخ سوخت نمی تواند به اندازه کافی صنعت خودروی کشور را به سمت و سوی توسعه و تولید خودروهای کم مصرف تر سوق دهد و در نتیجه مردم تنها متضرر چنین تصمیمی در دولت خواهند بود. از وی سوال کردیم که در این زمینه چه باید کرد که وی پاسخ داد: طبیعتا فضای تحریمی کسب و کار در کشور به گونه ای است که فاکتورهای رقابت پذیری در آن بسیار کم اثر هستند؛ لذا بهتر است ابتدا از بابت امکان تولید و عرضه خودروهای کم مصرف و خودروهایی که اساسا از سوخت های غیر فسیلی (مثل خودروهای برقی) استفاده می کنند اطمینان لازم حاصل شود و سپس اصلاح قیمت بنزین اتفاق بیفتد.

وی ادامه می دهد آن گونه که پیداست ریشه بسیاری از اصلاحات اقتصادی در کشور به اصلاح قیمت حامل های انرژی نظیر بنزین وابسته است. با توجه به دلایل ذکر شده، پیش از اصلاح قیمت بنزین، دولت باید به ایجاد نوعی دگرگونی در فضای کسب و کار خودروسازی و نحوه مدیریت و سیاستگذاری مرتبط با این صنعت اندیشه کند. کریمی سنجری ادامه می دهد این موضوع از آن جهت دارای اهمیت است که صنعت خودرو نقش بسیار مهمی در اصلاحات اقتصادی تاثیر گذار در زندگی مردم دارد. نکته بسیار مهم آن است که دولت چهاردهم به دلیل آنکه در ابتدای راه قرار دارد بهترین فرصت را برای ایجاد یک دگرگونی راهبردی و مبتنی بر عقلانیت در صنعت و بازار خودروی کشور در اختیار دارد. البته دولت باید بداند این امر تنها از طریق آنهایی قابل انجام است که با روند تحولات صنعت خودرو در دنیا و ساختار این کسب و کار در داخل آشنا هستند.