◄ هزینه‌ های سنگین کربن صفر؛ چالش ۳۰۰ میلیارد دلاری برای مالکان کشتی

مالکان کشتی هشدار داده اند که تحقق اهداف کربن زدایی تا سال ۲۰۳۵ می تواند بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار هزینه در پی داشته باشد؛ رقمی که نگرانی ها درباره فشار اقتصادی، افزایش قیمت ها و تأثیرات گسترده بر تجارت جهانی را دوچندان کرده است. این در حالی ست که حامیان طرح، آن را گامی ضروری برای مقابله با بحران اقلیمی و تضمین آینده ای پایدار برای صنعت دریانوردی می دانند.

به گزارش تین نیوز به نقل از  روزنامه اقتصاد سرآمد، ناوگان کشتیرانی جهانی بیش از ۹۰درصد تجارت بین المللی کالا را حمل می کند و مسئولیت حدود ۳درصد از انتشار گازهای گلخانه ای جهان را برعهده دارد. کارشناسان معتقدند بدون اقدامات قاطع، این سهم می تواند تا ۵ یا ۸درصد تا سال۲۰۵۰ افزایش پیدا کند.

در آوریل سال جاری میلادی (۲۰۲۵) بود که سازمان بین المللی دریانوردی چارچوب صفر خالص را به تصویب رساند. این دستورالعمل در حقیقت اولین مقررات جهانی الزامی برای محدودیت انتشار و قیمت گذاری GHG در یک بخش صنعتی کامل است. این چارچوب که بخشی از ضمیمه VI کنوانسیون MARPOL است، هدف دستیابی به انتشار صفر خالص تا حدود سال ۲۰۵۰ را دنبال می کند و شامل استاندارد سوخت جهانی و مکانیسم های اقتصادی برای تشویق فناوری های کم انتشار است.

 در این میان نمایندگان شرکت های کشتیرانی اعلام کرده اند دستیابی به هدف کربن صفر تا سال ۲۰۳۵ می تواند بیش از ۳۰۰میلیارد دلار هزینه در پی داشته باشد. سازمان بین المللی دریانوردی هدف «خالص صفر درصد کربن» را تعیین کرده و ماه آینده قصد دارد رسماً طرحی را تصویب کند که براساس آن کشتی ها ملزم به پرداخت عوارض برای انتشار برخی گازهای گلخانه ای خواهند شد. با وجود انتقاد ایالات متحده از چارچوب IMO و عنوان آن به عنوان «مالیات جهانی کربن»، اکثر کشورها و اتاق بین المللی کشتیرانی که بیش از ۸۰درصد ناوگان تجاری جهان را نمایندگی می کنند، از این پیشنهاد حمایت کرده اند. شرکت های کشتیرانی اعلام کرده اند که تا سال ۲۰۳۰ هزینه های سالانه این بخش بین ۲۰ تا ۳۰میلیارد دلار خواهد بود و در صورت تحقق تنها ۱۰درصد از اهداف، تا سال ۲۰۳۵ این هزینه ها می تواند از ۳۰۰میلیارد دلار فراتر رود.

مدتی قبل بود که خبرگزاری های بین المللی اعلام کردند که ۸تولیدکننده بزرگ نفت و گاز جهان از جمله ایران، عربستان سعودی، امارات، بحرین، عراق، کویت، یمن و ونزوئلا در نامه ای به سازمان دریانوردی سازمان ملل هشدار داده اند که تصویب چارچوب خالص انتشار صفر در نشست اکتبر این سازمان «زودهنگام» است. کشورهای عضو اوپک در نامه ای به سازمان دریانوردی سازمان ملل هشدار داده اند که تصویب این توافق، هزینه های سنگینی برای مالکان کشتی در پی دارد. به باور آن ها، مقررات جدید می تواند انگیزه استفاده از سوخت های گذار مانند ال ان جی و سوخت های زیستی را کاهش دهد و موجب فشار اقتصادی بر بخش کشتیرانی شود.

ریشه مقاومت مقابل کربن صفر

نمایندگان شرکت های کشتیرانی اعلام کردند؛ دستیابی به هدف کربن صفر در صنعت تا سال ۲۰۳۵ میلادی می تواند بیش از ۳۰۰میلیارد دلار هزینه داشته باشد. در حال حاضر صنعت کشتیرانی حدود ۲درصد از کل انتشار گازهای گلخانه ای جهان را به خود اختصاص می دهد. براساس اهداف IMO، همه کشتی های بزرگ موظف به رعایت کاهش انتشار هستند و در صورت عدم انطباق، جریمه های مالی خواهند پرداخت. درآمد حاصل از این جریمه ها برای تشویق استفاده از سوخت های پاک، حمایت از کارگران در گذار سبز و جبران خسارت کشورهای فقیر مورد استفاده قرار می گیرد. مخالفان، اهداف IMO را بلندپروازانه می دانند و برآورد کرده اند که میزان پرداختی مالکان کشتی تا سال ۲۰۴۰ می تواند به ۵۹ تا ۱۶۱میلیارد دلار در سال برسد. کارشناسان حامی توافق، از جمله اما فنتون از گروه Opportunity Green، معتقدند؛ این برآوردها اغراق آمیز است و بررسی های دانشگاه کالج لندن هزینه اجرای طرح تا سال ۲۰۳۰ را حدود ۱۱میلیارد دلار در سال نشان می دهد.

کشورهای مخالف هشدار داده اند که الزامات سخت و پیش رونده چارچوب IMO می تواند انگیزه استفاده از سوخت های کم کربن گذار مانند LNG و سوخت های زیستی را کاهش دهد و کارایی آن ها محدود خواهد شد. همچنین این کشورها نسبت به ایجاد «مزیت ناعادلانه» برای بنادر مجهز به زیرساخت سوخت های سبز هشدار داده و آن را عاملی برای تضعیف عدالت و یکپارچگی زیست محیطی چارچوب دانسته اند. گروهی از شرکت های کشتیرانی شامل Stolt Tankers، Frontline Plc و Bahri عربستان سعودی تاکید کرده اند که اقدامات IMO-NZF باید به گونه ای طراحی شود که از تحمیل بار مالی اضافی و فشار تورمی بر مصرف کننده نهایی جلوگیری شده و مسیر واقع بینانه ای برای کربن زدایی کشتیرانی فراهم کند.

اهمیت طرح کربن زدایی صفر

کربن زدایی صفر کلیدی برای مهار تغییرات آب وهوایی است. چارچوب IMO هدف کاهش شدت سوخت GHG (GFI) را تا ۳۰درصد تا ۲۰۳۵ و ۶۵درصد تا ۲۰۴۰ تعیین کرده، با تمرکز بر سوخت های صفر یا نزدیک به صفر که حداقل ۵درصد انرژی را تا ۲۰۳۰ تأمین کنند. این اقدامات نه تنها انتشار CO۲ را کاهش می دهد، بلکه آلودگی هوا در بنادر را کم کرده و نویز اقیانوسی را برای اکوسیستم های دریایی کاهش می دهد.

بهبود کارایی انرژی می تواند هزینه های عملیاتی را تا ۸درصد کاهش دهد؛ عمدتاً از طریق صرفه جویی سوخت. سرمایه گذاری تجمعی مورد نیاز برای نصف کردن انتشارات تا ۲۰۵۰ بین ۱ تا ۱.۴تریلیون دلار (۷۰-۵۰میلیارد دلار سالانه) تخمین زده می شود، اما این سرمایه گذاری ها بازارهای جدیدی برای سوخت های سبز ایجاد کرده و مشاغل پایدار به وجود می آورد. قیمت گذاری کربن، مانند واحدهای جبرانی به قیمت ۳۸۰-۱۰۰دلار برای هر واحد، مالکان را به سمت شیوه های کارآمدتر سوق می دهد و درآمد پایداری برای صندوق IMO Net-Zero Fund فراهم می کند که به نوآوری و انتقال عادلانه کمک خواهد کرد.

این گذار عادلانه را برای کشورهای در حال توسعه تضمین می کند، جایی که صندوق IMO برای آموزش، انتقال فناوری و حمایت از جزایر کوچک در حال توسعه تخصیص می دهد. همکاری های بین المللی، مانند پنل های LISW ۲۰۲۵، بر تحقیق و نوآوری تأکید دارند. بااین حال، مخالفت هایی مانند تهدیدهای ایالات متحده علیه مقررات IMO نشان دهنده تنش های ژئوپلیتیکی است.

چالش ها و چشم انداز آینده

علی رغم پیشرفت ها، چالش های عمده ای وجود دارد: هزینه های بالای سوخت های جایگزین (مانند متانول الکترونیکی به دلیل برق تجدیدپذیر گران)، کمبود زیرساخت های بنادر و نگرانی های ایمنی برای آمونیاک. عدم قطعیت بازار سرمایه گذاری را برای شرکت های کوچک به تأخیر می اندازد و بیوسوخت ها ممکن است انتشارات غیرمستقیم بیشتری ایجاد کنند. علاوه بر این، کشتی های بالای ۵۰۰۰تن ناخالص (که ۸۵درصد CO۲ را منتشر می کنند) باید از ۲۰۲۸ با اهداف Tier ۱ و Tier ۲ GFI مطابقت یابند که جریمه های مالی برای عدم رعایت را به همراه دارد. چارچوب IMO در اکتبر ۲۰۲۵ به طور رسمی تصویب و از ۲۰۲۷ اجرایی می شود، با دستورالعمل های دقیق در بهار ۲۰۲۶. تا ۲۰۳۰، انتظار می رود ZNZ حداقل ۵درصد انرژی را تأمین کند و تا ۲۰۵۰، انتشار صفر خالص محقق شود. موفقیت بستگی به سیاست های حمایتی مانند کریدورهای حمل ونقل سبز و سرمایه گذاری های دولتی دارد. 

کشور های مخالف همچنین در نامه هشدارآمیز خود اعلام کردند که الزامات «سخت و پیش رونده» کاهش انتشار در چارچوب خالص انتشار صفر، عملاً انگیزه استفاده از «سوخت های گذار کم کربن» مانند سوخت های زیستی و گاز طبیعی مایع شده (LNG) را از بین می برد و این سوخت ها «نقش محدودی، اگر هم داشته باشند، در مسیر کربن زدایی ایفا خواهند کرد».

به باور این کشورها، میزان کارایی گاز طبیعی و سوخت های زیستی به برآورد رسمی سازمان بین المللی دریانوردی از شدت انتشار آن ها وابسته است؛ موضوعی که همچنان محل اختلاف جدی میان حامیان و منتقدان توافق اولیه است.

حامیان معتقدند خطر بی انگیزگی در استفاده از «سوخت های گذار» از سوی این کشور ها بزرگ نمایی شده و این شبیه یک «تاکتیک ترساندن» است، زیرا مالکان کشتی در حال سرمایه گذاری روی کشتی هایی هستند که می توانند با ال ان جی کار کنند. سوخت ال ان جی گزینه ای ارزان تر و در دسترس تر نسبت به سوخت های سبز مبتنی بر هیدروژن است. مخالفان همچنین هشدار دادند در صورت اجرای این چارچوب، بنادری که به زیرساخت سوخت گیری با سوخت های بدون کربن یا کم کربن همچون متانول و آمونیاک مبتنی بر هیدروژن مجهز هستند، «برنده» خواهند بود، در حالی که سایر بنادر و کشتی ها برای انطباق باید هزینه های بالایی متحمل شوند.