◄ ایران را ترک نمی‌کنیم

این روزها با اینکه کم کم نتیجه قراردادهای پسابرجامی از کارخانه های خودروسازی مشخص شده و خودروسازان ایرانی در حال پیش فروش و عرضه نتبیجه مذاکرات و قراردادهایشان هستند، خروج دونالد ترامپ از برجام و تغییر شرایط بقا در ایران موجب شده است که بیشترین بحث ها درباره ماندگاری اروپایی ها به تعهدات خود در خصوص برجام و بقا در ایران بازگردد.

در سال های پسابرجام، یکی از حوزه های مورد توجه برای انعقاد قراردادهای جدید حوزه خودرو بود و حتی نخستین قرارداد خودرویی نیز در این حوزه منعقد شد تا متقاضیان ورود به ایران نشان دهند کدام بخش های ایران برای سرمایه گذاری آنها جذاب تر است.

البته در این بخش، اروپایی ها فقط تلاش کنندگان برای حضور در ایران نبودند و آسیایی ها هم برای انعقاد قراردادهای جدید تلاش های درخور توجهی انجام دادند، اما از همان زمان نیز مشخص بود که اگر روزی توافق نامه برجام به هر دلیلی دچار خلل شود، رفتارهای طرف قرارداد مهم خواهد بود. اتفاقی که برای برخی از قراردادهای اروپایی افتاده و حالا نگرانی ها از خروج طرف های قراردادهای خودرویی نیز تشدید شده است. در دوران پسابرجام، خودروسازان ایرانی با بنز، پژو، رنو، پژو-سیتروئن، ولوو، فولکس، هیوندا، لوکسژن و... قرارداد همکاری بلندمدت با پیش شرط سرمایه گذاری در ایران را امضا کردند و حالا با اما و اگرهای آمریکایی ها بحث بر سر ماندن یا رفتن اروپایی ها در محافل خودرویی بر سر زبان ها جاری است و همگان این سؤال را دارند دارند که تکلیف قراردادهایی که در دوران پسابرجام با پیش شرط سرمایه گذاری منعقد شده است، چیست؟

ساعات نخست بعد از امضای قرارداد برجام بود که آلمان ها به ایران آمدند و در جاده مخصوص قراردادی را امضا کردند، سپس این نوع قرارداد مرجع قراردادهای بعدی در صنعت خودروی ایران در دوران پسابرجام قرار گرفت و دلیلی شد برای اینکه امروز بعد از اعلام خروج ترامپ از برجام اما و اگرهای خروج خودروسازان اروپایی در ایران سخت تر از روزهایی شود که دولت قبلی آمریکا تحریم های ایران را تشدید و صنعت خودروی ایران را در شرایط سخت قرار داد.

 طبق قراردادهای جدید خودرویی، طرف خارجی باید در ایران سرمایه گذاری کند؛ موضوعی که نخستین بار سنگ بنای آن را حسن روحانی، رئیس جمهور، در نخستین ماه های بعد از ریاست جمهوری دولت یازدهم در داووس بر زبان راند و اعلام کرد که ایران حاضر است حتی خودروسازی های خود را صددرصد به طرف خارجی واگذار کند.

هرچند این امر محقق نشد، سنگ بنایی شد برای اینکه طرف های مذاکره خارجی خود را برای سهامداری و سرمایه گذاری در خودروسازی های ایرانی آماده کنند. بعد از بنز که در بخش سنگین وزن ایران سرمایه گذاری کرد، پژویی ها که خاطره تلخی از خود در ذهن ایرانی ها گذاشته بودند، دومین خودروسازانی بودند که وارد ایران شدند و قبول کردند در ایران سرمایه گذاری کنند؛ آن هم با شرایط جدید و سرمایه گذاری هم در تولید، هم صادرات و همچنین تولید قطعات برای تولیدات و صادرات. بعد از آنها، رنویی ها با شرایط جدید پای قرارداد نشستند. یک بار با سایپایی ها و یک بار با ایدرویی ها و در نهایت اتحاد پژو ـ سیتروئن هم در لابه لای همه اخبار به سراغ سایپایی ها آمد و اتحادی را تشکیل داد که ثمره آن تولید چند خودروی خاص برای ایرانی ها بود.

در همین حال، فولکس با ماموتی ها، هیوندا با کرمان موتور، چانگان با سایپایی ها، لوکسژن تایلندی هم با کویرموتور تابان پای قرارداد نشستند و کم کم بسته ای را آماده کردند که قرار بود صنعت خودروی ایران را به روزهایی که آرزوی آن را داشتند، برسانند و ایران را بالاخره خودروساز کنند.

رویایی که چند روزی است با خروج دونالد ترامپ از توافق نامه برجام کمی دست نیافتنی تر به نظر می رسد و موجب شده است که دوباره بحث بر سر ماندن یا رفتن اروپایی ها با شرایط جدید به نقل محافل مبدل شود، اما در این میان جالب اینجاست که مدیران خودرویی اروپایی سعی دارند در نهایت آرامش بر بقای خود در ایران تأکید کنند.

در همین باره هم یان مارتین، قائم مقام سیتروئن، درباره همکاری شرکت سیتروئن در ایران تأکید می کند که تابع قواعد بین المللی هستند و همان طور که رؤسای جمهور آلمان، فرانسه و انگلیس اعلام کرده اند که به برجام متعهد هستند و همکاری های خود در ایران را ادامه می دهند، آنها نیز در ایران می مانند.

او در گفتگو با «حمل ونقل» تأکید می کند که سیتروئن قصد ندارد ایران را ترک کند و می خواهد همکاری های خود را با ایران ادامه دهد. یان مارتین حتی شاهد مثال حضورش در ایران را استفاده از تجربه خروج پژو عنوان می کند و می گوید: «رفتن از ایران راحت است، اما بازگشت به ایران سخت؛ به این دلیل قصد نداریم راه سخت بازگشت به ایران را انتخاب کنیم. هدف ما ماندگاری است و دنبال ماندن هستیم.»

قائم مقام سیتروئن همچنین با اشاره به سرمایه گذاری انجام شده در ایران ادامه می دهد: «حجم سرمایه گذاری شرکت سایپا سیتروئن در این سایت ۳۰۰ میلیون یورو و قرار است سالانه ۲۰۰ هزار دستگاه در این سایت تولید شود. قصد داریم با تولید در کاشان به قدرت اصلی این گروه پژو-سیتروئن تبدل شویم.»

 در همین حال خبرها از حاشیه های خودروسازان اروپایی نشان می دهد که مدیران این خودروسازی ها همچنان منتظر اعلام نظر رؤسای جمهور و اتحادیه اروپا برای بقا و ادامه همکاری در ایران هستند، اما برخی مدیران این خودروسازی ها سرمایه گذاری های انجام شده در سایت های ایرانی را دلیلی بر ماندگاری آنها می خوانند و معتقدند که این امر موجب شده است که این گروه های خودروسازی سخت تر درباره خروج از ایران تصمیم بگیرند.

موضوعی که برخی مؤسسات معتبر بین المللی هم آن را تأیید می کنند.

طبق مطالعه ای که مرکز تحقیقاتی بیزینس مانیتور انگلستان منتشر کرده است، صنعت خودروی ایران یکی از عمده ترین برندگان برجام بود و در سال ۲۰۱۵ میلیون ها دلار سرمایه خارجی به این بخش سرازیر شد. اکنون با خروج آمریکا، شرکت های خارجی تا زمان روشن شدن وضعیت از سرمایه گذاری جدید سر باز خواهند زد؛ شرایطی که می تواند چند ماه به طول بینجامد. بسیاری از شرکت ها و به خصوص خودروسازان اروپایی از قطع همکاری با ایران متحمل زیانی هنگفت خواهند شد. شرکت های رنو، پژو و سیتروئن در دو هفته گذشته و پس از اعلام تصمیم ترامپ شاهد افت ارزش سهام خود بودند.

 پژو ـ سیتروئن در سال های اخیر مناسبات خود را با ایران گسترش داد و فروش محصولاتش نیز در ایران رشد چشمگیری داشته است. این شرکت خواستار موضع گیری یکپارچه اروپا درباره تحریم های جدید ترامپ شده، اما اشاره ای نکرده است که چه تصمیمی در این باره می تواند منافع خودروساز فرانسوی و شریک ایرانی اش را تأمین کند. پژو بررسی تأثیر اقدام آمریکا و نتیجه احتمالی اعمال تحریم ها را آغاز کرده است.

حمایت اروپا، فرصت متقابل

در همین حال، نشریه نیویورک تایمز عقیده دارد روابط نزدیک اقتصادی ایران با اروپا در سال های اخیر به سود هر دو طرف تمام شده است. اروپایی ها با امضای برجام حجم روابط اقتصادی خود را با ایران به سرعت افزایش دادند و اقدام به سرمایه گذاری گسترده در کشور کردند. کارل بیلت، نخست وزیر پیشین سوئد که هم اکنون معاون شورای روابط خارجی اتحادیه اروپاست، در این باره گفت: «تحریم های آمریکا مسلماً شرکت های آمریکایی را محدود خواهد کرد، اما اگر به سطح روابط تجاری با دقت توجه کنیم، پیداست که هدف اصلی این تحریم ها شرکت های اروپایی هستند.»

کارشناس مؤسسه تحقیقاتی ISI عقیده دارد اگر اتحادیه اروپا بسته حمایتی مناسبی برای شرکای اقتصادی ایران در نظر نگیرد و همکاری خود را با طرف ایرانی متوقف کند، این شرکت ها متضرر خواهند شد.

نبود خودروسازان فرانسوی در بازار آمریکا، این شرکت ها را تا حدی در برابر تحریم های آمریکا مصون کرده است، اما در چنین شرایطی هر لحظه امکان دارد همکاری اقتصادی این شرکت ها با ایران به تحمیل جریمه هایی از سوی آمریکا منجر شود. حضور دایملر در ایران برای این شرکت پرخطر خواهد بود. دایملر کارخانه هایی در آمریکای شمالی هم دایر کرده و بیش از خودروسازان فرانسوی در معرض تهدیدهای تحریمی آمریکاست. یک شرکت سرمایه گذاری در لندن، خودروسازان را به ادامه سرمایه گذاری در ایران تشویق کرده است.

کارشناسان این شرکت عقیده دارند خودروسازان اروپایی چنان بزرگ هستند که بتوانند چنین ریسکی را متحمل شوند. این شرکت ها اگر بازار ۸۰ میلیونی ایران را به چشم فرصتی برای توسعه می نگرند، باید با اطمینان به همکاری با ایران ادامه دهند و این موضوع را در قالب یک راهبرد بلندمدت ببینند و مطمئن باشند که اروپایی ها با ترامپ یا بدون او به همکاری با ایران ادامه خواهند داد.

هفته نامه حمل ونقل