◄ سیل؛ بلای طبیعی بی رحمی که هر سال جان و مال بسیاری را تهدید می کند

سیل یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی است که با شدت های مختلف، بسیاری از کشورها را تحت تاثیر قرار می دهد. موقعیت جغرافیایی خاص و تغییرات اقلیمی موجب شده کشورها به ویژه در مناطقی با زیرساخت های نامناسب، بیشترین آسیب ها را از این پدیده ببینند.

به گزارش تین نیوز، در سال های اخیر شاهد سیلاب های گسترده ای در ایران و جهان بوده ایم؛ از سیل های فروردین ۱۳۹۸ که سفره هفت سین بسیاری از خانواده ها را گل آلود کرد تا سیل اخیر که مناطق وسیعی از کشور را درگیر نمود. با این حال، علاوه بر همدلی و کمک رسانی مردمی و تلاش مسئولان، دانستن روش های مقابله و پیشگیری در کشورهای پیشرفته می تواند راهگشای بهتری برای ما باشد.

سیل چیست و چرا اینقدر خطرناک است؟

سیل به معنای طغیان آب و غرق شدن زمین های وسیع در آب است که معمولا پس از بارندگی های سنگین یا طوفان های دریایی رخ می دهد. وقتی رودخانه ها یا دریاچه ها از بستر طبیعی خود خارج می شوند، آب به مناطق اطراف سرریز می کند و زندگی، اموال و زیرساخت ها را تهدید می کند.

انواع سیل به زبان ساده

۱. سیل ناگهانی (Flash Flood):

نوعی سیل بسیار سریع و خطرناک است که معمولا در مناطق خشک و کوهستانی رخ می دهد. آب به سرعت در دره ها و رودخانه های خشک جریان می یابد و می تواند به سرعت جان انسان ها و حیوانات را بگیرد. در این نوع سیل، زمان واکنش بسیار محدود است و امدادرسانی با دشواری زیادی مواجه می شود.

۲. سیل آهسته (Slow Onset Flood):

این سیل به آرامی شروع شده و فرصت بیشتری برای تخلیه و پناه گیری فراهم می کند. با این حال، مشکلات دیگری مثل بیماری و کمبود مواد غذایی پس از آن می تواند جان انسان ها را تهدید کند. بنگلادش نمونه ای از کشورهایی است که سالانه با این نوع سیل دست وپنجه نرم می کند.

۳. خیزآب (Storm Surge):

وقتی طوفان های دریایی موجب افزایش سطح آب دریا می شوند، مناطق ساحلی با خطر خیزآب مواجه می شوند. این پدیده معمولاً همراه با بادهای شدید و فشار هوای پایین است و می تواند منجر به آب گرفتگی گسترده و تخریب زیرساخت ها شود.

دیگر انواع سیل که باید بدانید

• سیل رودخانه ای

• سیل شهری

• شکست سدها

• نوسانات سطح دریاچه ها

• فرسایش ساحلی

این دسته بندی ها به ما کمک می کند تا هر نوع سیل را بهتر بشناسیم و تدابیر لازم را پیش بینی کنیم.

سیلاب های بزرگ یک قرن گذشته در جهان

• سیل های بنگلادش و هند (2020 تا 2023)

  • بارش های موسمی شدید موجب سیلاب های گسترده و جابجایی میلیون ها نفر شده است.

  • اقدامات پیشگیرانه جدید و پروژه های مدیریت آب در حال توسعه.

• سیل های کالیفرنیا (ایالات متحده) 2017 و 2019

  • در نتیجه بارش شدید و برف ذوب شده، مناطق وسیعی دچار سیل شدند.

  • استفاده از فناوری های پیشرفته برای هشدار سریع و مدیریت بحران.

• سیل های اروپا 2013

  • در بهار 2013، سیلاب های شدید در آلمان، اتریش، جمهوری چک و اسلواکی به وقوع پیوست.

  • خسارات مالی میلیاردها دلار و صدها هزار نفر بی خانمان شدند.

• سیل های جنوب شرقی آسیا (تایلند 2011)

  • سیل گسترده در تایلند در سال 2011 باعث خسارت اقتصادی شدید و تخلیه میلیون ها نفر شد.

• سیل پاکستان (۲۰۱۰): باران های موسمی شدید باعث سیلاب گسترده و مرگ بیش از ۲۰۰۰ نفر شد.

  •  در سال های 2011 و 2014 نیز سیل های شدیدی در پاکستان رخ داد که موجب تخریب گسترده و جابجایی جمعیت شد.

  • نکته: تأثیر تغییرات اقلیمی در تشدید شدت سیلاب ها در جنوب آسیا.

• طوفان کاترینا (۲۰۰۵، آمریکا): یکی از مرگبارترین طوفانهای تاریخ آمریکا که بیش از ۱۸۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند و میلیون ها نفر را بی خانمان کرد.

• سیل بزرگ می سی سی پی (۱۹۹۳): بیش از ۱۵ میلیارد دلار خسارت به ایالات غرب میانه آمریکا وارد کرد.

• شکست سد بانکیائو (۱۹۷۵، چین): یکی از بدترین فجایع سدسازی که بیش از ۲۳۰ هزار نفر قربانی گرفت.

• چرخند بهولا (۱۹۷۰، بنگلادش): مرگبارترین چرخند حاره ای تاریخ با بیش از ۵۰۰ هزار کشته.

• سیل رود زرد (۱۹۳۱، چین): یکی از مرگبارترین سیل های قرن بیستم که میلیون ها نفر را قربانی گرفت

چگونه کشورهای پیشرفته با سیل مقابله می کنند؟

با افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی، خطر سیلاب ها بیشتر شده است. کشورهای پیشرفته دنیا مانند ژاپن، هلند، انگلستان و برخی کشورهای اروپایی، با به کارگیری فناوری های نوین و سازه های مهندسی پیشرفته توانسته اند میزان خسارات را به شکل چشمگیری کاهش دهند.

• سد تیمز در انگلستان: یک سد متحرک بزرگ است که در مواقع خطر برای جلوگیری از سیل بسته می شود و حتی کشتی ها می توانند از آن عبور کنند.

• دروازه های آب ژاپن: سیستم های پیچیده کانال ها و دروازه های سلولی که توسط موتورهای هیدرولیکی خودکار کنترل می شوند و حتی در زمان قطعی برق کار می کنند.

• پروژه دلتاورکن در هلند: شبکه ای از سدها و کانال های آب برای محافظت از ۶۰ درصد جمعیت که زیر سطح دریا زندگی می کنند.

• سد خیزآب میسلنت در هلند: بزرگترین سد متحرک جهان که در صورت بالا آمدن آب به سرعت بسته می شود.

• پروژه MOSE در ونیز: مجموعه ای از ۷۸ سد متحرک که از ورود سیل دریایی به شهر تاریخی ونیز جلوگیری می کند.

تجربه سیل اخیر اروپا و درس هایی برای ایران

در سال ۲۰۲۱ بارش های شدید در آلمان و بلژیک باعث سیلاب های مرگبار شد و بیش از ۲۰۰ نفر جان خود را از دست دادند. در مقابل، هلند با وجود عبور رود موز از خاک خود، خسارات بسیار کمتری دید. کارشناسان دلیل آن را سرمایه گذاری های دهه های گذشته این کشور در زمینه مقابله با سیل می دانند.

"نک اوینک"، نماینده ویژه هلند در امور بین المللی آب، تأکید می کند که تغییرات اقلیمی باید در همه برنامه ریزی ها لحاظ شود، باید به ظرفیت های طبیعت برای مقابله با سیل احترام گذاشت و همه ذینفعان را در تصمیم گیری ها دخیل کرد.

جمع بندی

افزایش دفعات و شدت سیل ها به دلیل تغییر الگوهای بارش و افزایش دمای جهانی است با توجه به تغییرات اقلیمی می توان در کاهش آسیب سیل ها  موثر تر اقدام کرد.

همچنین استفاده از مدل های پیش بینی دقیق تر، سیستم های هشدار زودهنگام، و فناوری های نوین مهندسی برای کنترل سیل و   اهمیت برنامه های آمادگی جامعه، آموزش عمومی، و زیرساخت های مقاوم در برابر سیل می تواند کمک شایانی به مقابله با سیل های مخرب داشته باشد.

کما اینکه پروژه ها و تبادل تجربیات بین کشورها برای مقابله با سیل های فراگیر نیز راه دیگری برای آماده سازی محیط های خطر پذیر در برابر سیل است.