افزایش معلولیت‌های ناشی از حوادث در تهران

مدیرکل بهزیستی شهر تهران در ارتباط با شرایط مددجویان،معلولان تهرانی، وضعیت آسیب‌های اجتماعی و همچنین نحوه واگذاری نوزادن به خانواده‌های متقاضی و دختران مجرد توضخیاتی را ارائه کرد.

به گزارش تین نیوز به نقل از تسنیم، محمدرحیم فاضلی‌نژاد مدیرکل بهزیستی شهر تهران در ارتباط با وظایف سازمان بهزیستی، همکاری با دستگاه‌ها و سازمان‌ها، خدمات در مراکز اقامتی به معتادان در فرایند درمان، واگذاری نوزدان به خانواده‌ها و دختران مجردد و همچنین تعداد معلولان تحت پوشش این سازمان در شهر تهران توضیحاتی را ارائه کرد که در زیر می‌خوانید.

تسنیم: جامعه هدف بهزیستی کدام از گروه‌ها و افراد هستند؟

فاضلی نژاد: حوزه خدمت رسانی بهزیستی، بسیار گسترده است و در واقع بهزیستی به همه افراد جامعه خدمت رسانی می‌کند و همه آحاد جامعه (مردم، مسئولان، برنامه‌نویسان، قانونگذاران، اصحاب رسانه و...) باید به این نکته توجه داشته باشند که خدمات سازمان بهزیستی ویژه به طیف خاصی نیست، چرا که فعالیت‌های سازمان بهزیستی در 3 حوزه انجام می‌شود.

به عنوان مثال کودکی که در مهدکودک پذیرش می‌شود، عضوی از جامعه هدف بهزیستی محسوب می‌شود و یا کودکی که در طرح غربالگری شنوایی و بینایی‌سنجی شرکت می‌کند نیز به عنوان جامعه هدف جامعه بهزیستی محسوب می‌شود و در واقع جامعه هدف سازمان، جامعه گسترده‌ای است. همچنین در مدارس آموزشهای اجتماع‌محور  در سطوح مختلف به دانش آموزان در راستای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی ارائه می‌شوند که آنها نیز به نوعی  جامعه هدف سازمان محسوب می‌شوند.

اعتقاد داریم تا زمانی که یک شناخت کامل نسبت به همه وظایف بهزیستی نداشته باشیم، نمی‌توانیم انتظاراتمان را برآورده کنیم. البته محدودیت‌های اعتبار یکی دیگر از مسائلی است که باید به آن توجه شود، علاوه بر اینکه امسال رئیس سازمان بهزیستی کشور ایده خوبی را مطرح کردند که از آن جمله می‌توان به سامانه شفافیت اشاره کرد که این کار در راستای افزایش سطح اعتماد عمومی است و نهایتا مشارکت آحاد مردم است چرا که رویکردهای بهزیستی اجتماع‌محور است و حل مسائل و مشکلات مردم توسط خود آنهاست و کاملترین و اثربخش‌ترین شیوه همین است.

تسنیم: فعالیت‌های سازمان بهزیستی در حوزه آسیب‌های اجتماعی چگونه است؟

فاضلی نژاد: انسان یک موجود اجتماعی است و در همه دنیا از طریق تقسیم شرح وظایف بین انسانها یک جامعه شکل می‌گیرد، چنانچه همه انسانها وظایف محول شده را به خوبی انجام دهند، موضوعی به عنوان آسیب اجتماعی نداریم.اما زمانی که اختلال در انجام وظایف محول شده صورت گیرد؛ شاهد شیوع و ظهور آسیب‌های اجتماعی هستیم، برداشت شخصی خودم از آسیب‌های اجتماعی در کشور این است که عدم پاسخگویی به موقع به نیاز افراد  منجر به شکل‌گیری آسیب‌های اجتماعی می‌شود و این نیازهای پاسخ داده نشده ابتدا به صورت یک مسئله خود را نشان می‌دهد و چنانچه به هر دلیلی این مسئله پاسخ داده نشود تبدیل به بحران اجتماعی می‌شود و بخش وسیعی از جامعه را درگیر آن مسئله می‌کند. چنانچه آسیب‌های اجتماعی به بحران تبدیل شوند شرایط به مراتب بدتر می‌شود و در واقع همه ساختارها را درگیر خود می‌کند و بخش عظیمی از منابع ( انسانی و مادی) باید صرف درمان و مداخله در امور کسانی باشد که دچار آسیب اجتماعی شده‌اند.

با توجه به شرایط موجود، وضعیت آسیب اجتماعی رضایت‌بخش نیست و در وضعیت قرمز قرار دارد و باید اقداماتی مؤثری درباره این موضوع انجام شود. اگر همه دستگاه‌ها و سازمانهای دولتی و غیردولتی به وظایف خود عمل کنند و برنامه‌های خود را به صورت منظم اجرا کنند شاید توفیق‌مان در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی به مراتب بهتر از شرایط فعلی باشد.

تسنیم: سازمان بهزیستی در ارتباط با درمان اعتیاد چه اقداماتی را انجام داده است؟

یکی از فعالیتهای سازمان بهزیستی، فعالیت‌های پیشگیرانه و البته درمانی است، به عنوان مثال در حوزه درمان اعتیاد خدمات مؤثری در سازمان بهزیستی در سطوح مختلف پیش‌بینی شده است که از آن جمله می‌توان آموزش‌های لازم و آگاه‌سازی در  مدارس و مراکز آموزشی اشاره کرد و برنامه‌های متعددی در راستای شناخت بیشتر دانش آموزان در ارتباط با آسیب‌های اجتماعی در دستور کار قرار دارد.

هم اکنون تعداد قابل توجهی از معتادان در مراکز اقامتی و درمانی مورد تایید سازمان بهزیستی فرایند درمان خود را می‌گذارند، که بر اساس آمار  170  مرکز در شهر تهران پذیرایی معتادان در جهت فرایند درمان هستند. این مراکز تحت نظارت سازمان بهزیستی قرار دارند و از فرآیند پذیرش تا ترخیص زیر نظر سازمان انجام می‌پذیرد ضمن اینکه در بحث هزینه درمانی نیز سازمان به خانواده‌هایی که توان پرداخت هزینه را ندارند یارانه پرداخت می‌کند. سازمان بهزیستی تعدادی مراکز اقامتی دارد که در واقع این مراکز میزبان پذیرای معتادان جهت ادامه فرآیند درمان به صورت شبانه‌روزی است. این  مراکز با لوگو و آرم سازمان بهزیستی مشخص است و تمامی کسانی که مجوز درمان از سازمان بهزیستی دریافت می‌کنند مکلف هستند یک تابلو مشخص و واحد را بر درب مرکز نصب کنند و  خدمات آنها باید براساس پروتکل ابلاغ شده از سوی سازمان بهزیستی باشد.

در حال حاضر تمام ارگانها و سازمانها برای فعالیت در حوزه درمان معتادان باید مجوز لازم را از سازمان بهزیستی دریافت کنند به عنوان مثال سازمان زندانها که در بحث درمان معتادان متجاهر ورود پیدا کرده است، مجوز خود را از سازمان دریافت می‌کند و یا بسیج و سپاه نیز مجوز فعالیت خود را در بحث درمان معتادان از سازمان دریافت می‌کنند و در غیر این صورت فعالیت هر مرکزی غیرقانونی است و اداره اماکن ورود پیدا کرده و با آنها برخورد می‌کند. در بحث مراکز درمان (دارودرمانی یا MMT) مجوز از طریق وزارت بهداشت صادر می‌شود؛ در واقع  در حوزه درمان معتادان  مجوز فعالیت مراکز یا از طریق سازمان بهزیستی یا از طریق دانشگاه علوم پزشکی صادر می‌شود.

در ارتباط با هزینه پرداخت خانواده‌ها در بحث درمان معتادان، سازمان بر اساس تعرفه‌های ابلاغ شده عمل می‌کند و از  اقشار آسیب‌پذیر متناسب با اعتبارات و بضاعت مالی حمایت می‌کند، تعرفه‌های مراکز اقامتی متفاوت است و در بحث دارو درمانی یک تعرفه وجود دارد و در بحث مراکز اقامتی تعرفه دیگر؛ در مراکز ماده 15 نیز که تحت عنوان درمان بیماران معتادان متجاهر فعالیت می‌کنند.  این افراد توسط مراجع قضایی و انتظامی شناسایی و دستگیر می‌شوند و در اختیار مراکز بهزیستی قرار می‌گیرند و هزینه درمان این افراد توسط ستاد هماهنگی مبارزه با مواد مخدر تأمین می‌شود و  پذیرش  آنها به صورت رایگان انجام می‌شود.

تسنیم: اقدامات سازمان بهزیستی در حوزه کاهش طلاق چیست؟

آموزش‌های پیش از ازدواج  توسط مشاورین و کارشناسان و مددکاران یکی از برنامه‌‌های سازمان محسوب می‌شود علاوه بر اینکه طی  یک سال گذشته  سامانه "تصمیم" راه‌اندازی شد  که از اهداف آن می‌توان به طرح کنترل و کاهش طلاق، افزایش کیفیت زندگی و سلامت ازدواج ، پیشگیری از آسیب های مرتبط با ازدواج و نهادینه سازی ازدواج در گروه‌های مختلف اشاره کرد علاوه بر اینکه رضایت مندی زوجین از زندگی خانوادگی و افزایش دانش افراد برای استمرار زندگی و توانمندسازی آنها برای انتخاب همسر از دیگر اهداف این طرح هستند.

قصد داریم تا با استفاده از سامانه "تصمیم" و اجرای این طرح این پیامدهای منفی را به حداقل برسانیم. در سطح اول این طرح، پیشگیری اولیه صورت خواهد گرفت. با این حال بیشترین مخاطبان این طرح در دوره نوجوانی و به ویژه‌ دوره دوم متوسطه هستند. در حال حاضر زوجین  برای طلاق مستقیماً به دادگاه مراجعه نمی‌کند و وارد این سامانه شده و با ثبت مشخصات خود از تسهیلات این سامانه در بحث مددکاری و مشاوره‌ای استفاده می‌کنند. چنانچه افراد اسرار بر طلاق داشته باشند نهایتا با احترام و تکریم این کار انجام می‌شود که فرد بعد از طلاق کمتر دچار آسیب شود.

تسنیم: آیا فقر دلیل اصلی طلاق است؟

فاضلی نژاد: نمی‌توان دلیل اصلی  طلاق  را فقر، بیکاری یا اعتیاد دانست و آسیب‌های اجتماعی ناقل و منقول یکدیگرند و اگر در یک خانواده  اعتیاد بروز کند احتمال طلاق وجود دارد و یا بالعکس. سازمان همچنین در حوزه اورژانس اجتماعی نیز خدمات متعددی را ارائه می‌کند و خانواده‌ها از طریق شماره تماس 123 خدمات مشاوره‌ای و مددکاری دریافت می‌کنند و این سرویس به تمامی شهروندان ارائه می‌شود. استفاده از تلفن 1480 نیز خدمات دیگری از سازمان بهزیستی است که سال گذشته بالغ بر 70 هزار نفر با این خط تماس گرفتند و خدمات مشاوره‌ای مستمر دریافت کردند.

تسنیم:بیشترین عامل معلولیت در چه بخشی است؟

با توجه به اینکه ریشه برخی از معلولیت‌ها ژنتیکی و مادرزادی است برهمین اساس سازمان بهزیستی در این زمینه ورود پیدا کرده است و با راه‌اندازی مراکز ژنتیکی آزمایش‌هایی را قبل از ازدواج انجام می‌دهد و در شرایط فعلی می‌توانیم اعلام کنیم به لطف برنامه‌های متعدد نظام جمهوری اسلامی، خدماتی در راستای آگاهی مردم انجام شده است و ریشه معلولیت‌های ژنتیکی و مادرزادی تا حدود زیادی مهار شده است، اما در واقع معلولیت‌های تابع حوادث و سوانح (سیل و زلزله) و موارد دیگر از جمله آتش‌سوزی و... رو به افزایش است و نرخ معلولیت در این بخش رو به افزایش است. در حال حاضر 76 هزار معلول در سطح شهر تهران تحت پوشش بهزیستی شهر تهران هستند که از این تعداد حدود 34 هزار نفر از آنها صلاحیت و شرایط برقراری مستمری را داشته‌اند از این تسهیلات استفاده می‌کنند و در واقع از خدمات مستمر سازمان بهره‌مند هستند و مابقی آنها نیز به صورت موردی از خدمات سازمان استفاده می‌کنند.

در حوزه درمان معلولان ضایع نخاعی، جسمی - حرکتی، خانواده‌های که توان نگهداری معلولان را ندارند می‌توانند با مراجعه به سازمان بهزیستی از خدمات در نظر گرفته شده استفاده کنند و این معلولان در مراکز شبانه‌روزی سازمان بهزیستی نگهداری می‌شوند. در این بخش نیز سازمان بهزیستی حمایتهایی را از خانواده‌ها انجام می‌دهد که البته بخشی از خدمات با توجه به شرایط بودجه‌ای از سوی سازمان بهزیستی به صورت یارانه‌ای پرداخت می‌شود و بخشی متناسب با شرایط اقتصاد خانواده توسط آنها پرداخت می‌شود.

تسنیم: فرایند واگذاری نوزادان به خانواده‌های متقاضی چگونه است؟

سازمان بهزیستی برای طیف‌های مختلف  آسیب‌ برنامه عملیاتی انجام می‌دهد، به عنوان مثال برای کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، در همین زمین نوزاد شیرخوار متأثر از اختلافات خانوادگی که عدم احراز صلاحیت خانواده با حکم مراجع قضایی اعلام شود در اختیار  سازمان بهزیستی قرار می‌گیرند. ساماندهی و نگهداری و مراقبت از نوزادان برعهده سازمان بهزیستی است. در واقع در این بخش نوزادن بی سرپرست به فرزندخواندگی سپرده می‌شوند. این کودکان بی‌سرپرست با سازوکاری که سازمان بهزیستی طراحی کرده  است از طریق سامانه فرزندخواندگی به خانواده‌های متقاضی واگذار می‌شوند که در این بخش خانواده‌های متقاضی به سازمان بهزیستی مراجعه و پس از تشکیل پرونده و فرآیند مقامات قضایی کودکان به آنها واگذار می‌شوند.

در این زمینه تعدادی از کودکان و نوزادانی که در سازمان بهزیستی نگهداری می‌شوند به خانواده‌‌های متقاضی واگذار می‌شوند و مابقی آنها در مراکز (شیرخوارگاه‌ها و مراکز شبه‌خانواده) نگهداری می‌شوند. در حال حاضر 31 مرکز ساماندهی و حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست در سطح شهر تهران داریم؛ در سازمان بهزیستی کودکان بی‌سرپرست، بدسرپرست، شیرخواران در سنین مختلف به سازمان بهزیستی تحویل داده می‌شوند و این کودکان و نوزادان در مراکز سازمان بهزیستی نگهداری و ساماندهی می‌شوند و در نهایت با نظر مراجع قضایی و تایید سازمان بهزیستی برخی از این کودکان به خانواده‌ها واگذار می‌شوند.

بحث طولانی بودن طرح فرزند خواندگی مربوط به سازمان بهزیستی نیست و این نهاد به دنبال آن است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن بستر فرزند خواندگی را فراهم کند و واگذاری به سرعت انجام شود زیرا فرد اگر در نهاد خانواده قرار بگیرد، در شرایط بهتری می‌تواند پرورش، تربیت و آموزش پیدا کند. برخی از خانواده‌ها به دلایل مختلف از داشتن فرزند محروم هستند به همین سبب به دنبال راه چاره‌ای هستند تا بتوانند فرزندی داشته باشند. یکی از این راه‌ها «فرزندخواندگی» است که در آن سرپرستی کودکان و خردسالان بدون سرپرست را بر عهده می‌گیرند. مقوله‌ای که افراد در گذشته به آن گرایش کمتری داشتند و کمتر خانواده‌ای حاضر می‌شد کودکی را به عنوان فرزند خود قبول کند اما در زمان حاضر شاهد این هستیم که متقاضیان فرزندخواندگی نسبت به قبل افزایش یافته است.

در یکی 2 سال اخیر نسبت به سال‌های گذشته شرایط برای متقاضیان فرزندخواندگی بسیار آسان‌تر شده است. البته سازمان بهزیستی و افرادی که در حوزه قوه قضائی هستند در درجه اول چیزی که در تصمیم‌های آنها باید مورد توجه و عنایت ویژه قرار گیرد آینده و خوشبختی بچه‌هاست که در پناه سیستم قرار می‌گیرند؛ یعنی باید دغدغه و مصلحت آینده آنها بیش از هر چیزی برای سازمان بهزیستی مهم باشد. آن تعداد از بچه‌هایی که در مراکز شبانه روزی و شیر خوارگاه پذیرش می‌شوند، 2 دسته هستند برخی از آنها فاقد سرپرست هستند و هویت مشخصی ندارند و یک بخش از بچه‌ها، خانواده دارند اما به دلایلی مانند بیماری، آسیب و ناهنجاری، ممکن است به صورت موقت سازمان بهزیستی مسؤولیت نگهداری آنها را به عهده بگیرد. بنابراین آن بخش از بچه‌هایی که خانواده دارند تنها وقتی که دلایل روشن و مشخصی با نظر کارشناسی سازمان بهزیستی و با تأیید مقام‌های قضائی وجود داشته باشد والدین سلب صلاحیت می‌شوند و آن موقع امکان واگذاری به وجود می‌آید. از این رو تنها 70 درصد از بچه‌هایی که فاقد سرپرست هستند به هر دلیل امکان واگذاری آنها وجود دارد. بنابراین پروسه واگذاری فرزند از طرف سازمان بهزیستی تسهیل شده و مصلحت، خوشحالی و آرامش نهاد خانواده برای سازمان مورد توجه بوده است.مجموعه قوانین و مقرراتی که وجود دارد به گونه‌ای نیست که آن بخش از خانواده هایی که متقاضی فرزند خواندگی هستند دلسرد شوند و اگر در مسیر فرآیند کار، تأخیری به وجود می‌آید دلایل مختلفی دارد که عمده ترین آنها، خواست خود متقاضیان است. در واقع یکی از مشکل‌های واگذاری را خود متقاضیان ایجاد می‌کنند زیرا بیشتر متقاضیان فرزند دختر زیر 2 سال و فاقد هر نوع بیماری درخواست می‌کنند این در حالی است که تعداد بچه‌ها خیلی کمتر از تعداد متقاضیان هستند. این از دلایلی است که فرآیند تحویل و اقدام فرزند خواندگی را طولانی می‌کند. بنابراین بحث طولانی بودن طرح فرزند خواندگی مربوط به سازمان بهزیستی نیست و به هیچ عنوان عملکرد این نهاد این موضوع را در پی نخواهد داشت به دلیل اینکه بهزیستی به دنبال آن است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن پس از اینکه شرایط از همه جهت مورد ارزیابی قرار گرفت، بستر فرزند خواندگی را فراهم کند و واگذاری در سریع‌ترین زمان انجام شود زیرا بچه اگر در نهاد خانواده قرار بگیرد، در شرایط بهتری می‌تواند پرورش، تربیت و آموزش پیدا کند.

به طور کلی فرایند شکل گیری شخصیت در هر فردی در سن پایین است اگر در این سنین مقوله فرزند خواندگی فراهم شود به لحاظ پذیرش آداب و رسوم و اخلاق آن خانواده که بچه را پذیرش می‌کنند و از جهت آموزش و تربیت بهتر است. تعداد متقاضیان فرزند خواندگی بسیار زیاد است.

تسنیم: آیا روند فرزند خواندگی برای دختران مجرد با مشکل و مانعی روبرو است؟

در ارتباط با واگذاری فرزند به دختران مجرد قانونی وضع شده است که دختران مجرد بالای 30 سال می‌توانند درخواست پذیرش فرزند بدهند و چنان چه از نظر شرایط تحصیلی، سلامتی، جسمی، روحی و روانی، اقتصادی و اجتماعی مشکلی نداشته باشند و سازمان پزشکی بهزیستی و قضات صلاحیت فرزند پذیری آنها را تأیید کنند، امکان واگذاری بچه به آنها وجود دارد و در فرآیند فرزندخواندگی آنها مانع خاصی وجود ندارد و شرایط تسهیل شده است و هیچ مشکلی نیست.در واقع  استحکام نهاد خانواده و همین طور فلسفه تشکیل زندگی مشترک به لحاظ باورهای فرهنگی به ویژه باورهای مذهبی و دینی در ایران غنی است. همچنین تعداد متقاضیان فرزند خواندگی در کشور و احساسات افرادی که در این مسیر قدم بر می‌دارند، در مقایسه با بسیاری از کشورهای دیگر در شرایط خوب و بهتری قرار دارد.

سازمان بهزیستی کارهای فرهنگی و کارهای شناختی انجام می‌دهد. به همین دلیل روز به روز به تعداد داوطلبان فرزندخواندگی بیشتر می‌شود. در واقع سازمان بهزیستی بچه‌ها را در مراکز شبانه روزی و شیر خوارگاه پذیرش می‌کند و در آنجا تیم تخصصی از مددکار اجتماعی، روانشناس، مشاور، مشاور حقوقی، پزشک و پرستار حضور دارند و بچه‌ها را از همه جهت مورد بررسی قرار می‌دهند.

سازمان بهزیستی در تلاش است متقاضیان را متقاعد کند که به بچه‌های بیمار توجه ویژه‌ای داشته باشند و آنها را به عنوان فرزند بپذیرند و روند درمان آنها را ادامه دهند. از این طریق متقاضیان کمتر شده و کمکی به این بچه‌ها می‌شود. از طرفی دیگر از لحاظ مالی به سازمان بهزیستی خدمت بزرگی می‌کنند زیرا با وجود کمک و حمایت دولت، خیرها و افراد نوع دوست این سازمان با محدودیت مالی زیادی به ویژه برای بحث درمان بچه‌های بیمار مواجه است. بنابراین سازمان بهزیستی برای جلب رضایت و ترغیب این خانواده ها برنامه‌های زیادی در دستور کار قرار دارد.

همچنین در حال گفت‌و‌گو با مقام‌های قضائی هستیم که آن بخش از بچه‌هایی که والدین آنها به دلایلی برای نمونه دچار بیماری صعب العلاج یا واگیر، اعتیاد و … هستند و برای سازمان بهزیستی محرز شده است که شرایط و صلاحیت نگهداری بچه ندارند، این بچه‌ها را از آن خانواده‌ها گرفته و اگر این مساله به سرانجام برسد شاید بتوان خواسته طیف بیشتری از متقاضیان فرزندخواندگی را برآورده کرد. البته این مستلزم بررسی جامع و کامل‌تری بوده و با توجه به حساسیت حوزه قضائی ممکن است، فرآیند طولانی شود. در کنار فرزندخواندگی که یک دوره 6 ماهه است و پس از این مدت که بررسی‌های کارشناسی صورت گرفت، بچه را برای نگهداری به متقاضیان می‌دهند، باید امین موقت آنها باشند؛ یعنی بچه‌هایی که به هر دلیل سرپرست و خانواده مناسبی که به درستی از آنان نگهداری، مراقبت و پرورش کنند، ندارد، مردم می‌توانند در این باره به شکل موقت، یک یا 2 سال یا 10 سال از این بچه‌ها حمایت کنند.