جای خالی ۶۰۰۰ اتوبوس در جاده ها
کمبود اتوبوس های مسافری بین شهری سال هاست نقل محافل کارشناسان و مسئولان حمل ونقل زمینی است، اما نبود راهکار اجرایی و پاس‌کاری مسئولیت‌ها میان نهادهای مختلف، این بحران را به کلافی سردرگم بدل کرده که همچنان مردم قربانی اصلی آن هستند.
موضوع کمبود اتوبوس های مسافری بین شهری و چگونگی تامین آن، سال هاست که توسط کارشناسان مختلف و برخی مسئولان مربوطه در حوزه حمل و نقل زمینی مطرح می شود اما برای حل این موضوع نه تنها راهکار عملیاتی در پیش گرفته نشده، بلکه حتی تبدیل به کلاف سردرگمی شده که معلوم نیست باید به دست کدام وزارتخانه یا نهاد باز شود و چه کسی مسئول تامین اتوبوس مورد نیاز مردم است؟
به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، مدت هاست که عملکرد ضعیف ناوگان حمل و نقل مسافری جاده ای در پاسخگویی به مسافران، صدای آنها را در آورده و محل انتقاد بسیاری از کارشناسان و مسئولان این حوزه شده است.
کمبود اتوبوس در پایانه ها، کمبود بلیت در ایام و مناسبت های خاص، عدم تعادل میان عرضه و تقاضا، فرسودگی ناوگان اتوبوس و نا ایمن بودن این اتوبوس ها در جاده ها، ایجاد بازارهای سیاه فروش بلیت و... از جمله مسائلی است که بارها و بارها در رسانه های مختلف به اشکال مختلف به آن پرداخته شده و مباحث زیادی پیرامون آن شکل گرفته است؛ البته بعضا راهکارهایی هم ارائه شده اما راه به جایی نبرده است.
کمبود اتوبوس در پایانه های مسافری شاید در ایام و روزهای عادی سال که تقاضا برای سفر با اتوبوس زیاد نیست، به چشم نیاید اما این موضوع زمانی تبدیل به یک ابر چالش می شود که تقاضا بنا بر دلایلی چون تعطیلی، مناسبت و ایام خاص یا اتفاقات پیش بینی نشده افزایش یابد.
برای مثال چندین سال است که در ایام اربعین به دلیل افزایش تقاضا برای سفر زمینی به مرزهای شش گانه کشور کمبود اتوبوس بیش از پیش پر رنگ و زائران در تهیه بلیت مورد نیاز خود به مرزهای اربعینی دچار مشکل می شوند.
اگرچه امسال بنابر گفته وزیر راه و شهرسازی، ناوگان حمل و نقل عمومی که در خدمت وزارتخانه ها و دستگاه های مختلف بودند احصا شدند و در ایام اربعین تعدادی از اتوبوس ها وزارت صمت و وزارت نفت نیز به ناوگان اضافه شد و همچنین سازمان راهداری نیز در روزهای پایانی طرح اربعین ناوگان اتوبوس برون شهری را به طور گسترده برای بازگرداندن زائران از مرزها بسیج کرد و از مسافران سایر مسیرهای درخواست کرد که از سایر شیوه های حمل ونقل برای سفرهای داخلی استفاده کنند و آن طور که به نظر می رسد امسال در جابه جایی زائران اربعین مشکلی پیش نیامد اما مساله مهم این است که به دلیل اعزام بخش زیادی از اتوبوس های کشور به مرزهای اربعینی، مسافران در سایر مسیرها در تهیه بلیت مورد نیاز خود با مشکلاتی مواجه شدند و عملا چند روزی بلیت برای مسیرهای غیر اربعینی وجود نداشت یا به سختی پیدا می شد!
یا کمی عقب تر در جنگ ۱۲ روزه نیز مشکلات زیادی در پایانه ها اتفاق افتاد. کمبود اتوبوس و ترافیک جاده ها باعث شد که بلیت خریداری شده بسیاری از مسافران لغو شود، وجه پرداخت شده برخی مسافران در آن زمان به درستی بازگردانده نشود و به دلیل افزایش تقاضای پیش بینی نشده بازار سیاه بلیت اتوبوس نیز رخ داد؛ اگرچه نظارت ها در آن دوره نیز شدت یافت.
این افزایش تقاضا در ایام و مناسبت ها خاص نیز به چشم می خورد و تقریبا یکی از گله های همیشگی مسافران در این ایام این است که چرا نمی توانند با خیال راحت بلیت اتوبوس مورد نظر خود را تهیه کنند؟
اگرچه بنابر نظر کارشناسان، برای اتفاقات پیش بینی نشده ای مانند جنگ که تقاضا به یکباره افزایش زیادی پیدا می کند شاید برخی از این بی نظمی ها دور از انتظار نباشد اما سوال اینجاست که چرا این بی نظمی ها در اتفاقات پیش بینی شده و مناسبت ها که سال هاست تقاضای مشخصی دارد نیز نمایان می شود؟ مگر نه اینکه همواره یکی از شعار دولت ها افزایش سهم ناوگان حمل و نقل عمومی در سفرها و کاهش استفاده از خودروی شخصی و به تبع آن کاهش آلودگی هوا، مصرف سوخت و کاهش تصادفات جاده ای بوده است؟
اتوبوس در مقایسه با مدهای دیگری حمل و نقلی از جمله هواپیما و قطار مد ارزان تری به شمار می آید و همین ارزان بودن باعث شده که تقاضای بیشتری هم نسبت به سایر شقوق حمل و نقلی داشته باشد و سهم آن در جابه جایی مسافران نیز بیشتر باشد. سوال اینجاست که آیا تامین ناوگان ایمن و مناسب جاده ای نباید از اولویت های کاری دولت ها باشد؟ از طرفی آن طور که رییس سازمان راهداری کشور و رییس پلیس راهور فراجا چندین ماه قبل اعلام کردند بیش از ۶۵ تا ۷۰ درصد از ناوگان مسافری کشور از سن فرسودگی گذشته و نیاز به نوسازی دارند.
براساس آیین نامه اجرایی ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو، اتوبوس ها بالای ۱۵ سال در سن فرسودگی قرار دارند و این در حالی است که متوسط سن ناوگان اتوبوس بین شهری باید زیر ۱۰ سال باشد و در دنیا نیز میانگین سن ناوگان پنج سال است. به عبارت دیگر یعنی علاوه بر کمبود اتوبوس بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد اتوبوس های برون شهری فعال بیش از ۱۵ سال سن دارند و با وجود اینکه براساس قانون، سن فرسودگی را از سر گذرانده اند همچنان در شبکه فعالیت می کنند.
فرسودگی و کمبود ناوگان به صورت توامان حالا تبدیل به چالشی بزرگ در صنعت حمل و نقل زمینی شده است؛ به طوری که وزیر راه وشهرسازی نیز از ابتدای سال چندین بار به ناترازی در ناوگان حمل و نقل عمومی بین شهری اشاره کرد و گفت که حداقل به ۶۰۰۰ دستگاه اتوبوس در این بخش نیاز است تا ناترازی ها برطرف شود و بتوانیم به مردم به درستی خدمات رسانی کنیم.
البته بنابر نظر برخی از مسئولان ۶۰۰۰ دستگاه نیاز حداقلی بوده و بیش از ۷۰۰۰ تا ۸۰۰۰ دستگاه برای رسیدن به شرایط ایده آل لازم است.
در حال حاضر نیز بنا بر ادعای رئیس هیات مدیره اتحادیه شرکت های تعاونی مسافربری کشور ۷۰۰۰ دستگاه اتوبوس فعال در شبکه داریم در حالی که حدود دو سال پیش تعداد اتوبوس های فعال در شبکه به ۱۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه می رسید.
در حال حاضر نیز بنا بر ادعای رئیس هیات مدیره اتحادیه شرکت های تعاونی مسافربری کشوری۷۰۰۰ دستگاه اتوبوس فعال در شبکه داریم در حالی که حدود دو سال پیش تعداد اتوبوس های فعال در شبکه به ۱۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه می رسید.حال سوالی دیگری که در اینجا مطرح می شود این است که که چرا با وجود نیاز مبرم به اتوبوس بین شهری واردات صورت نمی گیرد یا تولید داخل انجام نمی شود؟
رئیس هیات مدیره اتحادیه شرکت های تعاونی مسافربری کشور معتقد است تولید اتوبوس کم است. چون قیمت اتوبوس بالاست و خریداری ندارد شرکت های تمایلی به تولید ندارند.
وی می گوید که به دلیل افزایش هزینه ها، سفر در اولویت همه مردم نیست. از آن طرف به دلیل کمبود مسافر و دستوری بودن بلیت اتوبوس، بسیاری از اتوبوس ها از شبکه خارج شده اند.
معاون دفتر برنامه و بودجه سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای نیز می گوید متولی تولید ناوگان، وزارت صمت است که در حال حاضر توانایی تولید آن کمتر از تقاضای موجود است. سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای تقاضای ناوگان را به وزارت صمت اعلام و بیان کرده است که باید در کدام بخش از انواع ناوگان عمومی بیشتر سرمایه گذاری شود.
معاون وزیر راه و شهرسازی نیز در خصوص واردات به بروکراسی پیچیده آن اشاره می کند.
وی در صحبت های پیشین خود عنوان کرده بود که واردات اتوبوس حدود ۱۸ مرحله یا اصطلاحا ۱۸ خان دارد. از وقتی که یک وارد کننده می خواهد ثبت سفارش انجام دهد در دفاتر مختلف در وزارت صمت و سپس در شرکت بهینه سازی بعد از آن در دفاتر دیگر وزارت صمت، معاونت صنایع، توسعه تجارت و سازمان گسترش باید مسیرهای مختلف را طی کند و هر کدام از این دفاتر یک فرآیند تعریف شده ای دارند. بعضی از این فرآیندها مهلت دارد. یعنی اگر در راس زمانی یک ماه یا دو ماه نتواند به مرحله بعد برود به خصوص در مسئله تخصیص ارز، دوباره این فرآیند به مرحله اول باز می گردد و این موضوع باعث شده که استقبال از واردات اتوبوس در این فرایند به شدت کاهش یابد.
معاون دفتر برنامه و بودجه سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای نیز پیش تر عنوان کرد که میزان تقاضای اتوبوس در کشور ترکیه و اتحادیه اروپا که فروشندگان اتوبوس به کشور ایران هستند نیز زیاد است و متقاضیان اتوبوس های جدید با ظرفیت بالا در نوبت هستند. بنابراین حتی اگر پول کافی هم داشته باشید باز هم خرید در دنیا با محدودیت هایی روبرو است.
با وجود هزینه های بالای تولید اتوبوس و کاهش تمایل به نوسازی، بروکراسی پیچیده واردات و عدم استقبال واردکنندگان و بالا بودن متقاضی خرید اتوبوس در دنیا و محدودیت های فروش اما خبر خوب این است که هیات وزیران در جلسه ۱۹ مرداد ۱۴۰۴، به پیشنهاد مشترک وزارتخانه های راه و شهرسازی و صنعت، معدن و تجارت و در راستای تسهیل تامین ناوگان حمل و نقل عمومی به ویژه جهت پشتیبانی مراسم اربعین حسینی، محدودیت سقف اعتباری جهت ثبت سفارش واردات ۲۰۰۰ دستگاه ناوگان مسافری کشور را برطرف کرده است.
در این زمینه مهدی قلی زاد - معاون دفتر حمل و نقل مسافر سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای - در گفت وگو با ایسنا، در خصوص این مصوبه اظهار کرد: سال ۱۴۰۲ هیات دولت مصوبه ای تحت عنوان مصوبه اربعینی داد که در آن مجوز داده شده بود تا ۲۰۰۰ دستگاه اتوبوس با کارکرد صفر تا پنج سال به جهت جابه جایی زائران اربعین به سرعت وارد کشور و در اربعین همان سال استفاده شود.
وی افزود: اما به دلیل بروکراسی اداری در سال ۱۴۰۲ این مهم محقق نشد و در ۱۴۰۳ مصوبه مجددا ابلاغ شد. در آن سال قسمتی از مشکلات حل شد و برخی از شرکت ها توانستند ثبت سفارش واردات اتوبوس انجام دهند ولی محدودیت های زیادی که در ثبت سفارش و تامین ارز وجود داشت اجازه داده نشد بیش از ۲۰۰ دستگاه از این محل ثبت سفارش انجام شود.
قلی زاد تصریح کرد: در سال ۱۴۰۴ نیز با موافقت دولت مصوبه ۱۴۰۲ تمدید شد و موضوعاتی که مانع ثبت سفارش شده بود از جمله محدودیت سقف سفارش برای هر شرکت برداشته شد و این اقدام سرعت بیشتری گرفت؛ به طوری که در چند روز اخیر حدود ۶۰۰ دستگاه ثبت سفارش نهایی گرفته و برای خرید و ورود رفته است.
وزیر راه و شهرسازی هم اخیرا اعلام کرده که ۱۳۰۰ اتوبوس داخلی سفارش دادیم و تا پایان سال بعد این تعداد اتوبوس را تحویل خواهیم گرفت و این ناوگان ماه به ماه به شبکه حمل و نقلی کشور اضافه خواهد شد. همچنین در دولت مصوبه واردات ۲۰۰۰ دستگاه اتوبوس را دریافت کردیم. اگرچه هنوز با شرایط ایده آل فاصله داریم اما با مصوبات و هماهنگی های بعدی این تعداد را بیشتر خواهیم کرد.
