بازار در وضعیت نزدیک به ارز تکنرخی
تین نیوز | نوسانات بازار ارز در هفتههای گذشته درحالی نرخ ارز را به حدود ۳۵۰۰ تومان نزدیک کرد که کارشناسان اقتصادی پیشبینی میکردند این شرایط ماندگار نیست و قیمت ارز به زودی کاهش خواهد یافت، پیشبینیای که در چند روز گذشته محقق شد و قیمت ارز در مسیر نزول قرار گرفت.
نرخ ارز در حالی با کاهش حدود ۲۷ تومانی، به ۳هزار و ۳۷۳ تومان رسیده است که در هفته گذشته قیمت دلار از مرز ۳هزار و ۴۰۰ تومان نیز عبور کرده بود. به هر حال این افت قیمت در بازار آزاد ارز و افزایش نسبی نرخ ارز مبادلهای، درنهایت سبب شد فاصله این دو نرخ یعنی ارز مبادلهای و نرخ آزاد، بار دیگر کم شود که به گفته وزیر امور اقتصادی و دارایی این موضوع میتواند بازار را به وضعیت تکنرخی کردن ارز نزدیک کند. علی طیبنیا در تازهترین اظهار نظر خود درباره بازار ارز تاکید کرده است که فاصله بین این ۲ نرخ به گونهای است که بازار در وضعیت نزدیک به تکنرخی قرار دارد و
تفاوت موجود بیشتر به خاطر کیفیت ارز مبادلهای و آزاد است. وی همچنین تصریح کرد: درحالحاضر به دلیل شرایط تحریم و انتظار بازار برای رفع آن در شرایط خاصی قرار داریم، اما در آینده نزدیک و پس از رفع تحریمها، دولت بهطور قطع سیاست ارز تکنرخی را اجرا خواهد کرد.
چرایی یکسانسازی نرخ ارز؟
در سالهای ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱، رشد نرخ ارز از مسیر منطقی خود خارج و به یکی از مسائل اولویتدار جامعه و مردان دولت تبدیل شد. نرخ دلار امریکا در این سالها از حدود یکهزار تومان به یکهزار و ۶۰۰ تومان رسید و این نرخ با جهشهایی ناگهانی تا ۳هزار و ۸۶۵ تومان نیز افزایش پیدا کرد. با توجه به افزایش قیمتها و ناآرامیهای ارزی در بازار، بانک مرکزی در آبان سال ۱۳۹۱، مرکز مبادلات ارزی را برای کاهش و تثبیت قیمت ارز راهاندازی کرد که این امر توانست تا حدی از نابسامانی بیشتر بازار ارز جلوگیری کند.اگرچه بازار ارز تا پایان دولت دهم یکی از بازارهای پرتلاطم بود، اما
بانک مرکزی با راهاندازی مرکز مبادلات و بالا و پایین بردن نرخها با ابزارهایی چون ارائه ارز مبادلهای در زمانهای مورد نیاز، توانست مانع تکانههای بسیار شدید و جهشهای دوباره در نرخ ارز شود.
اکنون مدتها از آن زمان میگذرد. دولت دهم به کار خود پایان داده و دولت یازدهم با نگاهی متفاوت، مسئولیت قوه مجریه را در دست گرفته و توانسته است با برنامهریزیهای خود ثبات و آرامش را به بازار ارز بازگرداند و نوسانهای نرخ ارز را تا حد زیادی کاهش دهد. ماموریت بعدی بانک مرکزی پس از آرامش بازار ارز، تکنرخی کردن آن است. در همین راستا هم در نخستین روزهای امسال، رییس کل بانک مرکزی از برنامه تکنرخی شدن ارز بهعنوان یکی از مهمترین اولویتهای این نهاد سیاستگذار پولی سخن گفت.
البته ولیالله سیف تحقق این امر را در گرودستیابی به توافق هستهای و روشن شدن وضعیت پولی و بانکی کشور در سطح بینالملل دانست.اکنون ۶ ماه از آن زمان میگذرد. مذاکره هستهای به نتیجه رسیده است و تکلیف وضعیت بانکی کشور در سطح بینالملل با اجراییشدن برنامه جامع اقدام مشترک روشن میشود. نوسانهای نرخ ارز تا حدی کنترل شده و همچنین اکنون فاصله نرخ ارز مبادله و نرخ ارز در بازار به حداقل میزان خود یعنی زیر ۴۰۰ تومان رسیده است.آنچه از این شرایط میتوان استنباط کرد این است که شرایط برای پیادهسازی سیاست تکنرخی کردن ارز، درحال فراهم شدن است و
آنچه از اهداف اجرای این طرح گفته میشود نیز از بین رفتن رانت و فساد، شفافشدن مناسبات پولی و مالی و همچنین ثبات قیمتها در بازار است.
البته برای اجرای مطلوب طرح یکسانسازی نرخ ارز و اینکه اجرای این طرح بتواند آثار مثبت خود را در اقتصاد به نمایش بگذارد، باید به برخی فاکتورها در این مسیر، توجه کرد. در این بخش، نخست باید به تقاضا توجه داشت و افزون بر آن مراقب نرخ تورم بود. در صورتی که نرخ ارزِ جایگزین، خیلی پایین باشد تقاضا افزایش مییابد و امکان تامین آن وجود نخواهد داشت. از طرف دیگر، در صورتی که این نرخ بسیار بیشتر از نرخ مرکز مبادلات باشد روند رو به کاهش نرخ تورم در ۲ سال گذشته، به روند افزایشی تبدیل خواهد شد. بنابراین یکی از بحثهایی که در
یکسانسازی نرخ ارز مطرح میشود، تعیین این نرخ است.
رییس کل بانک مرکزی و رییس شورای پول و اعتبار بهتازگی در این زمینه اعلام کرده که مبنای تعیین نرخ ارز، تحولات بازار است و بانک مرکزی این نرخ را میپذیرد البته به شرطی که بازار دستخوش هیجانها و انتظارهای غیرواقعبینانه و ناپایدار نباشد. علی طیبنیا وزیر امور اقتصادی و دارایی هم در این رابطه میگوید: تلقی ما از نرخ مناسب ارز، نرخی است که متناسب با توانایی و ظرفیت بنگاههای تولیدی برای واردات کالاهای واسطهای و محصولات تولیدی باشد. با توجه به این اظهارنظرها، در اینجا این پرسش مطرح میشود که چه راهکاری وجود دارد که بازار ارز دستخوش هیجانها
و انتظارهای غیرواقعبینانه و ناپایدار نشود و ارز در یک نرخ معقول و مناسب یکسانسازی شود؟
بهترین نرخ برای ارز؟
کمال سیدعلی یکی از کارشناسان اقتصادی در این رابطه و در پاسخ به این پرسش با بیان اینکه در مسیر اجرای سیاست تکنرخی کردن ارز، اینکه بگوییم نرخ ارز باید روی یک عددی ثابت بماند، چندان منطقی نیست، گفت: این نرخ باید براساس عرضه و تقاضا تعیین شود و بازار تعیینکننده آن باشد. او با تاکید بر اینکه برای اجرای سیاست تکنرخی کردن ارز، نرخ بازار باید مبنای اصلی و تعیینکننده باشد افزود: ضمن اینکه امکان تامین تقاضاهای موجود با نرخ تعیینشده نیز فراهم باشد. علاوه بر این موارد، یکی دیگر از پیششرطهای یکسانسازی نرخ ارز این است که تعیین نرخ مناسب با انگیزه
برگشت ارز حاصل از صادرات باشد.
وی با بیان اینکه نرخ مناسب و تعادلی نرخی است که بازار تعیینکننده آن باشد و دولت و بانک مرکزی باید تلاش کنند در راستای سیاست ارز تکنرخی، نرخ مبادلهای را به نرخ آزاد نزدیک کنند تا این نرخ بتواند همگام با نرخ تورم، حرکت کند، تصریح کرد: بهطور حتم در چنین شرایطی احتمال اینکه نرخ ارز دستخوش هیجان و انتظارهای غیرواقعبینانه و ناپایدار شود بسیار کم خواهد بود. سیدعلی در ادامه همچنین کنترل طرف تقاضا و افزایش عرضه ارز را از پیششرطهای مهم در اجرای سیاست تکنرخی کردن ارز دانست و گفت: از آنجایی که هرچه طرف تقاضا افزایش یابد این امر به بالا رفتن
نرخها نیز دامن خواهد زد، ازاینرو باید طرف تقاضا برای ارز محدود شود و از سوی دیگر عرضه ارز افزایش یابد تا این امر به تعادل بازار نیز کمک کند.
محمدباقر صدری، عضو انجمن اقتصاددانان ایران هم در این رابطه در گفتوگو با به اقداماتی که دولت در جهت بهبود شرایط اقتصادی و کاهش نوسانات نرخ ارز در این مدت انجام داده است، اشاره کرد و گفت: اقدامات دولت در جهت کنترل نقدینگی، نرخ سود بانکی و تورم، نرخ ارز و سایر شاخصهای مهم اقتصادی در حالی است که در کنار آن شاهد روند مثبت مذاکرات هستهای و توافقاتی که دراین زمینه حاصل شد، هستیم که مجموع تمامی این رویدادها میتواند ما را در تحقق سیاست تکنرخی کردن ارز بهعنوان یکی از اولویتهای مهم دولت و بانک مرکزی، کمک کند.
او با تاکید بر این موضوع که وجود چند نرخ در اقتصاد باعث فساد و رانت میشود و همین موضوع حرکت به سمت تکنرخی کردن ارز را در کشور ضروری میکند، افزود: فراهمشدن این شرایط هم تابعی از سیاستگذاریهای درونی و بیرونی کشور ازجمله مذاکرات هستهای است که درصورتی که تمامی این شرایط فراهم شود میتوان امیدوار بود به زودی ارز تکنرخی شود.
وی در ادامه به نرخ مطلوب ارز اشاره کرد و با تاکید بر این موضوع که این نرخ در چه محدودهای باقی بماند بسیار حائز اهمیت است، گفت: به نظر میرسد در شرایط کنونی و با توجه به پیشنهاد ارز ۳۱۰۰ تومانی برای بودجه ۹۵، نرخ ارز در همین محدوده قیمتی قرار گیرد، مناسب باشد، چراکه پایین آوردن نرخ ارز از یک حدی و بالا بردن این نرخ از حد غیرمعقول میتواند آثار زیانباری داشته باشد که تمام آثار مثبت تکنرخی کردن ارز را از بین ببرد.