◄ تکنیک های خلاصی از مضرات شبکه های اجتماعی

فعالیت در شبکه های اجتماعی به نوعی مترادف زندگی در قرن ۲۱ است.

هر سال، پلتفرم های جدید و الگوریتم های هوشمندانه تر ما را بیشتر به دنیای اعتیادآور فضای مجازی متمایل می سازد.

امروزه، تعداد فزاینده ای از مردم متوجه این روند شده اند و به طور فعالانه ای سعی در مقاومت در برابر آن دارند.

به همین سبب، می توان گفت که بسیاری در صدد کنار گذاشتن شبکه های اجتماعی هستند و دلایل بسیار زیادی نیز می توان برای این کار برشمرد. اما آیا شواهدی وجود دارد که این کار در بلند مدت برای شما خوب است؟

عوامل کنار گذاشتن

هرچند شبکه های اجتماعی بسیار زیادی در فضای مجازی وجود دارد که نمی توان از همه آنها نام برد، اما معمولا وقتی صحبت از شبکه های اجتماعی می شود، منظور پنج پلتفرم بزرگ: فیسبوک، توییتر، اینستاگرام، یوتیوب و تیک تاک است.

پژوهش ها نشان می دهند که مردم دلایل بسیاری برای کنار گذاشتن یک یا چند پلتفرم را دارند. یکی از این دلایل، نگرانی درباره اثرات منفی بر سلامت روانی و جسمی است. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می دهد دختران نوجوان ممکن است در اثر مشاهده عکس های سلفی دستکاری شده در اینستاگرام، نسبت به بدن خود احساس شرم کنند.

از دلایل دیگر کنار گذاشتن شبکه مجازی می توان تبلیغات بیهوده و نگرانی درباره حریم خصوصی را نام برد. اما سوال اصلی این است: آیا کنار گذاشتن شبکه های مجازی، این نگرانی ها را برطرف می کند؟

نتایج ضد و نقیض

دشوار است که مشخص کنیم آیا فواید واضح و پایداری در کنار گذاشتن شبکه های اجتماعی وجود دارد و نگاهی به پژوهش ها چرایی این مسئله را روشن می کند.

طبق پژوهشی که در سال ۲۰۲۰ صورت گرفت، مشخص شد افرادی که شبکه های مجازی را کنار گذاشته بودند، روابط صمیمانه آنها بهبود یافته بود و خلاصی از مقایسه خود با دیگران موجب خرسندی آنها شده بود. اما بعضی نیز گفتند که دلتنگ جنبه های آگاهی دهنده و سرگرمی شبکه های اجتماعی هستند.

در پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ انجام گرفت، محققان وضعیت روانی ۱۴۳ دانشجوی آمریکایی را که در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل بودند، بررسی کردند و سپس به طور تصافی گروهی از آنان را انتخاب کرده و محدودیت روزانه ۱۰ دقیقه برای هر کدام از پلتفرم های فیسبوک، اینستاگرام و اسنپ چت تعیین کردند. سه هفته بعد، آنهایی که استفاده از شبکه های مجازی برایشان محدود شده بود، به طور معناداری سطوحی پایین تری از تنهایی و افسردگی را نشان می دادند؛ هر چند، تاثیر معناداری بر اضطراب یا عزت نفس آنها مشاهده نشد.

در پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ انجام شد و ۷۸ شرکت کننده داشت، از نصف آنان خواسته شد که یک هفته از فیسبوک و اینستاگرام استفاده نکنند. نتیجه موجب شگفتی محققین شد، چرا که افرادی که در این گروه بودند (و عموما در شبکه های اجتماعی بسیار فعال بودند)، اثرات روانی مثبت کمتری نسبت به گروه شاهد (که محدودیتی نداشتند) تجربه کردند.

با نتایج گوناگونی که یافته های علمی نشان داده اند، می توان نتیجه گرفت که رابطه ما با شبکه های اجتماعی و تاثیر آن بر ما، بسیار پیچیده است.

محدودیت های تحقیقاتی

به نظر می آید که هیچ یک از مقالات علمی به ارزیابی اثرات بلندمدت کنار گذاشتن دائمی شبکه های اجتماعی نپرداخته اند؛ احتمالا دلیلش این است که پیدا کردن شرکت کنندگانی که حاضر باشند به طور تصادفی انتخاب شوند تا برای همیشه شبکه های اجتماعی را کنار بگذارند، بسیار دشوار است.

نکته دیگر آن است که درصدی از افرادی که شبکه های اجتماعی را کنار می گذارند نهایتا به آنها باز می گردند. دلایلی که برای این بازگشت می توان برشمرد عبارتند از: احساس از قافله جاماندن، نگرانی از بابت از دست دادن ارتباطات، تمایل به دسترسی مجدد به اطلاعات کاربردی یا جذاب، احساس فشار اجتماعی برای بازگشت و یا شک بابت اشتباه بودن تصمیم خود بابت ترک کردن شبکه های اجتماعی.

حتی اگر محققین بتوانند گروه بزرگی از افراد را پیدا کنند که حاضر باشند برای همیشه شبکه های اجتماعی را کنار بگذارند، نظارت و انجام آزمایش های پی در پی بسیار هزینه بر خواهد بود. فراتر از آن، دشوار است که بتوان تعیین کرد چه مقداری از افزایش (یا کاهش) رضایت از زندگی شرکت کننده به دلیل کنار گذاشتن فضای مجازی است و نه عوامل دیگر.

به همین دلیل، در حال حاضر شواهدی مبنی بر این که کنار گذاشتن شبکه های اجتماعی در بلند مدت سودمند می باشد، وجود ندارد و در کوتاه مدت، نتایج ضد و نقیض است.

کنار گذاشتن یا کنار نگذاشتن؟

مطالب بیان شده به این معنا نیست که کنار گذاشتن شبکه های اجتماعی (چه کوتاه مدت و چه بلند مدت) برای بعضی افراد سودمند نخواهد بود. احتمالا هرگونه مزایای بالقوه به خود شخص و دلیلی که این کار را انجام می دهد، بستگی خواهد داشت.

به عنوان مثال، اتفاق نظری که در تحقیقات وجود دارد این است که نحوه ای که شما از شبکه های اجتماعی استفاده می کنید نقش مهمی در میزان مثبت یا منفی بودن تجربه  شما خواهد داشت.  با استفاده آگاهانه از شبکه های اجتماعی، کاربران می توانند آسیب های احتمالی را به حداقل برسانند در حالی که از فواید آن همچنان بهره مند شوند.

برای بعضی، ممکن است تنها یک پلتفرم سبب نارضایتی باشد. اگر شما به شدت با تمرکز بیش از حد اینستاگرام بر زندگی خصوصی افراد مشکل دارید، پس می توانید به سادگی با عدم استفاده از اینستاگرام مشکل را برطرف کنید. تکنیک دیگر این است که محتوایی که در شبکه های اجتماعی مشاهده می کنید را طوری دست چین کنید که محتوای مورد نظرتان، کاربردی و مثبت باشد.

اگر هنوز نمی دانید که کنار گذاشتن شبکه های اجتماعی برایتان مفید است یا نه، ساده ترین راه این است که خودتان امتحان کنید. یک یا چند نوع شبکه ی اجتماعی را موقتا کنار بگذارید. بعد از مدتی ، از خود بپرسید که آیا زندگی شما بهتر شده است یا خیر؟ اگر جواب بله است، این کنار گذاشتن را دائمی کنید.

نویسنده : جان مألوف، استادیار دانشگاه نیوانگلند