جای خالی ایران در گزارش گردشگری جهانی؛ علاوه بر اروپایی ها، چینی ها و روس ها هم از سفر به ایران منصرف شدند!

به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، جای خالی ایران در گزارش جدید سازمان جهانی گردشگری در حالی است که طبق هدف گذاری سند چشم انداز ۲۰ ساله گردشگری که دی ۱۳۸۳ تصویب شد ۴ دوره در فاصله سال های ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۴ تعیین شده بود و برای هر دوره، میزان جذب گردشگر خارجی و میزان درآمدزایی از محل ورود گردشگران هم مشخص بود. چنان که قرار بود در فاصله سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸، تعداد گردشگران خارجی ورودی به کشور با رشد ۳۰ درصدی به ۲.۶ میلیون نفر (۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر) در فاصله سال های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۳ با رشد ۲۰ درصدی به ۶.۵ میلیون نفر (۶ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر) در فاصله سال های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ با رشد ۱۵ درصدی به ۱۳ میلیون نفر و در فاصله سال های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ با رشد ۱۰ درصدی به ۲۰ میلیون نفر برسد!

در این سند، میزان درآمدزایی از ورود گردشگر در سال پایانی هر دوره هم مشخص بود چنان که میزان درآمدزایی از ورود گردشگر در سال ۱۳۸۴ به عنوان سال پایانی دوره اول ۱.۵ میلیارد دلار، در سال ۱۳۹۳ به عنوان سال پایانی دوره دوم ۴.۵ میلیارد دلار، در سال ۱۳۹۸ به عنوان سال پایانی دوره سوم ۱۰ میلیارد دلار و در سال ۱۴۰۴ به عنوان سال پایانی اجرای سند هم حدود ۲۵ میلیارد دلار تخمین زده شده بود که در صورت تحقق این سند، ایران در سال ۱۴۰۴ می توانست مدعی سهم ۱.۵ درصدی از گردشگری جهان باشد.

با وجود این سند، اما هم گزارش سازمان جهانی گردشگری و هم گزارش های وزارت میراث فرهنگی نشان می دهد که تعداد گردشگر ورودی و میزان درآمدزایی از ورود گردشگران خارجی به هدف گذاری سند ۲۰ ساله نرسیده است.

در گزارش جدید سازمان جهانی گردشگری، سفر های خارجی مردم جهان در دو بازه زمانی سال ۲۰۲۳ و سه ماه اول سال ۲۰۲۴ نسبت به سه ماه اول ۲۰۱۹ (ژانویه تا مارس) مورد بررسی قرار گرفته که طبق این گزارش، در سه ماه اول ۲۰۲۴ بیش از ۲۸۵ میلیون گردشگر به سفر رفته اند که این میزان سفر معادل ۹۷ درصد سفر های انجام شده در مدت مشابه سال ۲۰۱۹ و پیش از همه گیری کرونا است.

به استناد گزارشی از خبرگزاری ایسنا، در این گزارش، تعداد سفر ها به تفکیک مناطق مختلف جهان و در مقایسه با آمار سه ماهه ابتدای سال ۲۰۱۹ هم اعلام شده که بنا به همین تفکیک، خاورمیانه بین ۵ منطقه اروپا، آفریقا، امریکا، آسیا و اقیانوسیه، رکورددار گردشگری بوده چنان که در سه ماه ابتدای ۲۰۲۴ تعداد سفر ها در این منطقه و نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹، افزایش ۳۶ درصدی داشته در حالی که در همین بازه زمانی در اروپا ۱۲۰ میلیون گردشگر وارد شده اند که این آمار نسبت به تعداد سفر های انجام شده در مدت مشابه سال ۲۰۱۹ فقط یک درصد افزایش یافته، اما طبق گزارش سازمان جهانی گردشگری، آمار سفر های توریستی در منطقه آفریقا در سه ماه اول ۲۰۲۴ هم رکورد مدت مشابه سال ۲۰۱۹ این منطقه را پشت سر گذاشته چنان که تعداد گردشگران در آفریقا در طول ماه های ژانویه تا مارس ۲۰۲۴، حدود ۵ درصد بیشتر از مدت مشابه در سال ۲۰۱۹ بوده است. امریکا، آسیا و اقیانوسیه، اما نسبت به خاورمیانه، اروپا و آفریقا با وجود آنکه رشد گردشگر ورودی داشته اند، اما رکورد بالاتر از مدت مشابه سال ۲۰۱۹ به دست نیاورده اند چنان که در قاره امریکا در سه ماه اول ۲۰۲۴ تعداد سفر ها معادل ۹۹ درصد سفر ها در مدت مشابه سال ۲۰۱۹، و در منطقه آسیا و اقیانوسیه معادل ۸۲ درصد سفر ها در مدت مشابه سال ۲۰۱۹ بوده است.

بخش دیگری از این گزارش، به رکوردشکنی کشور ها در جذب گردشگر خارجی در سه ماهه ابتدای ۲۰۲۴ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹ اختصاص دارد که در این بخش هم قطر (با افزایش ۱۷۷ درصدی گردشگر ورودی) آلبانی (افزایش ۱۲۱ درصدی) عربستان سعودی (افزایش ۹۸ درصدی) تانزانیا (افزایش ۵۳ درصدی) صربستان (افزایش ۴۳ درصدی) گواتمالا (افزایش ۴۱ درصدی) و بلغارستان (افزایش ۳۸ درصدی) در بالاترین ردیف های جدول جذب توریست در سه ماه ابتدای امسال نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹ ایستاده اند. در این بخش از گزارش سازمان جهانی گردشگری هم نامی از ایران نیست و همان طور که فعالان صنعت گردشگری کشورمان گفته اند، طی ۵ سال اخیر، فاجعه سقوط هواپیمای اوکراینی در دی ماه ۱۳۹۸ اولین ضربه بر پیکره صنعت گردشگری کشور بود و متعاقبش، شیوع جهانی کرونا مزید بر علت شد که مرز های ایران همچون تمام کشور ها به روی گردشگران بسته شود.

به دنبال آغاز واکسیناسیون و مصون سازی جمعیت عمومی و جهانی، در حالی که امید می رفت آفتاب رونق گردشگری دوباره در اسمان ایران بتابد، رخداد های بعد از کشته شدن مهسا امینی (دختر اهل سقز و مهمان تهران که روز ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ توسط گشت ارشاد دستگیر و بعد از انتقال به بازداشتگاه وزرا دچار مرگ مغزی شد) موج جدیدی از رکود به جان صنعت گردشگری ایران افتاد و ضربه های این موج چنان سهمگین بود که فعالان گردشگری و مسوولان سازمان میراث فرهنگی، نام جدید «ایران هراسی» بر این موج گذاشتند.

تاثیر این موج بعد از حدود ۲۱ ماه همچنان پابرجاست چنان که در گزارش سازمان جهانی گردشگری، کشور کوراسائو (جزیره ای در کنار سواحل ونزوئلا) در سه ماه ابتدای سال ۲۰۲۴ رشد ۴۵ درصدی و جزایر تورکس و کایکوس واقع در دریای کاراییب، در سه ماه اول ۲۰۲۴ رشد ۴۲ درصدی ورود گردشگر نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹ داشته اند، اما از ایران هیچ خبری نیست.

در بخش دیگری از این گزارش به درآمد صنعت گردشگری مناطق مختلف جهان در سال ۲۰۲۳ اشاره و اعلام شده که در سال ۲۰۲۳ درآمد گردشگری به ۱۵۰۰ میلیارد دلار رسید که این عدد معادل ۹۷ درصد درآمد گردشگری در سال ۲۰۱۹ میلادی است. طبق این گزارش در سال ۲۰۲۳ اروپا ۶۶۰ میلیارد دلار از ورود گردشگر درآمد داشته و در سه ماه ابتدای سال ۲۰۲۴ هم کشور های صربستان با ۱۲۷ درصد افزایش درآمد گردشگری نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹، ترکیه با ۸۲ درصد، پاکستان با ۷۲ درصد، تانزانیا با ۶۲ درصد، پرتغال با ۶۱ درصد، رومانی با ۵۷ درصد، ژاپن با ۵۳ درصد، مغولستان با ۵۰ درصد، کشور موریس (جزیره ای در جنوب قاره آفریقا) با ۴۶ درصد و مراکش با ۴۴ درصد افزایش درآمد گردشگری نسبت به سه ماه ابتدای سال ۲۰۱۹، برترین های گزارش سازمان جهانی گردشگری هستند.

قرار بود به چه نقطه ای برسیم؟

دو روز بعد از انتشار گزارش سازمان جهانی گردشگری، وزارت میراث فرهنگی اعلام کرد که از پاییز ۱۴۰۰ و در طول فعالیت دولت سیزدهم، مجموع درآمد گردشگری ایران ۸.۷ میلیارد دلار بوده و در این مدت در مجموع ۷.۱ میلیون گردشگر (۷ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر) وارد کشور شده اند و به طور مشخص، در سال ۲۰۲۲ (۱۴۰۱) ۴.۱ میلیون نفر (۴ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر) گردشگر خارجی وارد کشور شده اند و ۶.۲ میلیارد دلار در ایران هزینه کرده اند که این رقم نسبت به هزینه کرد ۲.۵ میلیارد دلاری گردشگران ورودی در سال قبل از آن ۷۳.۵ درصد رشد داشته است.

در ادامه این گزارش با استناد به گزارش سال ۲۰۲۲ سازمان جهانی گردشگری گفته شده بود که در سال ۲۰۲۲ سهم ایران از کل سفر های گردشگری جهان معادل ۰.۴ درصد و از مجموع گردشگران ورودی خاورمیانه، حدود ۶ درصد بوده است.

صنعت گردشگری ایران البته باید جدا از گزارش های رسمی دولت بررسی شود، چون هنوز حساب اقماری گردشگری نداریم و به همین دلیل، آمار ورودی ها به خاک ایران امکان سوءاستفاده را برای دولت ها فراهم کرده که هر گونه ورود مجاز به خاک ایران از طریق مرز زمینی و دریایی و هوایی را «گردشگر» محسوب کنند و بنابراین، حتی مهاجرانی که از کشور های حوزه خلیج فارس برای کارگری به ایران می آیند و در پاسپورت شان، مهر ورود می خورد و حتی شهروندان همسایه های غربی که طبق روال نسل اندر نسل، برای خرید مایحتاج هفتگی و ماهانه به خاک ایران وارد می شوند و بعد از چند ساعت به کشور خودشان برمی گردند هم از نگاه دولت های این دهه، «گردشگر» محسوب می شوند.

در حالی که گردشگر، یک تعریف مشخص دارد و سازمان جهانی گردشگری که گزارش هایش مورد استناد وزارت میراث فرهنگی هم هست، سال ۱۹۹۵ در یک تعریف جامع اعلام کرد: «مجموع فعالیت های فرد یا افرادی که به مکانی غیر از مکان عادی زندگی خود مسافرت و حداقل یک شب و حداکثر یک سال در آنجا اقامت می کنند و هدف از مسافرت آنان نیز گذراندن اوقات فراغت است و اهدافی نظیر اشتغال و کسب درآمد، شامل این تعریف نمی شود.»

بنابراین، پیرزن و پیرمردی که با حال نزار و در چند قدمی مرگ و به دلیل فقدان امکانات درمانی در کشور خودشان، در مرز ایران مجوز ورود می گیرند تا به اولین بیمارستان مجهز کشور ما منتقل شوند و به زندگی بازگردند یا آن نوزاد چند ماهه ای که در آغوش والدینش، از جنگ در کشور خودش گریخته و خانواده اش، فقط جان شان را برداشته و از مرگ فرار کرده اند، یا آن راننده کامیونی که فقط تا پشت مرز ایران می آید که بار کالایش را خالی کند و دوباره به کشور خودش برمی گردد، یا مثلا ملوانانی که برای کارگری روی لنج های صیادی در استان هرمزگان و بوشهر وارد ایران می شوند، گردشگر نیستند، اما دولت های ایران در این دهه و هنوز، این افراد را هم در گزارش و آمار گردشگری محاسبه کرده و به عنوان آمار گردشگر ورودی به جهان عرضه می کنند در حالی که واقعی ترین مصداق رکود صنعت گردشگری ایران را در بازی های جام جهانی قطر و در زمستان ۱۴۰۱ شاهد بودیم؛ وقتی بیش از ۲۰ هزار اتاق در هتل های تهران و کیش و شیراز مهیای پذیرایی از تماشاگران جام جهانی قطر شد، اما حتی یک نفر از آن خیل جمعیتی که از اقصی نقاط دنیا به قطر سرازیر شده بودند تا با موج برد و باخت تیم های محبوب شان همراه باشند، پا به خاک ایران نگذاشتند.

پیش از آن هم البته فعالان صنعت گردشگری هشدار های مشابهی درباره تبعات رخداد های بعد از ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ داده بودند. لغو ۹۰ درصد تور های خارجی ورودی در ۶ ماهه دوم سال ۱۴۰۱ و رزرو نشدن حتی یک اتاق هتل برای تعطیلات ژانویه ۲۰۲۳ یا نوروز ۱۴۰۲ مهم ترین و البته شکننده ترین تاثیراتی بود که حتی از چشم وزیر و معاونان میراث فرهنگی هم دور نماند و هنوز هم شعله این تاثیرات دامن صنعت گردشگری ایران را رها نکرده چنان که اواخر بهمن پارسال، مسلم شجاعی؛ مدیرکل دفتر بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی  از افت شدید تور های ورودی خبر داد و گفت: «اتفاقات سیاسی بر گردشگری ایران تاثیر مستقیم داشته و در تعطیلات بهاره سال نوی چینی (ژانویه تا فوریه) با لغو تور های ورودی از چین روبه رو شدیم.»

روی گرداندن گردشگران چینی از سفر به ایران در حالی بود که آمار ورودی چینی ها به ایران طی ۵ سال اخیر (غیر از دوره شیوع کرونا) همواره سبب سنگین تر شدن کفه ترازوی گردشگری ایران بوده و حتی تیر ماه ۱۳۹۸ ایران روادید با چین را به طور یک طرفه لغو کرد تا مشوق جدیدی برای گردشگران چینی که چشم امید گردشگری جهان هستند، ایجاد کند و همان زمان مدیرکل وقت بازاریابی و تبلیغات گردشگری سازمان میراث فرهنگی گفت: «۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون نفر از جامعه یک و نیم میلیاردی چین هدف جذب ما هستند. به سفر ۵٠٠ میلیون چینی چشم دوخته ایم و می دانیم که نظر آن ها را جلب ایران می کنیم. همه مراکز اقامتی کشور به ویژه استان های هدف باید مهیای پذیرایی باشند. تشکل راهنمایان باید راهنمای چینی زبان تربیت کند. دفاتر خدمات مسافرتی باید برای چگونگی ورود به بازار و طراحی پکیج آموزش ببینند. اقلام تبلیغاتی متناسب باید طراحی شود. فرودگاه های کشور باید آمادگی داشته باشند. ایرلاین ها باید موضوع افزایش خطوط پروازی را در دستور کار قرار بدهند.

پلیس و گمرگ باید برای تعامل با توریست چینی در مبادی ورودی آموزش ببیند. موزه ها باید برچسب زبان چینی برای ویترین ها تهیه کنند. شهرداری ها باید تابلو های معرفی سایت های گردشگری شهری را به زبان چینی طراحی و نصب کنند. رستوران های چینی باید شکل بگیرد. فروشگاه های اقلام آنتیک و اصل، باید بیش از پیش خود را معرفی کنند. اپلیکیشن ها، رانندگان تاکسی، صرافی ها و بسیاری از ارائه کنندگان خدمات گردشگری باید مهیا شوند و از همه مهم تر مردم مان به عنوان جامعه میزبان، باید از چینی ها بیشتر بدانند. تعطیلات و پیک سفر های خارجی چینی ها مشخص است و قابل برنامه ریزی است، اما باید با دقت و انسجام در ارائه خدمات عمل کنیم.»

از دست رفتن چنین چشم اندازی، آخرین ضربه ای بود که مسوولان وزارت میراث فرهنگی متصور بودند، اما اتفاق افتاد و هفته پایانی بهمن پارسال، شجاعی در ادامه مصاحبه اش گفت: «ایران در اوایل سال ۱۴۰۲ یکی از نخستین مقاصدی بود که بعد از کرونا و باز شدن مرز ها از سوی دولت چین برای سفر های خروجی، از سوی چینی ها مورد استقبال قرار گرفت، در پی قرار گرفتن ایران در میان مقاصد سفر های چینی ها، شاهد حضور پررنگ مسافران چینی در ایران بودیم. با توجه به این استقبال، برای بهمن ماه که در زمره زمان های کم مسافر ما به حساب می آید و هتل ها به لحاظ حضور مسافران داخلی و خارجی با ضریب اشغال پایینی روبه رو هستند، اما همزمان با سال نوی چینی ها و تعطیلات عید بهاره چین است، یکی از بازار هایی که برای جذب آن هدف گذاری کردیم چین بود و با وجود آن که سال های گذشته کمپین های موفقی برای عید بهاره چین داشتیم، امسال هم خیلی قوی ظاهر شدیم، اما اتفاقاتی که در کشور رخ داد و به ویژه اتفاق کرمان (انفجار و حمله تروریستی در مراسم سالگرد شهید سلیمانی) سبب شد تا شرکت ها و آژانس هایی که تور چینی داشتند با کنسلی این تور ها روبه رو شوند. کنسل شدن و لغو تور های ورودی از چین متاثر از متغیر های بیرونی است که روی صنعت گردشگری تاثیر گذاشته است.

متاسفانه باید بگویم که درحال حاضر تعداد آژانس هایی که تور چین برای عید بهاره داشته باشند، خیلی خیلی کم است و میزان گردشگران ورودی ما افت داشته. برای مثال یکی از آژانس داران اعلام کرده بود که برای عید بهاره چین، ۲۵ تور داشت که همه کنسل شد. دیگری ۱۸ تور داشت که کامل کنسل شدند. اگر هر تور را میانگین ۱۰ نفر حساب کنیم، با عدد قابل توجهی از کنسلی گردشگران ورودی روبه رو می شویم.».

اما شجاعی، اولین فعال صنعت گردشگری نبود که درباره ماندگاری تبعات رخداد پاییز ۱۴۰۱ و اتفاقات پس از آن هشدار می داد.

نیمه بهمن پارسال یکی دیگر از فعالان صنعت گردشگری گفت که علاوه بر چینی ها، روس ها هم از سفر به ایران منصرف شده اند و رکود گردشگری به حدی رسیده که تمام تور های ورودی حتی از چین و روسیه تا پایان ۱۴۰۲ لغو شده اند.

مصطفی شفیعی شکیب که ریاست هیات مدیره جامعه تورگردانان را برعهده دارد، در مصاحبه ای که با خبرگزاری ایلنا داشت، از دولت خواست که برای مقابله با آسیب های ناشی از «ایران هراسی» بر صنعت گردشگری کشور کاری انجام دهد و گفت: «با لغو و کنسل شدن تور های ورودی به ایران روبه رو شده ایم. درواقع برای دو ماه آینده و تا پایان سال ۱۴۰۲ تقریبا تمام تور های ورودی کنسل شده اند و تور ها به بعد از آوریل موکول شده اند. حس عدم امنیت کاذب سبب شده گردشگران خارجی در سفر به ایران تعلل کنند. نه تن ها بازار های اروپا و امریکای لاتین و... را نداریم بلکه تور های چین نیز حداقل تا دو ماه دیگر تورهای شان را کنسل کرده اند. با وجود آنکه چند روز آینده سال نوی چینی هاست و هر سال در این ایام تور های متعددی از چین به ایران سفر می کردند، اما امسال تور های چینی سفرشان را لغو کرده اند. روس ها نیز لغو کرده اند و تقریبا می توان گفت تا عید گردشگر ورودی نداریم.»