هنوز به یاری «ریزعلی» ها نیازمندیم

حمل و نقل ریلی کشور در دولت یازدهم به گواه بیشتر کارشناسان این بخش، جان تازه ای گرفته است. ساماندهی حمل ونقل بار با قطار از یک سو و پیشرفت قابل توجه قطارهای حومه ای از سوی دیگر از مهم ترین اقداماتی است که دولت یازدهم با تکیه بر مدیریت جدید راه آهن انجام داده است.

با این حال سانحه مرگباری که صبح جمعه گذشته برای دو قطار در مسیر مشهد رخ داد و منجر به مرگ ۴۴ نفر و مصدوم شدن بیش از ۱۰۰ نفر از مسافران شد، از یک سو اندوه و از سوی دیگر خشم مردم را برانگیخته است. این سانحه بعد از حادثه مرگبار انفجار قطار در نیشابور در سال ۸۲ که منجر به مرگ ۳۲۰ نفر و زخمی شدن ۴۶۰ نفر شد، پرتلفات ترین سانحه ریلی کشور در دهه های اخیر بوده است.

مدیرعامل راه آهن توضیح داده که عامل بروز این سانحه، خطای انسانی بوده است. مسیر مشهد به عنوان پرترددترین مسیر ریلی کشور مجهز به فناوری هایی است که قطارها را نسبت به موقعیت مکانی یکدیگر آگاه کرده و احتمال بروز سانحه را کاهش می دهد. با این حال به نظر می رسد باوجود بهره گیری از فناوری های نوین، همچنان نقش نیروی انسانی در حمل ونقل ریلی انکارناشدنی است و به همین دلیل خطای انسانی نیز اجتناب ناپذیر.

از سوی دیگر مسئولان در مقابل این سانحه بسیار فعال بوده و واکنش های سریعی داشته اند. وزیر راه و شهرسازی که قرار بود به ترکمنستان سفر کند، این سفر را لغو و بلافاصله به سمنان رفت تا از محل سانحه بازدید کند و از نزدیک با سانحه دیدگان سخن بگوید. رییس جمهوری و معاون اول او، رییس مجلس شورای اسلامی، رییس قوه قضاییه و برخی نمایندگان مجلس، از جمله مسئولان تراز اول کشور هستند که نسبت به این حادثه واکنش نشان داده و در پیام های جداگانه ای، ضمن ابراز همدردی با داغداران و آسیب دیدگان این حادثه، خواستار پیگیری فوری موضوع و روشن شدن ریشه های سانحه شده اند.

همه این واکنش ها و توضیحات نشان می دهد مسئولان تلاش کرده اند با واکنش های به موقع، نقش حقوقی خود را در پیگیری علت سانحه ایفا کنند. اما چرا مردم خشمگین هستند و در این یکی دو روز، در شبکه های مجازی به طور مداوم مسئولان را درباره ایمنی حمل ونقل ریلی به باد انتقاد گرفته اند؟

شاید ریشه این خشم را بتوان در متن و لحن دستورات مسئولان برای پیگیری موضوع جست وجو کرد. اگرچه در سخنان با مردم ابراز همدردی و بر پیگیری موضوع تاکید شده اما هیچ مسئولی تا این لحظه سخنی مبنی بر عذرخواهی به میان نیاورده است.

می گویند تسلیت واژه کوچکی است در مقابل غمی بزرگ اما عذرخواهی مسئولانه، بی شک تسکین دهنده موقتی خوبی برای آسیب دیدگان خواهد بود. اگرچه همه واکنش های مسئولان مبنی بر صدور دستور پیگیری، نشان از مسئولیت پذیری حقوقی آنان دارد اما به نظر می رسد در این گونه سوانح که ابعاد فاجعه گسترده است و انسان ها قربانی غفلت مسئولان شده اند، عذرخواهی واکنش مناسب تری برای نشان دادن فهم مسئولان درباره مسئولیت انسانی آنها باشد. بگذریم که برخی معتقدند بهتر بود مدیرعامل راه آهن یا وزیر راه و شهرسازی در قبال چنین سانحه ای استعفا می دادند اما در این مجال، انتظارمان را به همان عذرخواهی محدود می کنیم.

نکته دیگر تاکید دوباره بر نقش انسان در افزایش یا کاهش ایمنی ریلی است. مدیرعامل راه آهن می گوید بخش زیادی از ایستگاه های قطار به سیستم Atc یعنی سیستم اتوماتیک کردن هدایت قطارها مجهز شده اند؛ سیستمی که احتمال بروز سانحه را کاهش می دهد. از سوی دیگر سهم خطای انسانی در بروز سانحه اخیر در مسیر مشهد نشان می دهد هنوز پیوند عمیقی میان انسان و فناوری وجود دارد و هنوز نمی توانیم نیروی انسانی را از حمل ونقل ریلی حذف کنیم. باوجود پیشرفت فناوری ریلی در سراسر دنیا و ریل محور شدن کشورهای پیشرفته، شاید ما در کشورمان هنوز به یاری ریزعلی خواجوی نیاز داریم تا با آتش زدن لباس خود، جان انسان ها را از مرگ نجات دهد...