تغییرات محسوس خط ساحل، با پسروی آب دریای خزر در شهرستان آستارا

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، دریای خزر در شهرستان های ساحلی استان گیلان به دلیل مواهب طبیعی منحصر به فرد، مناسب برای گردشگری بوده و همواره طی سال های متمادی کانون جمعیتی و سکونتی و محلی برای حضور گردشگران از اقصی نقاط کشور شده است و این روند نیز همچنان ادامه دارد؛ با این حال معضل پسروی دریای خزر در سواحل این استان گردشگر پذیر کشور بنا به اعتقاد کارشناسان امر در صورت بی توجهی به رخداد مهم پسروی آب دریای خزر، به زیرساخت ها، فعالیت های دریایی و بخش گردشگری آسیب جدی وارد خواهد کرد.

کارشناسان معتقدند عقب نشینی آب دریا در سواحل شمالی کشور از جمله استان گیلان می تواند چالش های جدیدی را در حوزه های مختلفی همچون زیرساخت ها و فعالیت بنادر و دریانوردی، خشک شدن ذخایر آبی وابسته به دریا نظیر تالاب ها و افزایش عرصه ساحل و دخل و تصرف انسانی به حریم دریا به دنبال داشته باشد و ضروری است تدابیر لازم در این ارتباط در دستور کار مدیران دستگاه های اجرایی مرتبط با این موضوع در استان گیلان و همچنین شهرستان مرزی بندر آستارا قرار گیرد.

طبق آمار و مصاحبه مسئولان ذیربط در این زمینه، در اثر کاهش ۱۷۰ سانتیمتری سطح آب دریای خزر از دهه ۷۰ تاکنون بنا بر بررسی های کارشناسی مسئولان مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر این عقب نشینی قابل ملاحظه دریا به افزایش گستره زیادی از عرصه ساحلی در سواحل شمالی کشور از جمله استان گیلان منجر شده است؛ نتایج این مطالعات نشان داده در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده و این رخداد عقب نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف استان های شمالی(گیلان، مازندران و گلستان) را نشان می دهد.

چندی پیش، سیده معصومه بنی هاشمی، مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر در گفت وگو با رسانه ها از کاهش ۳۸ سانتی متری سطح آب دریا در سه سال گذشته خبر داد و گفت: با کاهش ۱۷۰ سانتیمتری سطح آب دریای خزر از سال ۱۳۷۴ تاکنون، عقب نشینی قابل ملاحظه ای در خطوط ساحلی دریا در سواحل شمالی کشور رخ داده و عرصه ساحلی افزایش مساحت پیدا کرده است.

بنی هاشمی از کاهش حدود ۵۰ سانتی متری سطح آب دریای خزر در بازه زمانی هفت ساله اخیر، یعنی از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ خبر داد و با اشاره به اهمیت موضوع حفاظت از حریم و بستر دریا و برنامه ریزی برای مدیریت پیامدهای ناشی از کاهش سطح آب، افزود: ضروری است که ابعاد مختلف تاثیرات و پیامدهای این اتفاق بررسی و راهکارهای بهینه برای مدیریت چالش های احتمالی اندیشیده شود.

آسیب های مربوط به پسروی دریای خزر

سواحل دریای خزر یا همان کاسپین در شمال جمهوری اسلامی ایران یکی از نقاط زیبا برای مردم بومی، مسافران و گردشگران داخلی و خارجی دریا دوست می باشد و از طول حدود ۸۰۰ کیلومتری این سرزمین آبی، ۲۸۶ کیلومتر در استان گیلان و بقیه هم در استان های مازندران و گلستان است. هر چند که  کاهش تراز سطح آب دریای خزر مختص جمهوری اسلامی ایران نیست و این چالش جدی گریبانگیر همه کشورهای حاشیه دریای خزر است، اما برای برون رفت از این بحران نیازمند تقویت تجهیزات و امکانات و مدیریت بحران هستیم چرا که تراز آب دریای خزر در شرایط بسیار بحرانی رو به کاهش است و به تبع آن یکسری از آسیب ها را در نوار ساحلی در پی خواهد داشت، اما چالش اصلی پسروی آب دریای خزر به بخش محیط زیستی مربوط می شود.

فراموش نکنیم که در سواحل شمالی کشور مناطق بسیار کم شیبی وجود دارد، مناطقی آسیب پذیر که با کاهش سطح آب و پسروی دریای خزر در خطر جدی قرار خواهند گرفت.

خطر خشک شدن تالاب های ساحلی

خشک شدن تالاب های ساحلی که از ذخایر ارزشمند جانوری و گیاهی منطقه و دنیا هستند، می تواند آسیب های جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. به عنوان مثال در شهرستان مرزی بندر آستارا تالابی به نام آق وجود داشت که دارای حدود ۵۰ هکتار وسعت بود و در زمستان ها انواع پرندگان وحشی به ویژه پرندگان نادری نظیر قوی گنک، پلیکان، حواصیل، انواع اردک و باکلان در آن زمستان گذرانی می کردند، اما با پسروی دریای خزر و فاصله آن با دریا زیبایی و کارایی خود را از دست داد.

محمدرضا حسین سلامی، سرپرست اداره حفاظت محیط زیست آستارا در این رابطه در گفت وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: بر اساس داده های موجود و بررسی کارشناسان ذیصلاح سطح تراز آب دریاچه خزر در چند دهه اخیر دچار کاهش محسوس شده و این تغییر در سطح سواحل منطقه کاملا دیده می شود.

وی افزود: بیشترین نوسانات و کاهش تراز آب دریاچه خزر تقریبا از سال ۷۴ آغاز شده و ادامه این روند می تواند در سال های آتی پیامدهای زیست محیطی نیز داشته باشد؛ چرا که حیات بسیاری از گونه های با ارزش دریا و تالاب های حاشیه خزر از تراز آب دریا تبعیت می کند و تغییر در این فرایند باعث آسیب به اکوسیستم تالاب ها و خط ساحلی خواهد شد.

پسروی دریای خزر؛ زنگ خطر برای بندر

موضوع پسروی آب دریای خزر چند سالی هست که به شکل نامحسوس در حال وقوع بوده، اما منتشر شدن تصاویری از نقاط مختلف دریای خزر در فضای مجازی، بزرگترین تلنگر این اتفاق برای عموم بود و هر چند وقت یکبار با مراجعه به ساحل می توان این پسروی را به وضوح در شهرستان های ساحلی استان گیلان از جمله آستارا مشاهده کرد.

با کاهش سطح آب دریای خزر از چند سال گذشته تاکنون، عقب نشینی محسوسی در خطوط ساحلی دریا در سواحل شمالی کشور و از جمله شهرستان مرزی بندر آستارا در شمال غربی استان گیلان رخ داده و عرصه ساحلی نیز افزایش مساحت پیدا کرده است و در یک مورد حتی باعث شده تا مرز دریایی آستارا که مرز بین دو کشور همسایه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان را مشخص می کند به عینه از خشکی تا ساحل مشخص شود و ضروری است که ابعاد مختلف تاثیرات و پیامدهای این اتفاق بررسی و راهکارهای بهینه برای مدیریت چالش های احتمالی در سطح این شهرستان مرزنشین و مهم گردشگری، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی استان گیلان اندیشیده شود.

در همین رابطه تاکنون به گفته مقامات دولتی و بخش خصوصی مجتمع بندری آستارا، روند تخلیه و بارگیری کالای ناوگان حمل و نقل دریایی از کشورهای روسیه و قزاقستان و بالعکس به این مجتمع بندری و پهلو گیری در بندر و منطقه ویژه اقتصادی آستارا مشکلی نداشته و همزمان با کاهش آب دریای خزر عملیات لایروبی هم برای عمیق تر شدن محدوده حوضچه انجام می گیرد، اما با همه این توصیفات، پسروی آب دریا به نوعی زنگ خطر را در چند زمینه از جمله تردد کشتی ها در مجتمع بندری آستارا به صدا درآورده است.

 سواحل دریای خزر در شمال جمهوری اسلامی ایران یکی از نقاط جذاب و بکر برای ایرانیان است که همواره پذیرای انبوهی از مسافران در فصول مختلف سال می باشد. دریای خزر با وسعت ۶۰۰ هزار و ۳۸۴ کیلومترمربع به عنوان بزرگترین دریاچه جهان است که کشورهای ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان اطراف این دریاچه واقع شده اند و از مواهب آن بهره مند می شوند.

این دریا دارای حدود ۴۰۰ گونه آبزی است که وجود ماهیان خاویاری ارزش آن را چندین برابر کرده است، همچنین دریای خزر بعد از خلیج فارس و سیبری دارای سومین مقام از نظر دارا بودن ذخایر نفت و گاز در ساحل و زیر بستر است و از این رو این حوضه آبی از لحاظ اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی دارای ارزش زیادی است که کشورهای اطراف آن با علم به این مواهب باید در حفاظت از آن بیش از پیش تلاش کنند.