صنعت خودروی ایران، انحصاری نیست/ واردات خودرو ، قیمت ها را نصف نمی کند

 مهدی خطیبی مدیرعامل سابق ایران خودرو که از مدیران با سابقه و کارشناس فنی در صنعت خودروست در مورد چالش های صنعت خودرو و نحوه قیمت گذاری و نقد تصمیمات گذشته برای تولید خودرو در سنگال با تابناک گفت و گو کرده است.

به گزارش تین نیوز، متن این گفت و گو در ادامه آمده است:

سؤال: به عنوان اولین سوال، آیا کشور دیگری مثل ایران در حوزه خودرو داریم که دولت و حاکمیت مسئول تأمین خودرو برای مردمش باشد و اگر مردم ثبت نام کنند، در صف بمانند و کیفیت خودرو ها نیز پایین باشد، در نهایت تصمیمات خودرویی، تا سطوح بالای حاکمیتی مورد سؤال و نقد قرار گیرد؟

پاسخ: معتقدم نمی شود که یک پاسخ، قاعده و تعریف کلی برای همه کشور ها دنیا داشته باشیم؛ به بیان دیگر در کشورهای پیشرفته و صنعتی نظیر آلمان و فرانسه، خودروساز دولتی داریم. منتهی دولت زمانی باید  پاسخگو باشد که دخالت هم کند، خب از این جبنه، کمتر کشوری شبیه ایران داریم.  به بیان دیگر وقتی دولت در همه مراحل تولید و فروش، خودش را صاحب نظر می داند و مداخله می کند، بنابراین باید پاسخگو هم باشد. ولی بعضی از کشور ها هم هستند که به نوعی حاکمیت و سیستم سیاسی آن ها، بیش از کشورمان دخالت دارند، اما اگر بخواهیم با کشور های پیشرفته و خودروسازان دنیا مقایسه کنیم، خب کمتر جایی وجود دارد که این اندازه دخالت کند.

خودرو از دغدغه های اصلی مردم است

سؤال: با توجه به تجربه چندین ساله شما در صنعت خودرو، چه اتفاقی در این سال ها افتاده است که صنعت خودرو، شرایط خوبی ندارد، مریض شده و از مصرف کننده تا تولیدکننده و مسئولان، همگی ناراضی هستند؟

پاسخ: از چند جنبه باید به سؤال این پاسخ داد؛ اول، اهمیت ذاتی این صنعت است. خروجی این صنعت محصولی است که برای تفریح و کار استفاده می شود و با محصولات سایر صنایع تفاوت دارد.

دوم؛ صنایع پسین و پیشین صنعت خودروسازی در دنیا زیاد است و به این صنعت خدمت و کالا ارائه می کنند. از سوی دیگر، گردش مالی این صنعت در دنیا، در میان کسب وکار های بزرگ است.

اما در کنار این موارد، در کشورمان یک سری مسائل دیگر نیز باعث مهم تر و حساس تر شدن صنعت خودرو شده است. به گونه ای که طی چهل تا پنجاه سال گذشته، نتوانستیم خودرو را سبد ثروت خانوار خارج کنیم تا به یک کالای مصرفی تبدیل شود؛ بنابراین اهمیت خودرو بیشتر شده و به یکی از دغدغه های اصلی مردم تبدیل شده است.

به نظرم مشکلاتی که در صنعت و کسب و کار خودرو داریم، به دو دسته تقسیم می شود. یکی؛ مشکلات برون زا و محیطی است. یعنی سیستم به تنهایی قادر به مدیریت و حل مشکلات نیست. به بیان دیگر؛ مسائلی همچون قوانین متعدد و قیمت گذاری دستوری که از بیرون تحمیل می شود، باعث شده تا خودروساز نتواند مشکلات را مدیریت کند. دوم؛ مشکلات درون زاست که به نحوه مدیریت و کارکرد شرکت و فعال صنعتی خودرو برمی گردد.

در خصوص مشکلات برون زا می توان به برخی از آن ها اشاره کرد؛ در بازار خودروی کوچکی که در کشورمان داریم، قوانین متعدد و متنوع بر فضای این صنعت حاکم است. از سوی دیگر؛ وقتی در هیئت دولت که وزیر صمت، رئیس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد حضور دارند، به وزیر صمت گفته می شود که خودروساز باید تولید کند و از سوی دیگر بانک مرکزی می گوید که ارز ندارم! بنابراین در مجموع این شرایط، مشکلات و چالش های برون زا و درون زا، سهام داران ناراضی هستند و زیان انباشته بسیار زیادی دو خودروساز دولتی دارند. مشتریان و دولت هم از این صنعت خودروسازی رضایت ندارند.

به مردم آدرس اشتباه دادند

سؤال: با وجود همه نهاد های تصمیم و تأثیرگذار و نظارتی، نگاه کلی در جامعه این است که خودروسازان همیشه از حمایت های مختلف دولتی برخوردار بوده اند؛ اما خروجی آن رضایت بخش نیست. به نظر شما پایان این وضعیت بحرانی کجا و چه زمانی است تا بالاخره حال وروز این صنعت خوب شود؟

پاسخ: در سؤالتان به واژه حمایت اشاره داشتید؛ بنده روی این حمایت تردید جدی دارم. چرا در این سال ها به مردم آدرس اشتباه دادیم؟ به نمایندگی از فعالان صنعت خودرو به آقایان دولت و مجلس می گویم که آیا می شود از صنعت خودرو حمایت نکنید؟ در حقیقت هیچ حمایتی نکنید و از سوی دیگر مداخله ای هم نکنید و واردات خودرو را هم آزاد کنید تا مشکلات برطرف شود.

با واردات خودرو ، هیچ کارگری بیکار نمی شود 

شاید برخی به واژه انحصار در صنعت خودروسازی اشاره کنند؛ خب ابتدا باید در نظر بگیریم که بر اساس شاخص تمرکزگرایی، به صنعتی که تعداد بازیگران اصلی اش بیش از چهارتا هستند، نمی توانیم ادعا کنیم که انحصاری است. به طور مشخص در صنعت خودروی کشورمان، ایران خودرو، سایپا، کرمان خودرو، گروه بهمن، پارس خودرو، زامیاد و... هستند و حدود ۴۰ درصد ارزش ریالی این بازار در اختیار ایران خودرو و سایپا نیست؛ بنابراین بر چه مبنایی می گویند که صنعت خودروی ایران، انحصاری است؟ چرا با کلیدواژه انحصار، دخالت را توجیه می کنند و بعد هم می گویند که از شما حمایت می کنیم؟ بنده اولین و شاید تنها مدیرعامل ایران خودرو بودم که به رئیس جمهور وقت نامه زدم و درخواست کردم تا واردات خودرو آزاد شود. از سوی دیگر دست خودروساز را هم باز بگذارند. برخی مدعی هستند که به خاطر خودروساز؛ واردات خودرو را ممنوع کردند. خب یا دروغ می گویند یا نمی دانند؛ مگر سال هایی که واردات خودرو آزاد بود، ایران خودرو و سایپا تعطیل شدند و کارگر اخراجی داشتیم؟ معتقدم باید کار درست را انجام دهند و واردات خودرو را آزاد کنند.

سؤال: این واردات خودرو هم دوباره به چند مجموعه محدود شد که دوباره همین خودروسازان بودند...

پاسخ: به خاطر این است که غلط عمل می کنند؛ بنده وقتی به آقای رئیس جمهور نامه زدم تا واردات خودرو را آزاد کنند، وزارت صمت اعلام کرد که خودروسازان، خودشان خودرو وارد کنند، اما بنده در مقام مدیرعامل ایران خودرو به زور این کار را انجام دادم و معتقد بودم که ایران خودرو باید تولید کند و نباید به حوزه واردات خودرو برود.

کمتر از ۲ میلیارد دلار برای واردات خودرو نیاز است 

اگر میانگین هر خودروی وارداتی را ۲۰ هزار دلار در نظر بگیریم، در نهایت یک و نیم میلیارد دلار نیاز است تا برای واردات خودرو اختصاص دهیم و بازار را تنظیم کنیم. این در شرایطی است که ایرانیان بسیاری در خارج از کشور هستند که با دلار های خودشان و ارز صادراتی، می توانند خودرو وارد کنند.

صنعت خودروی ایران، انحصاری نیست

بنابراین، معتقدم دخالت با کلید واژه انحصار، غلط است و این صنعت انحصاری نیست. از سوی دیگر در این سال ها، هیچ حمایتی نشده است و حتی حمایت از خودروسازان، منفی بوده است و خبری از کمک های بلاعوض از خودروسازان دولتی نیز نبوده است. به نظرم تا زمانی که تشخیص درستی از درد نداشته باشیم، نمی توانیم مسائل را حل کنیم.

مافیای خودرو نداریم 

سؤال: در این سال ها، مدام از مافیای خودروسازی در کشورمان سخن گفته شده است. از سوی دیگر نهاد های نظارتی نظیر سازمان بازرسی، نهاد های اطلاعاتی و قوه قضائیه را داریم؛ به نظر شما این مافیا کیست و چرا برخوردی صورت نمی گیرد؟

پاسخ: معتقدم ندانستن هایمان را در این کشور، با واژه مافیا جبران می کنیم تا راحت شویم. مافیا کیست؟ بنده سخنرانی هایی داشتم و گفتم یا مافیا را می شناسید و معرفی نمی کنید که خب خائن هستید و یا اینکه نمی دانید و نباید از مافیا حرف بزنید...

سؤال: پس شما می گویید که ما مافیای خودرو نداریم؟

پاسخ: مافیا سوء مدیریت کلان و مداخلات بی مورد دولتی ماست...

سؤال: الان فرض کنید که واردات خودرو به شکل کامل آزاد باشد و شما در جایگاه مدیرعامل ایران خودرو، بخواهید برای فرزندتان خودرو تهیه کنید، سراغ وارداتی ها می روید یا محصولات ایران خودرو؟

پاسخ: بستگی به بودجه ام دارد. اگر بخواهم خودروی اقتصادی و زیر یک میلیارد تومان بخرم، خودروی تولید داخل را انتخاب می کنم.

سؤال: کیفیت هم دارد؟

پاسخ: بله به آن اندازه ای که باید داشته باشد، کیفیت دارد. ولی جای کار هم دارد. ولی اگر بخواهیم خودروی چندمیلیاردی بخرم، خب مشخصاً به سراغ خودروی وارداتی می روم.

با واردات خودرو ، قیمت ها نصف نخواهد شد

نکته مهم در خصوص بحث واردات این است که معتقدم هرکسی بیاید بگوید که اگر واردات خودرو آزاد شود، قیمت خودروی داخلی نصف می شود، یا نمی داند یا دروغ می گوید. چراکه بعد از کرونا، اتفاق مهمی در دنیا افتاد. اولاً ۳۰ تا ۳۵ درصد به طور متوسط قیمت خودرو در دنیا بالا رفت. دوما خرید خودرو، صفی شد؛ بنابراین دوستانی که حرف از نصف شدن قیمت خودروی داخلی می زنند، اطلاعاتشان برای قبل از کروناست. اما قطعا واردات خودرو به کاهش قیمت خودرو های لوکس کمک می کند. الان تویوتا لندکروز ۲۰۱۲ وارد کشورمان شده و به ۲۰ میلیارد تومان فروخته می شود. البته من مخالف واردات خودروی دست دوم هستم و به شدت از نظر کارشناسی این موضوع رد شده است؛ بنابراین واردات خودروی صفر کیلومتر را آزاد کنید و تعرفه را هم پایین بیاورید. چرا خودروی دست دوم؟ ایران به عنوان پنجمین کشور ثروتمند دنیا، آیا شایسته است که مردمش خودروی دست دوم سایر کشور ها را استفاده کنند؟ چرا خودروی نو با تعرفه پایین وارد نمی کنید؟

سؤال: احتمالاً در فضای مجازی، تصویر مقایسه قیمت خودرو های داخلی با خودرو های خارجی دست دوم در کشور های همسایه را دیده اید؛ مثلاً قیمت فلان خودروی تولید داخل با قیمت خودروی دست دوم تویوتا در کشور همسایه برابری می کند. نگاهتان در این باره چیست؟

پاسخ: همیشه می بینیم و درگیرش هستم و غصه هم می خورم. چرا باید مردم کشورمان به عنوان یکی از کشور های ثروتمند دنیا، نمی توانند یک خودروی خوب سوار شود؟ چرا این حق را از مردممان می گیریم و مردم بهای یک خودرو را با کشوری نظیر امارات و عراق مقایسه کنند و چندبرابر پول بدهند؟ بنابراین با واردات هیچ مشکلی برای خودروسازی ما پیش نمی آید، اگر هم قرار است که مشکلی پیش بیاید، خب بگذاریم اتفاق بیفتد. باید مسئله را حل کنیم.

پزشکیان می تواند اولین رییس جمهوری باشد که مشکلات صنعت خودرو را حل می کند 

سؤال: شما به عنوان کارشناس صنعت خودرو، چه توصیه و پیشنهاداتی به رئیس جمهور منتخب دارید تا حداقل در یک سال آتی، شاهد آثار مثبت در جهت حل مشکلات صنعت خودرو باشیم؟

پاسخ: آقای دکتر پزشکیان، اگر می خواهید مسائل و مشکلات صنعت خودرو را حل کنید؛ خواهش می کنم این موارد را پیگیری کنید؛ اول، در همان روزهای نخست کاری، پیگیر آزادسازی واردات خودرو با تعرفه مؤثر و پایین باشید. دوم؛ خصوصی سازی صنعت خودرو و واگذاری مدیریت این دو خودروساز بزرگ به بخش خصوصی است. سوم؛ لغو قیمت گذاری دستوری است. ممکن است به شما (آقای رئیس جمهور) برخی بگویند که با واردات خودرو، برای خودروسازان مشکل به وجود می آید؛ بدانید که هیچ مشکلی پیش نمی آید. شما می توانید با این کار هایی که اشاره شد و با صنعت قطعه سازی توانمندی که داریم، هاب تولید خودرو در جنوب غرب آسیا و غرب آسیا را ایجاد کنید. تمام زمینه هایش را هم داریم. بیایید اولین رئیس جمهوری باشید که یک بار برای همیشه مشکل خودروسازی را حل کنید. از سوی دیگر، تعدد و تنوع مراکز نظارتی را کم کنید، وقتی کیفیت و قیمت درست شود، می توانیم صادرات خودرو هم داشته باشیم و مشکل و معضل کوچک بودن بازار ملی را حل کنیم. اگر به هاب تولید خودرو در منطقه غرب آسیا تبدیل شویم، بازار های صادراتی هم به روی ما گشوده خواهد شد.

سؤال: با وجود تحریم ها شدنی است؟

پاسخ: بله شدنی است. البته اگر تحریم ها برداشته شود، گشایش بیشتری در کار می شود. در دوره مدیرعاملی بنده، بزرگ ترین محموله صادراتی تاریخ خودروسازی کشورمان به ونزوئلا صادر شد. دو هزار دستگاه (دنا و تارا) با قیمت خوب و به صورت اسکناس به ونزوئلا صادر شد. سؤال اینجاست که بعد از تحریم روسیه، چه استفاده خودرویی از بازار روسیه کردیم؟ هیچ؛ زیرا قوانین و مداخله های اجازه نمی دهد. این در حالی است که ایران یکی از خودروسازترین کشور های دنیاست؛ با این تحریم، آیا ژاپن می تواند یک خودروی تویوتا تولید کند؟ ایران از نظر عمق ساخت و سهم ساخت داخل از کل خودرو، یکی از خودروسازترین کشور های دنیاست.

حضور ایران خودرو در سنگال اشتباه بود

سؤال: یکی از تصمیمات خودرویی که طی سال های گذشته گرفته شد، حضور در کشور های دیگر تحت عنوان سایت های خارجی تولید خودرو بود. نظر شما در این باره چیست؟ آیا تصمیم درستی بوده یا غلط؟

پاسخ: خروجی این کار ها نشان داد که تصمیمات غلطی بود. در حقیقت بحث سیاسی بود؛ بنابراین وقتی اغراض سیاسی پشت این تصمیمات باشد، چرا باید سهام داران ایران خودرو و سایپا هزینه اهداف سیاسی را پرداخت کنند؟ چرا به سنگال رفتند و خط تولید خودرو زدند؟ سودی از این کار بردیم؟ ۲۵ درصد جمعیت ایران از طریق سهام عدالت و سهامداری ایران خودرو و سایپا، متضرر یا منتفع می شوند؛ بنابراین اینکه قیمت گذاری دستوری انجام می شود، در حقیقت به این ۲۵ درصد ضربه می زنید و زیان مالی وارد می کنید.