فشار سنگین فساد بر رشد اقتصادی

هر چند صحبت‌ روزهای اخیر رییس‌جمهوری باعث شد بار دیگر توجه به فساد موجود در اقتصاد ایران افزایش پیدا کند اما بررسی‌هایی که از وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف جهان انجام شده، نشان می‌دهد فساد در بسیاری از کشورها برای دولت‌ها مشکلات جدی به وجود آورده و در سال بخش قابل توجهی از تولید کشورها و رشد اقتصادی سالانه با فساد از بین می‌رود.

به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، بر اساس گزارشی که اتاق بازرگانی ایران منتشر کرده، سالانه بالغ ‌بر 1000 میلیارد دلار امریکا به دلیل فساد از دست می‌رود که 5 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد. اتحادیه آفریقا نیز تخمین زده که قاره آفریقا به دلیل فساد 25 درصد تولید ناخالص داخلی خود را از دست می‌دهد.

اگر این رقم را با بعضی اعداد که از تجارت جهانی منتشر می‌شود، مقایسه کنیم، میزان بالای فساد در اقتصاد جهان مشخص می‌شود. در سال 2018 میلادی چین به عنوان اصلی‌ترین صادرکننده در جهان حدود 2000 میلیارد دلار صادرات داشت این یعنی معادل بیش از نیمی از صادرات چین در کشورهای مختلف جهان به دلیل فساد پایمال می‌شود. ایران در سالی که گذشت با احتساب نفت حدود 100 میلیارد دلار صادرات انجام داد که 10 درصد از کل رقم فسادی است که در جهان رخ می‌دهد. با این وجود بسیاری از کشورهای توسعه یافته توانسته‌اند، راهی برای کاهش فساد در اقتصادشان پیدا کنند و همین مساله وضعیت اقتصادی آنها را در بسیاری از شاخص‌ها نسبت به کشورهای در حال توسعه در موقعیت بهتری قرار داده است.

در گزارش اتاق بازرگانی فساد این طور تعریف شده: سوءاستفاده از قدرت دولتی برای کسب منافع شخصی، یک پدیده جهانی است که تقریبا بر تمام جنبه‌های زندگی اجتماعی و اقتصادی جامعه تاثیر می‌گذارد. فروش دارایی دولتی توسط کارکنان دولت، رشوه‌خواری، اختلاس از صندوق‌های عمومی، حمایتگری و خویشاوندسالاری در انتصاب‌های دولتی همگی مصادیقی از فساد هستند.

بر این اساس رابطه‌ای مستقیم میان میزان فساد در اقتصاد یک کشور و میزان رشد اقتصادی آن وجود دارد. تحقیقات صورت گرفته از وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد برای دوره زمانی 2004-1999 به طور میانگین برای همه کشورهای جهان این نتیجه مشاهده شده که افزایش یک واحدی شاخص ادراک فساد منجر به افزایش 1.7 درصدی سرانه تولید ناخالص داخلی سالانه شده است. با تخمین مدل در خصوص کشورهای اروپایی در حال گذار، مشاهده شد که افزایش یک واحدی شاخص ادراک فساد رشد 2.4 درصدی سرانه تولید ناخالص داخلی را به همراه دارد.

افزایش میزان اثرگذاری فساد بر رشد اقتصادی در کشورهای اروپایی در حال گذار نشان می‌دهد که کشورهای توسعه یافته در صورت عدم مقابله با این امر بیش از کشورهای توسعه یافته تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.

در این گزارش برای بررسی موقعیت کشورها در ادراک فساد از شاخص cpi استفاده شده است. این شاخص کشورها را در طیفی قرار می‌دهد که هر چه موقعیت اقتصادی به عدد صفر نزدیک‌تر باشد، ادراک فساد در کشور پایین‌تر است و هر چه عدد به 10 نزدیک شود، موقعیت کشور در مقابله با فساد بهتر است.

در این چارچوب کشورهای فنلاند، ایسلند و نیوزیلند با دریافت عدد 9.6 بهترین عملکرد را در این حوزه داشته‌اند و پس از آنها دانمارک، سنگاپور، سوئد، سوییس و نروژ قرار دارند. همان طور که در بسیاری از شاخص‌های اقتصادی سال‌های گذشته مشخص شده، کشورهای حوزه اسکاندیناوی در عملکرد اقتصادی بهترین وضعیت را دارند و در شاخص ادراک فساد نیز این کشورها در بالاترین رتبه ایستاده‌اند. حضور کشور آسیایی سنگاپور در میان برترین کشورها در ادراک فساد نیز رابطه مستقیم فساد و رشد اقتصادی را نشان می‌دهد. سنگاپور در سال‌های اخیر همواره جزو کشورهایی بوده که بالاترین میزان رشد اقتصادی سالانه را به نام خود ثبت کرده‌اند.

در بخش دیگری از این گزارش به ارتباط فساد و سرمایه‌گذاری خارجی در کشورها نیز پرداخته شده است. فساد به طور عمومی هزینه راه‌اندازی کسب‌وکارها را افزایش می‌دهد و سرمایه‌گذاران چنانچه بخواهند برای ورود به بازار یک کشور تصمیم بگیرند، ترجیح می‌دهند کشوری که سطح فساد بالایی دارد را انتخاب نکنند زیرا فساد سود سرمایه‌گذاری آنها را کاهش می‌دهد. از این رو کشورهایی که میزان فساد کمتری در آنها وجود دارد در سال‌های گذشته توانسته‌اند، میزان سرمایه‌گذاری خارجی بیشتری را به خود جذب کنند.