بررسی حقوقی انکار سانحه بویینگ اوکراینی

‌1. غمگساری از چهره مردم داغدار فقط با التیام مدبرانه و عبرت‌پذیرانه ممکن است. در کوران التهابات رخدادهای شکننده اجتماعی، گاهی قلم‌ها و بیان‌ها از حزم‌اندیشی و حرکت فکورانه باز‌می‌مانند. در‌حالی‌که کشور بیش از همیشه به نگاه راهبردی خیر‌خواهانه و دوراندیشانه و همه‌جانبه‌نگرانه نیازمند است. باید شهروندان را به حرکت‌های فکورانه اثربخش دعوت و با نگاه مطالبه‌گرانه و اصلاح‌گرانه برای ارتقای کیفیت حکمرانی با تمرکز بر اولویت‌بخشی به صیانت از حق حیات و بهبود کیفیت حیات سوق داد. 

2. همه رنجور فاجعه هواپیمایی هستیم و کسی در این کشور نیست که محکوم نکند و موضع نگیرد. همان‌قدر که جامعه ابراز احساس و اعلان انزجار نیاز دارد به ابراز تدبیر و ایجاد تغییر احتیاج مبرم دارد. جوامع احساسی روی موج‌های کوتاه‌مدت و مقطعی شناور حرکت می‌کنند و وضعیت بی‌ثبات فرصت تغییر مدبرانه را سلب می‌کند. در هر کشوری رخداد تلخ متصور است. هر کسی اشتباه می‌کند. هر قدر بزرگ‌تر باشد، اشتباهات هم در مقیاس بزرگ‌تری است. آنچه اکنون مهم است، سطح مسئولیت‌پذیری و چگونگی مدیریت و کیفیت جبران و قابلیت عبرت و توانایی پیشگیری است. 

3. سرمایه اجتماعی با صداقت و راستی به دست می‌آید؛ با هر تحلیلی و به هر ملاحظه‌گری پرده‌پوشی غریبه‌پندارانه مردم کار نادرستی است. منطق ایرانی و موازین دینی ما هیچ محملی برای دروغ فراهم نمی‌کند. به تعبیر فرمایش نبوی دروغ دروازه معاصی و بارزترین زمینه قهر الهی است. به قول امام کاری نکنیم که به مردم نتوانیم بگوییم. حال که اشتباه رخ داده، بهترین راه صدق بهنگام با مردم بود. 

4. ایران به یک رستاخیز اولویت‌بخشی حق حیات و ارتقای کیفیت حق حیات در جامعه نیازمند است. این حوادث در کشور ما خارج از روال متعارف و بیش از حد استاندارد است. از سوانح جاده‌ای تا تلفات خطای پزشکی تا سقوط هواپیما تا پیامدهای مخل حق حیات در آلودگی هوا تا تلفات ناشی از تحریم دارویی تا نحوه برخورد پرهزینه و تلفات با اعتراضات اخیر فهرستی بلند‌بالا از سهل‌انگاری یا خطاها هست که نشان می‌دهد در زمینه صیانت از حق حیات شهروندان باید راهبردهای جدی‌تری اتخاذ شود. 

5. محل نزاع و کانون تمرکز اصلاحی را نباید گم کرد. مردم ما آن‌قدر متمدن و فکور هستند که حساب زحمتکشان حریم امنیت ملی را از سهل‌انگاران تمایز بخشند. در اعتراض به این رخداد جانب انصاف نباید مهجور بماند. اصل تفکیک حادثه از دیگر موارد و تسری‌دادن و فرصت برای جدل‌های ناروا یا تحقیر ملی اکیدا نباید هموار شود. 

6. برای روشن‌شدن حقایق تشکیل «کمیته ملی مستقل حقیقت‌یاب» ضرورت دارد. کمیته‌های ملی سیلاب و پلاسکو تجارب قابل اعتمادی به منظور بررسی ابعاد قبل، حین و بعد حادثه و ارائه طریق برای پیشگیری از رخدادهای مقدر بوده‌اند. خوب است از این تجارب برای تنویر افکار عمومی بهره بریم. 

7.  در روند قضائی نیز تشکیل یک دادگاه ویژه تخصصی ناظر بر تعقیب عاملان و جبران خسارات و روشن‌شدن ما‌وقع، در قالب حق دادرسی منصفانه و استیفای حقوق دفاع اتباع ایران و دیگر کشورها با رعایت همه لوازم دادخواهی از‌جمله برخورداری از محکمه مستقل و وکیل مستقل ضرورت دارد. دادگاه تخصصی با رعایت اصل جبران خسارت و مسئولیت دولت در قبال شهروندان و نیز تعهدات بین‌المللی باید وارد رسیدگی شود. 

8. کتمان سه‌روزه واقعیت از مردم هم خود می‌تواند یک اقدام مجرمانه تلقی شود. اظهارات خلاف واقع برخی مسئولان نیز ناظر بر عنصر مادی جرم نشر اکاذیب بوده و باید قابل تعقیب تلقی شود. شکستن حریم شفافیت بحران بی‌اعتمادی را تشدید کرد و این مسئله علاوه بر مصداق سوءاستفاده از اختیارات قانونی، اسباب وهن افکار عمومی شد. 

9. دقت در قضاوت مستلزم یک دوره کار میدانی کارشناسان فنی است. در قضایایی نظیر هواپیمای سی‌130 خبرنگاران و فالکن سپاه نیز قوه قضائیه با تشکیل دادگاه تخصصی مبادرت به رسیدگی با ارجاع امر به کارشناسان خبره ملی و بین‌المللی و نیز تحلیل جعبه سیاه و احراز مسئولیت مباشران و عاملان تقصیر احتمالی کرد. 

10. انتظار می‌رود به ‌منظور بازسازی اعتماد افکار عمومی روند رسیدگی با مباشرت و مشارکت نهادهای مستقل مدنی به‌ویژه کانون‌های وکلا تمشیت شود تا ضریب اطمینان‌بخشی افکار عمومی قوت گیرد. آن‌چنان که سزاوار مردم ایران است، کمیته ملی تشکیل و قلب پریشان میهن تسکین یابد. 

علاجی بکن کز دلم خون نیاید/ سرشک از رخم پاک‌کردن چه حاصل.

*وکیل دادگستری
منبع: شرق