پلتفرم های حمل ونقل؛ رقیب یا ناجی حمل ونقل عمومی؟

به گزارش تین نیوز به نقل از همشهری آنلاین، محمدرضا باقری، پژوهشگر حوزه لجستیک و زنجیره تامین در یادداشتی برای همشهری نوشته است: کاهش ارزش قیمت سوخت در کشور با سیاست ثابت نگه داشتن قیمت بنزین در دولت های مختلف و همچنین تغییر عادات رفتاری مردم بعد از همه گیری کرونا مبنی بر رشد خرید از پلتفرم های اینترنتی و نیز استفاده بیشتر از وسیله حمل ونقل شخصی، امروزه کلانشهرهای ایران به ویژه تهران را با مشکلات عدیده ای نظیر آلودگی هوا، ازدحام و ترافیک، کمبود جای پارک و ... روبه رو کرده و از طرفی، دولت را در تامین سوخت مورد نیاز کشور در تنگنا قرار داده است.

بهینه سازی و مدیریت مصرف سوخت

رکن اساسی در موضوع بهینه سازی و مدیریت مصرف سوخت، اعمال سیاست های قیمتی است که عامل بازدارنده مهمی در امر اصلاح الگوی مصرف است اما طبعا در حال حاضر سیاستگذاران دولتی و شهری ترجیح می دهند تمرکز بیشتری بر سیاست های غیرقیمتی داشته باشند.موضوعاتی مانند نوسازی ناوگان فرسوده که ۵۳ درصد از وسایل نقلیه موتوری کشور را شامل می شود، توسعه زیرساخت های شهری، توسعه حمل ونقل عمومی، گسترش ضریب نفوذ خدمات الکترونیک ارائه شده توسط دولت، توسعه خدمات پلتفرم -محور از برنامه های عملیاتی هستند که می توان در افق میان مدت، تاثیر آنها را بر شهر دید.ضمنا چنانچه این برنامه ها با موفقیت اجرا شوند، زمینه لازم به منظور اصلاح نظام قیمت گذاری فرآورده های سوختی نیز مهیا خواهد شد.

نوسازی ناوگان حمل ونقل عمومی

در خصوص نوسازی ناوگان، بخش عمده سیاست های اجرایی دولت معطوف به مصوبه های شورای اقتصاد است. مصوبه های ناوگان برون شهری دیزلی و نیز ناوگان درون شهری که در آن سقف تعهد دولت برای نوسازی به ترتیب ۸۵ هزار و ۴۶۰ هزار خودروی فرسوده در مجموع به میزان ۱۰ میلیارد دلار برآورده شده است و چارچوبی برای اجرای طرح های نوسازی ناوگان تلقی می شود.

تمهید قانون برنامه هفتم پیشرفت، در خصوص امکان استفاده از گواهی های صرفه جویی همنام و غیرهمنام با هدف تامین مالی طرح های نوسازی ناوگان یکی از موانع نوسازی را مرتفع شده اما این اقدام راهگشا نبوده است.

توسعه زیرساخت شهری

در خصوص توسعه زیرساخت شهری هم، افزودن محورهای مواصلاتی جدید، تونل ها، پل ها، خطوط مترو یا اتوبوس و مسیرهای دوچرخه سواری می تواند در بلندمدت راه حلی برای کاهش تراکم و ترافیک شهری باشد. این رویکرد همچنین می تواند مشکل همیشگی شهر تهران یعنی گسترش شهر به نواحی پیرامونی را نیز تا حدی حل کند.

بااین حال، این گزینه ها مستلزم تأمین هزینه پروژه های زیربنایی هستند که از نظر عملیاتی همیشه شدنی نیست. تمرکز شهر تهران بر پروژه هایی که نسبت سرمایه گذاری به منافع ایجاد شده آن در زمان کوتاه، نسبتا اقتصادی است، نیز می تواند گزینه مناسبی در میان مدت باشد.

کاهش پیمایش اضافی با اصلاح هندسی تقاطع ها

به نظر می رسد "پروژه اصلاح هندسی تقاطع " یکی از گزینه های شهر تهران برای کاهش پیمایش و گشایش ازدحام ترافیکی است که چنانچه مطالعات امکانسنجی آن به درستی انجام شده باشد، می تواند باری از روی دوش تهران بردارد.

با توجه به شرایط اقتصادی کشور، نکته درخور توجهی که در حوزه سیاست های غیرقیمتی باید درنظر داشت، استفاده از ظرفیت هایی است که در حال حاضر در شهر وجود دارد و می توان با برخی سیاست گذاری های درست، بهره مناسبی از آن ها برد. به عنوان نمونه، در حوزه حمل ونقل شهری، واقعیت امروز شهرهای ایران همانند سایر نقاط جهان، حضور پررنگ کسب وکارهای پلتفرم-محور در حوزه جابه جایی مسافر و بار است.

فعالیت این کسب وکارها هم از منظر تاثیر اقتصادی که بر شهر می گذارند و هم از منظر اجتماعی و زیست محیطی، مورد پرسش و گزارش متعدد پژوهشگران حوزه لجستیک و زنجیره تامین در سنوات مختلف بوده است. اما نسبتِ شهر در مواجهه با این کسب وکارها باید چگونه باشد؟ سیاست های حوزه حمل ونقل عمومی، باید آن ها را به عنوان بنگاه های رقیب در پاسخ به نیازهای مشتریان -که همان مسافران شهری هستند- درنظر بگیرد.

ترغیب شهروندان به استفاده از حمل ونقل عمومی

مطابق با مطالعات صورت گرفته، به ازای کاهش یک درصد تقاضا در حوزه حمل ونقل عمومی، حدود ۱۲ درصد از اثر مثبت پلتفرم های جابه جایی مسافر بر شهرها خنثی خواهد شد.

این مطالعه بیشتر از آنکه از جنبه منفی مورد توجه قرار گیرد، باید به استقرار نگاهی رقابتی در دستگاه شهری منجر شود. حوزه حمل ونقل شهری باید با استفاده از امکانات موجود، بهسازی زیرساخت ها و نیز استفاده از ابزارهای مبتنی بر فناوری نوین، کیفیت تجربه سفر را میان مسافران بهبود دهد.

تمرکز بر دلایل محبوبیت خدمات پلتفرمی و الگوگیری از آن ها در سیستم های سنتی تر مانند تاکسی، اتوبوس و مترو می تواند موجب رغبت بیشتر شهروندان به استفاده از حمل ونقل عمومی شود. توسعه اپلیکیشن های شهری با هدف سهولت پرداخت هزینه سفر، تخمین زمان رسیدن به مبداء و مقصد، کاهش زمان انتظار و برآورد تاخیر، امکان ثبت بازخورد و قیمت گذاری پویا در ساعات مختلف شبانه روز می تواند نقش موثری در بهبود تجربه کاربری مسافران شهری داشته باشد.

منفعت عمومی جامعه

همچنین در نظر گرفتن شاخص های کلیدی که پلتفرم ها امروز به منظور بهبود فرآیندها و ارائه خدمات خود استفاده می کنند در کنار استفاده از تحلیل کلان داده می تواند عدم قطعیت و اضطراب سفرهای شهری را به طور چشمگیری کاهش دهد.

در نتیجه نهادهای حمل ونقل شهری با افزودن چنین امکاناتی به سامانه های مترو و اتوبوس، می توانند از مهاجرت کاربران از حمل ونقل عمومی به خدمات تاکسی های اینترنتی جلوگیری کنند. این فضای رقابت محور در کنار توسعه پایدار حمل ونقل عمومی، می تواند در بلندمدت به نفع خیر عمومی جامعه باشد.