◄ توبه نصوح مدیران شهری تهران

توبه می کنیم که بزرگراه ساختیم، باید حمل و نقل عمومی را توسعه دهیم.

به گزارش تین نیوز، در مراسم افتتاحیه نوزدهمین همایش بین المللی حمل و نقل و ترافیک که به همت معاونت ترافیک شهرداری تهران برگزار شد، یک از اعضای شورای شهر تهران در پیشگاه حضار مراسم توبه گزاری را به اجرا درآورد. 

اکنون در روزهای پایانی سال 1401، مدیران شهری تهران به این نتیجه رسیده اند که ایجاد شبکه بزرگراهی گسترده نتوانسته مشکل ترافیک تهران را بر طرف کند و در این زمان تمرکز بر توسعه حمل و نقل عمومی را راهگشا می دانند. از طرف دیگر سالهاست که تعریض معابر تهران که در تمامی نقاط این شهر به اجرا درآمده عملا بی نتیجه مانده است.

این گمان وجود دارد که مدیریت شهری تهران نه به علت ناکارآمدی شبکه بزرگراهی، بلکه بابت کمبود بودجه عمران، دیگر تمایل چندانی به توسعه خطوط بزرگراهی پایتخت نشان نمی دهد. گویا در ادبیات فکری مدیریت شهری در ایران واژه "توازن" و "تعادل" جایی ندارد. آقایان در یک دوره زمانی خط فکری مشخصی را پیروی کرده، با افراط فراوان پیش برده و در نهایت به این نتیجه می رسند که اشتباه کرده اند و توبه می کنند. 

تجربه آمریکا

چند سال پیش در آمریکا بحث جمع آوری شبکه بزرگراهی در مناطق شهری آمریکا مطرح شد که نقدهای بسیاری نسبت به آن مطرح شد. 

ایده هایی نظیر شبکه بزرگ تونل های چند طبقه که علاوه بر انتقال حجم گسترده ترافیک خودروهای سواری به زیر زمین، شبکه متروی شهری و همچنین زیرساخت های انرژی و تاسیساتی را نیز پوشش دهد از جمله راهکارهایی بودند که قرار بود زمینه های لازم برای جمع آوری بزرگراه ها از سطح شهرهای آمریکایی را فراهم کنند. 

اما گروهی از کارشناسان امر به نکاتی اشاره کردند که شاید کمتر در ذهن مهندسین حمل و نقل خطور کرده بود. این گروه معتقد بودند که محو شدن بزرگراه ها و تبدیل آنها به فضاهای عمومی مختص فعالیت های اجتماعی نه تنها موجب افزایش کیفیت حیات اجتماعی نشده بلکه می تواند موجب افزایش استرس شهروندان نیز شود. مسئله ای که در ابتدا خنده دار به نظر می آید ولی در واقع کلام باید به اساس زندگی کلان شهری توجه کرد. 

بزرگراه ها علاوه بر ایجاد ارتباط یکپارچه بین مناطق شهری، عاملی تاثیر گذار در جهت یابی مسیر برای دسترسی به نقاط مختلف کلانشهر را دارند. لذا وجود بزرگراه لازمه وجود یک سیستم حمل و نقلی پایدار در شهرهای بزرگ است. از طرفی دیگر باید پذیرفت که در دنیای امروز، تعادل و توازن بین سیستم های حمل و نقل شهری می تواند راهگشا باشد، یعنی روی زمین، زیر زمین و روی هوا (مونوریل). 

سوال اینجاست که اگر ناگهان انبوهی از سرمایه ها به خزانه شهرداری تهران سرریز شود آیا همچنان مسئولان توبه کار پای حرف خود هستند و توبه نصوح را در هم نمی شکنند؟ 

البته که عزم جدی شهرداری تهران برای توسعه حمل و نقل عمومی بر کسی پوشیده نیست، چرا که رقم اعلامی 45 درصدی در بودجه سال آینده تهران نوید تحول بزرگ در توسعه حمل و نقل عمومی را می دهد. 

حتی بیان لفظی چنین ارقامی هم امیدهای زیادی را در میان دغدغه مندان ایجاد می کند، اما توبه کار شدن آقایان و اذعان به اشتباهات گذشته که زمانی افتخار قلمداد می شد، این واهمه را در دل ایجاد می کند که نکند آنقدر افراط کنند که روزگاری به آغوش شهروندان پناه بیاورند و بگویند اشتباه کردیم که حمل و نقل عمومی را بدون ضابطه توسعه دادیم. مثلا در جاهایی خطوط مترو را توسعه دادیم که توجیه اقتصادی نداشتند یا خطوط اتوبوسرانی را در مناطقی ایجاد کردیم که مردم تمایلی به استفاده از آن ندارند. 

آقایان شاغل در بدنه مدیریت شهری تهران روزگاری بر این باور بودند که می توانند با ایجاد شبکه بزرگراهی گسترده در سرتاسر پایتخت مشکل ترافیک را بر طرف کنند، لکن سرمایه های هنگفت را در مسیر ساخت و توسعه شبکه عظیم بزرگراهی در پایتخت 200 ساله کشورمان صرف کردند، اکنون می گویند: توبه می کنیم، اشتباه کردیم.

حالا که صحبت از گسترش حمل و نقل عمومی تهران است، حرف های ابهام برانگیزی نیز شنیده می شود؛ احداث تونل سه طبقه، ساخت تراموا در محدوده  تهرانپارس تا آزادی و همچنین ایجاد خطوط جدید بی آر تی علی رغم توجیه پذیر نبودن برخی از خطوط بی آر تی فعلی.

هدف از آوردن این مثال ها طرح سوال از مدیران شهری است که آیا صرفا اختصاص بودجه به بخش حمل و نقل عمومی کافی بوده و نتایج مطلوب حاصل می گردد؟ آیا این نکته را در نظر دارند که تونل مترو (با هر تعداد طبقه) به مانند بزرگراه ها ابر پروژه محسوب شده و در صورت برنامه ریزی و طراحی اشتباه، ضررهای فراوانی به شهر و سرمایه های خرج شده وارد می شود؟ 

نکته ای مهم که متاسفانه در بسیاری از سطوح مدیریت شهری مملکت دیده می شود، نداشتن نگاه کل نگر به مقوله شهر است. باید باورمان شود که شهر به خصوص آن زمان که کلانشهر باشد، دیگر بر پایه یک پارادایم ثابت نباید ارزیابی گردد. زیستگاه های بزرگ انسانی که امروزه با آنها مواجه هستیم از مولفه های گوناگونی تاثیر می پذیرند که هر کدام از آن ها نیز در زمان ها و لحظه های غیر قابل پیش بینی ممکن است تغییرات بنیادین داشته باشند. 

حال فرض کنید که مدیران شهری در ایران در یک برهه ناگاه به یک طرف غش می کنند که مثلا تونل بسازیم، یا بزرگراه بسازیم و اکنون می گویند که توبه می کنیم و می خواهیم حمل و نقل عمومی را توسعه دهیم، از کجا معلوم که افراط گرایی در توسعه مترو و تراموا و بی آر تی سبب هدر رفت سرمایه ها به ناکجا آباد نشود.