◄ صرفه‌ جویی ۲۵ درصدی با هوشمندسازی راهداری زمستانی

با نزدیک شدن فصل سرما و آغاز بارش های برف و باران، اهمیت راهداری زمستانی بیش از پیش نمایان می شود. حفظ ایمنی تردد در محورهای کوهستانی و گردنه های برف گیر، جلوگیری از انسداد مسیرهای ارتباطی، و کاهش خطرات ناشی از یخبندان، مأموریتی حیاتی است که سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای برعهده دارد. این عملیات گسترده که شامل برف روبی، نمک پاشی، شن پاشی و امدادرسانی در شرایط ویژه می شود، نه تنها به تداوم جریان حمل ونقل در کشور کمک می کند، بلکه نقشی کلیدی در تأمین امنیت سفرها، پشتیبانی از شبکه های تأمین کالا و خدمات، و مدیریت بحران های زمستانی ایفا می کند. در همین راستا، گفت وگویی با حیدر نوروزی، مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشین آلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای انجام دادیم  تا از جزئیات برنامه ها و اقدامات  پیش رو بیشتر باخبر شویم.

به گزارش  تین نیوز، حیدر نوروزی، مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشین آلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای   در گفت و گو با خبرنگار تین نیوز از محورهای مهمی چون نوسازی و مکانیزه کردن ناوگان زمستانی، ورود ماشین آلات سنگین پیشرفته، آموزش تخصصی اپراتورها، اجرای سامانه های هوشمند FMS، CMMS و RMS، تغییر ترکیب شن و نمک برای کاهش آسیب محیط زیست، همکاری روزانه با سازمان هواشناسی و ضرورت جایگزینی ۳ هزار دستگاه فرسوده سخن گفت.به گفته وی   با اجرای طرح نوسازی ناوگان زمستانی، تجهیز ۸۰ درصد گردنه های برف گیر به ماشین آلات مکانیزه، بهره گیری از سامانه های هوشمند FMS، CMMS و RMS، آموزش تخصصی اپراتورها و تغییر ترکیب شن و نمک برای کاهش آسیب محیط زیست، سازمان راهداری توانسته سرعت واکنش، دقت عملیات و صرفه جویی ۲۰ تا ۲۵ درصدی در هزینه ها را محقق کند.

 مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشین آلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای در ابتدای گفت وگو درباره ورود فناوری های نوین به ناوگان زمستانی گفت:: «تا سال های گذشته نمک پاشی و شن پاشی با روش سنتی و دستی انجام می شد، اما اکنون تجهیز ناوگان به دستگاه های مکانیزه نمک پاش و تیغه دار باعث شده عملیات پاکسازی برف و یخ همزمان و با دقت بیشتر انجام شود».

وی افزود: این دستگاه ها در بخش جلو تیغه برف روبی و در بخش عقب مخازن شن و نمک دارند که در حرکت، همزمان پخش می شود؛ روشی که جایگزین کارگرانی شده که در سرمای شدید، دستی نمک می پاشیدند. این فناوری جدید، علاوه بر افزایش سرعت و دقت در عملیات، به شدت به بهبود شرایط کاری نیروهای راهداری کمک کرده است، چرا که دیگر نیازی به حضور در معرض مستقیم سرما و انجام کارهای فیزیکی طاقت فرسا در شرایط سخت زمستانی نیست.

ورود ۳۵۰ دستگاه پیشرفته راهداری و تجهیز ۸۰ درصد گردنه های برف گیر کشور

نوروزی از ورود ۳۵۰ دستگاه بولدوزر، گریدر، لودر و بیل مکانیکی جدید خبر داد که در حال ترخیص از گمرک و توزیع بین استان هاست. این ماشین آلات از کشورهای مختلف وارد شده و به گفته او «کاملاً به روز» هستند، به طوری که اپراتور آنها باید حداقل تحصیلات دانشگاهی داشته باشند. این سطح از نیاز به تحصیلات آکادمیک برای اپراتورها نشان دهنده پیچیدگی و تکنولوژیک بودن این ماشین آلات جدید است که نیازمند درک عمیق تر از اصول فنی و همچنین توانایی کار با سامانه های کنترلی پیشرفته است.

به گفته وی، «حدود ۸۰ درصد گردنه ها و محورهای برف گیر کشور به این تجهیزات مجهز شده اند». این بدان معناست که بخش قابل توجهی از نقاط حادثه خیز و مناطق صعب العبور که در زمستان با چالش های جدی روبرو هستند، اکنون تحت پوشش تجهیزات مدرن قرار گرفته اند.

تغییر نسبت شن و نمک به منظور کاهش آسیب به آسفالت و محیط زیست

در موضوع مصرف نمک، وی تاکید کرد: فناوری جایگزین در اختیار نیست اما نسبت ترکیب شن و نمک برای کاهش آسیب به آسفالت و محیط زیست تغییر کرده است: پیش تر نسبت ترکیب شن و نمک به گونه ای بود که مقدار شن سه برابر نمک استفاده می شد، اما اکنون میزان شن در این ترکیب افزایش یافته و حدود پنج برابر نمک به کار می رود. این تغییر در نسبت اختلاط، یک اقدام زیست محیطی و اقتصادی مهم تلقی می شود. نمک، به خصوص در مقادیر زیاد، می تواند به آسفالت، سازه های فلزی پل ها و همچنین خاک و پوشش گیاهی اطراف جاده ها آسیب برساند. استفاده بیشتر از شن، ضمن حفظ خاصیت یخ زدایی (به دلیل ایجاد اصطکاک)، اثرات مخرب نمک را به حداقل می رساند.

وی یادآور شد که مصرف نمک در دمای زیر منفی ۲۰ درجه بی اثر است و تنها سنگریزه کار یخ زدایی را انجام می دهد. این نکته فنی، اهمیت دقت در پیش بینی های هواشناسی و تصمیم گیری به موقع برای تغییر روش های یخ زدایی را برجسته می کند. در دماهای بسیار پایین، کریستال های یخ نمک قادر به تجزیه کامل و ذوب یخ نیستند و در این شرایط، لایه ای از سنگریزه یا ماسه برای ایجاد اصطکاک و جلوگیری از لغزش وسایل نقلیه بهترین راه حل است.

اجرای سه سامانه هوشمند FMS، CMMS و RMS برای مدیریت ناوگان، تعمیرات و پایش عملیات

نوروزی در پاسخ به کاربرد سامانه های هوشمند در مدیریت عملیاتی زمستانی به سه سامانه نوین  اشاره کرد و توضیح داد: FMS (Fleet Management System - سیستم مدیریت ناوگان): این سامانه با استفاده از فناوری GPS، موقعیت مکانی تمامی دستگاه های راهداری را به صورت لحظه ای رصد کرده و عملکرد آنها را نیز پایش می کند. این امر امکان تخصیص بهینه منابع، شناسایی نقاط ضعف در پوشش عملیاتی و همچنین نظارت بر ساعات کاری و میزان استفاده از هر دستگاه را فراهم می آورد. با استفاده از FMS، مدیران می توانند در لحظه از وضعیت عملیات در مناطق مختلف مطلع شده و در صورت نیاز، دستورات لازم را صادر کنند.

 CMMS (Computerized Maintenance Management System - سیستم مدیریت نگهداری و تعمیرات کامپیوتری): این سامانه به منظور ثبت دقیق و کنترل هزینه های مربوط به تعمیر و نگهداری ماشین آلات راهداری طراحی شده است. از طریق CMMS، اطلاعات مربوط به سرویس های دوره ای، تعمیرات انجام شده، قطعات مصرفی و هزینه های هر دستگاه به صورت مکانیزه ثبت و بایگانی می شود. این امر به برنامه ریزی بهتر برای نگهداری پیشگیرانه، کاهش خرابی های ناگهانی و همچنین تحلیل و بهینه سازی هزینه های عملیاتی کمک می کند.

 RMS (Road Monitoring System - سیستم پایش راه): این سامانه وظیفه ثبت و پایش خروجی عملکرد دستگاه ها و همچنین ارزیابی عملکرد ادارات استانی را بر عهده دارد. RMS به مدیران امکان می دهد تا میزان برف روبی، نمک پاشی و سایر عملیات انجام شده توسط هر دستگاه و در هر منطقه را به صورت کمی و کیفی ثبت و تحلیل کنند. همچنین، این سامانه می تواند عملکرد کلی ادارات راه داری استانی را بر اساس معیارهای مشخص مورد ارزیابی قرار دهد، که این امر به ایجاد انگیزه برای بهبود مستمر و افزایش بهره وری کمک می کند.

به گفته وی «اجرای این سامانه ها بین ۲۰ تا ۲۵ درصد در هزینه ها صرفه جویی ایجاد کرده است». این میزان صرفه جویی، نشان دهنده اثربخشی بالای این فناوری ها در بهینه سازی فرآیندهای عملیاتی و مدیریتی است. این صرفه جویی می تواند از محل کاهش مصرف سوخت، کاهش استهلاک ماشین آلات، کاهش زمان توقف به دلیل خرابی، و همچنین بهبود تخصیص منابع حاصل شود.

وی درباره تعداد ناوگان راهداری زمستانی   کشور گفت: « هم اکنون ۱۲هزار دستگاه ماشین در کشور داریم که ۹هزار دستگاه فعال در راهداری زمستانی هستند؛ بقیه فرسوده اند». این آمار نشان می دهد که حدود ۳هزار دستگاه از ناوگان موجود، به دلیل فرسودگی بالا، قادر به انجام عملیات مؤثر در شرایط زمستانی نیستند. او میانگین سن ناوگان را ۲۵ سال دانست و جایگزینی ۳هزار دستگاه را ضروری خواند. فرسودگی ناوگان، علاوه بر کاهش توان عملیاتی، هزینه های نگهداری و تعمیرات را نیز به شدت افزایش می دهد و ایمنی عملیات را نیز به خطر می اندازد. بنابراین، نوسازی این بخش از ناوگان یک اولویت اساسی است.

نیاز به اپراتورهای آموزش دیده با تحصیلات دانشگاهی

در ادامه نوروزی با تاکید بر  آموزش   و  نیاز به استفاده از اپراتورهای آموزش دیده با تحصیلات دانشگاهی در استفاده از ماشین آلات راهداری زمستانی    توضیح داد: آموزش متمرکز اپراتورها در مرکز آموزشی لوشان انجام می شود؛ به گفته نوروزی «تا کنون ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر آموزش دیده اند و تجهیزات کابین این دستگاه ها کاملاً اتوماتیک و مجهز به سیستم تهویه هستند». این مرکز آموزشی نقش کلیدی در توانمندسازی نیروی انسانی مورد نیاز برای بهره برداری بهینه از این سرمایه گذاری کلان در ناوگان زمستانی ایفا می کند. مجهز بودن کابین دستگاه ها به سیستم تهویه، علاوه بر راحتی اپراتور، به حفظ تمرکز و جلوگیری از خستگی ناشی از شرایط نامساعد آب و هوایی کمک شایانی می کند.

او تصریح کرد:  به روزرسانی دانش اپراتورها ضروری است و حتی رانندگان حرفه ای قدیمی باید آموزش کار با دستگاه های جدید را ببینند. این امر اهمیت آموزش مستمر و سازگار با فناوری های جدید را نشان می دهد. این کارشناس حمل ونقل جاده ای معتقد است: صرف داشتن تجربه رانندگی کافی نیست، بلکه آشنایی با سیستم های کنترلی، نرم افزارهای ناوبری و پروتکل های عملیاتی ماشین آلات مدرن نیز اهمیت یافته است.

ارتباط با سازمان هواشناسی از دیگر محورهای گفت وگو بود. نوروزی گفت: «گزارش های روزانه هواشناسی را دریافت و بر اساس آن اخطارهای لازم به عوامل اجرا اعلام می کنیم» و این همکاری را «نزدیک و روزانه» توصیف کرد. این همکاری نزدیک، یک حلقه حیاتی در چرخه مدیریت بحران زمستانی است. پیش بینی دقیق آب و هوا، به ویژه بارش برف، یخبندان و شدت باد، امکان برنامه ریزی پیشگیرانه، بسیج منابع و آماده باش نیروها را فراهم می آورد.

نوروزی  خاطرنشان کرد: در بحران های سنگین برف، دولت باید مستقیم وارد عمل شود و برون سپاری کامل عملیات ممکن نیست، اما از توان بخش خصوصی و پیمانکاران بزرگ در قالب اجاره تجهیزات استفاده می شود. این موضوع نشان دهنده اهمیت نقش دولت در مدیریت بحران های گسترده است. در شرایطی که گستردگی برف یا شدت یخبندان از توان بخش خصوصی فراتر می رود، نیاز به دخالت مستقیم نهادهای دولتی و بسیج تمامی امکانات حاکمیتی احساس می شود. با این حال، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی از طریق اجاره ماشین آلات، راهکاری مؤثر برای افزایش سریع توان عملیاتی در زمان نیاز است.

به کارگیری فناوری های GIS، GPS و فوتوگرامتری برای پایش حریم راه و مدیریت دقیق زیرساخت های جاده ای

مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشین آلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای در ادامه  به استفاده از فناوری های نو مانند نقشه های GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی)، GPS و فوتوگرامتری برای پایش تجاوزات به حریم راه و نگهداری دقیق مسیرها اشاره کرد. «این فناوری ها ابزارهای قدرتمندی برای برنامه ریزی، نظارت و مدیریت زیرساخت های جاده ای فراهم می کنند. نقشه های GIS امکان نمایش لایه های مختلف اطلاعاتی مربوط به راه ها، عوارض جغرافیایی و وضعیت محیطی را فراهم می کنند. GPS برای تعیین موقعیت دقیق و ردیابی و فوتوگرامتری برای ایجاد مدل های سه بعدی از مسیرها و شناسایی دقیق محدوده های حریم راه کاربرد دارند.»

چند توصیه مهم زمستانی به رانندگان

نوروزی  با اشاره به برخی گردنه های مهم برف گیر کشور، چند توصیه مهم را به رانندگان در سفرهای زمستانی متذکر شد. به گفته وی گردنه حیران در اردبیل، گردنه موک در فارس، گردنه قوشچی در آذربایجان غربی، گردنه باطاق در کرمانشاه، صلوات آباد در کردستان، گردنه اسدآباددر همدان ، گدوک، هراز و کندوان در مسیر تهران به مازندران از جمله گردنه های برف گیر کشور محسوب می شوند که رانندگان هنگام عبور از این گردنه ها حتما باید چند توصیه مهم را در نظر داشته باشند. 

با آغاز فصل سرد و افزایش خطرات جاده ای در مناطق کوهستانی، رانندگان باید پیش از سفر، اقدامات ایمنی ضروری را در نظر داشته باشند. همراه داشتن زنجیر چرخ در مسیرهای برفی و یخبندان، یکی از مهم ترین الزامات جهت جلوگیری از لغزش و حفظ کنترل خودرو است.

پیش از حرکت، بررسی سلامت سیستم ترمز و کیفیت لاستیک ها نقش تعیین کننده ای در کاهش حوادث دارد. همچنین استفاده از سامانه اطلاع رسانی ۱۴۱ پیش از سفر، به رانندگان کمک می کند تا از وضعیت دقیق جاده ها، انسدادها یا مسیرهای خطرناک آگاه شده و برنامه ریزی بهتری داشته باشند.

در زمان تردد در محورهای برفگیر، رعایت فاصله ایمن و دادن حق تقدم عبور به ماشین آلات برف روبی الزامی است. بی توجهی به این نکته، مانع انجام عملیات پاک سازی مسیر می شود که برای ایمنی همه مسافران ضروری است.

رانندگان باید همواره به توصیه های پلیس راه، سازمان راهداری و سازمان هواشناسی توجه کنند و علائم و تابلوهای هشدار را با دقت بخوانند و اجرا نمایند؛ چرا که این اطلاعات و نشانه ها، مستقیم با ایمنی سفر در شرایط زمستانی ارتباط دارند.

نوروزی در پایان صحبت های خود خاطرنشان کرد: با اجرای طرح نوسازی و مکانیزه کردن ناوگان زمستانی، تجهیز به سامانه های کنترل، آموزش مستمر اپراتورها و همکاری نزدیک با هواشناسی، راهداری کشور به دنبال افزایش سرعت واکنش، کاهش هزینه و ارتقای ایمنی شبکه راه های برف گیر است؛ اما چالش های مهمی مانند فرسودگی ناوگان، کمبود تجهیزات و تامین ماشین آلات مدرن هنوز باقی است. بهبود مستمر در این حوزه ها، نیازمند سرمایه گذاری مداوم، برنامه ریزی دقیق و استفاده بهینه از فناوری های روز دنیا است تا بتواند پاسخگوی نیازهای فزاینده در حوزه حمل و نقل زمستانی کشور باشد.