اروپا چشم به راه ابریشم برای تحولات اقتصادی و چین گرایی
اروپا در پی تحولات ناشی از جنگ اوکراین و افزایش فشارهای اقتصادی بر این قاره به دنبال یافتن مسیرهای جدید و امن تر برای تجارت با آسیا است. آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی با توسعه گسترده زیرساخت های ترانزیتی و موقعیت استراتژیک خود، به کانون توجه اروپا برای شکل دهی به راه ابریشم نوین تبدیل شده اند.
اروپا در پی تحولات ناشی از جنگ اوکراین و افزایش فشارهای اقتصادی بر این قاره به دنبال یافتن مسیرهای جدید و امن تر برای تجارت با آسیا است. آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی با توسعه گسترده زیرساخت های ترانزیتی و موقعیت استراتژیک خود، به کانون توجه اروپا برای شکل دهی به راه ابریشم نوین تبدیل شده اند.
به گزارش تین نیوز به نقل از ایمنا، در پی جنگ اوکراین و تلاش اروپا برای یافتن مسیرهای تجاری جایگزین به دور از روسیه، توجه بی سابقه ای به مسیر ابریشم جلب شده است. کشورهای این منطقه از جمله قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان، آذربایجان، ارمنستان و گرجستان با سرمایه گذاری گسترده در زیرساخت های ریلی، جاده ای و بندری تلاش می کنند خود را به عنوان شاهراه های جدید تجارت جهانی تثبیت کنند.
قزاقستان بیش از یک دهه است که خود را به عنوان قطب ترانزیتی اوراسیا مطرح کرده است و اکنون حدود ۸۵ درصد کالاهای چین به اروپا از خاک این کشور عبور می کند. اهمیت کریدور ترانس کاسپین یا «کریدور بینا خزری» پس از ۲۰۲۲ افزایش یافته و حجم جابه جایی کالا در این مسیر در سال ۲۰۲۴ به ۳.۳ میلیون تن رسید که رشدی ۲۰ درصدی را نشان می دهد. قزاقستان همچنین در مسیرهایی همچون تراسیکا TRACECA نیز فعال است و نسبت به همسایگانش در توسعه زیرساخت ها پیشتاز است.
ترکمنستان که پیش تر سیاست انزوا را در پیش گرفته بود، اکنون با تغییر رویکرد، به دنبال ایجاد کریدورهای ترانزیتی جدید است. مذاکرات با اتحادیه اروپا برای ایجاد شاخه ای از کریدور میانه و توافق با آذربایجان، گرجستان و رومانی برای کریدور کاسپین-دریای سیاه، از جمله اقدامات اخیر این کشور است. ترکمنستان همچنین به احیای کریدور لاجوردی (Lapis Lazuli) و توسعه بندر ترکمن باشی چشم دوخته است، اما همچنان نیازمند اصلاحات و توسعه زیرساختی است.
ازبکستان نیز در حال متنوع سازی مسیرهای تجاری است و علاوه بر استفاده از کریدور میانه، پروژه مهم راه آهن چین-قرقیزستان-ازبکستان را در دستور کار دارد که قرار است از ۲۰۲۵ آغاز شود و امکان عبور کالا از چین بدون ورود به قزاقستان را فراهم کند. ازبکستان مسیرهایی از طریق ایران و افغانستان به سوی ترکیه و هند را دنبال می کند و برای این منظور به همکاری ترکمنستان نیاز دارد.
قرقیزستان و تاجیکستان هر دو در تلاشند مسیرهای ترانزیتی از چین به ازبکستان را از خاک خود عبور دهند. قرقیزستان با ساخت راه آهن سه جانبه می کوشد وابستگی خود به قزاقستان و روسیه را کاهش دهد. تاجیکستان نیز با نزدیکی به افغانستان و امضای تفاهم نامه با بندر چابهار ایران، به دنبال اتصال به خلیج فارس است. توافقات مرزی اخیر میان این دو کشور می تواند به بهبود اتصال منطقه ای کمک کند.
قفقاز جنوبی به ویژه آذربایجان و گرجستان، به دلیل موقعیت بندری در دریای خزر و دریای سیاه، نقش کلیدی در کریدورهای شرق-غرب دارند. راه آهن باکو-تفلیس-قارص و بنادر گرجستان، این کشورها را به حلقه های حیاتی در زنجیره تأمین جهانی تبدیل کرده است. آذربایجان با سرمایه گذاری در زیرساخت ها و انرژی، در پی تثبیت جایگاه خود به عنوان مرکز لجستیک منطقه است. گرجستان نیز با نوسازی بندرها و راه آهن به دنبال افزایش سهم خود در ترانزیت کالا میان آسیا و اروپا است.
در کنار همکاری های منطقه ای، رقابت قدرت های بزرگ نیز بر تحولات تأثیرگذار است. روسیه، چین و ایران هر یک با اهداف متفاوتی در حوزه امنیت، انرژی و تجارت در آسیای مرکزی فعال اند. چین با ابتکار کمربند و جاده و توسعه کریدور میانه، به دنبال اتصال مستقیم به اروپا است و ایران نیز با تکیه بر روابط فرهنگی و جغرافیایی، به دنبال توسعه کریدورهای حمل ونقل است. ترکیه نیز با سازمان کشورهای ترک و حمایت از کریدور میانه، نقش خود را در اتصال آسیای مرکزی به اروپا و بازارهای انرژی غربی پررنگ تر کرده است.
در مجموع با تغییر الگوهای تجارت جهانی و افزایش نیاز به مسیرهای متنوع و امن، آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی به عرصه ای برای همکاری و رقابت قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای بدل شده اند. موفقیت این کشورها در تبدیل شدن به شاهراه های اصلی تجارت جهانی، به میزان توسعه زیرساخت ها، ثبات سیاسی و توانایی مدیریت رقابت های ژئوپلیتیک بستگی خواهد داشت.
