پروژه های موفق مهندسی ایران در منطقه؛ از فرصت های گازی تا قراردادهای راهسازی با ترکمنستان
کشورمان جزو اهداف استراتژیک ترکمنستان برای صادرات نفت و گاز به اروپا محسوب می شود و برقراری زیرساخت های آن بر عهده مهندسان ایرانی بوده است.
ترکمنستان به عنوان یکی از کشورهای مهم از لحاظ ظرفیت های حوزه انرژی، دارای فرصت های صدور خدمات مهندسی فراوانی برای جمهوری اسلامی ایران است، به نحوی که کشورمان جزو اهداف استراتژیک ترکمنستان برای صادرات نفت و گاز به اروپا محسوب می شود و برقراری زیرساخت های آن بر عهده مهندسان ایرانی بوده است، همچنین قراردادهای قابل توجهی میان دولت سیزدهم و ترکمنستان برای توسعه زیرساخت های حمل ونقلی منعقد شده که بستر ارتقاء صدور خدمات مهندسی به این کشور را فراهم کرده است.
به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، اقتصاد ترکمنستان به طور فزاینده در حال رشد است، به نحوی که پس از استقلال این کشور از شوروی سابق، به واسطه ی درآمدهای بالای ارزی ناشی از صدور انرژی، پروژه های زیادی در طی این سال ها در حوزه های مختلف در این کشور اجرا شده و یا در دست اجرا است.
بهره برداری کشورهای جهان در صدور خدمات مهندسی به ترکمنستان
بنا به اظهارات مقامات دست اندرکار کشور ترکمنستان، هم اکنون قریب به ۱۷۰۰ پروژه در حوزه های مختلف به ویژه در حوزه سوخت و انرژی با سرمایه گذاری ۴۳ میلیارد دلار در این کشور در حال اجراست. کشور ترکیه در این زمینه دارای رتبه اول است، بعد از ترکیه کشورهایی چون ژاپن، کره جنوبی، فرانسه، آلمان، روسیه، چین و اوکراین بازار صدور خدمات فنی و مهندسی به این کشور را در دست دارند.
مهم ترین و بزرگ ترین پروژه در زمینه خدمات فنی و مهندسی کشور ترکمنستان طی چند سال گذشته، ساخت دهکده المپیک با هزینه ای معادل ۵ میلیارد دلار در عشق آباد جهت برگزاری بازی های داخل سالن آسیایی ۲۰۱۷ در بخش ورزش بوده است. ساخت فرودگاه بین المللی عشق آباد با هزینه ای معادل ۲.۳ میلیارد دلار و بندرگاه جدید ترکمن باشی با هزینه ای معادل ۲ میلیارد دلار از دیگر پروژه های بزرگ سال های اخیر این کشور است که توسط شرکت های ترکیه ای اجرا شده است.
از دیگر تاسیسات مهم زیربنایی این کشور، افتتاح فازهای اول و دوم منطقه ملی توریستی آوازه در ساحل دریای خزر در غرب این کشور شامل مجموعه های اقامتی با ساخت ۴۰ باب هتل ۵ ستاره، مجموعه های تفریحی، فرهنگی، ورزشی، بهداشتی و بیمارستان و منازل ویلایی است و در آینده نزدیک این منطقه را به یکی از مراکز مهم گردشگری نه تنها ترکمنستان بلکه در سواحل دریای خزر تبدیل خواهد کرد.
فرصت های صدور خدمات فنی و مهندسی شرکت های ایرانی به ترکمنستان
شرکت های ایرانی در اوایل فروپاشی شوروی سابق و استقلال کشور ترکمنستان، با حضور خود نسبت به اجرای پروژه های مهم در این کشور، حضور فعال داشتند و عملکرد آن ها نزد مقامات ترکمنی مثبت ارزیابی شده است به ویژه شرکت دوبرال که در جاده سازی قبلا نقش فعالی داشته است. مقامات ترکمنستان از عملکرد این شرکت ابراز رضایت می کنند که این امر امتیاز مناسبی برای حضور توانمند شرکت های ایرانی در اجرای پروژه های عمرانی به ویژه جاده سازی و تاسیسات راهسازی و ابنیه در این کشور است.
آخرین پروژه ی فنی و مهندسی اجراءشده توسط شرکت های ایرانی در ترکمنستان، ساخت پل سرخس توسط شرکت توچال و اجرای عملیات گاردریل جاده ای توسط شرکت آذرپاسیلو و یک شرکت ایرانی دیگر است. به طور کلی فرصت ها و ظرفیت های مثبت برای حضور شرکت های ایرانی در بازار صدور خدمات فنی و مهندسی در ترکمنستان به شرح زیر است:
۱- قرار داشتن این کشور در همجواری و همسایگی ایران و دسترسی آسان به بازار ترکمنستان
۲- برخوداری از نیروهای مهندس جوان، خلاق، مستعد و متخصص
۳- آشنایی مهندسین ایرانی با فناوری های نوین در ارائه خدمات فنی و مهندسی
۴- حضور در ترکمنستان در کمترین زمان ممکن و با حداقل هزینه
۵- امکان تهیه و انتقال آسان هر نوع مصالح ساختمانی با کمترین هزینه
۶- حجم گسترده ی اجرای پروژه های عمرانی در حوزه های مختلف در راستای بازسازی این کشور
۷- توانمندی مهندسین کشورمان در زمینه ارائه مشاوره، طراحی و اجرای پروژه در خارج از کشور
۸- ارزش افزوده ی بالا، سوددهی مناسب و ایجاد اشتغال در صدور خدمات فنی و مهندسی برای کشورمان
۹- وجود شرکت های بزرگ ارائه خدمات فنی و مهندسی در ایران
چالش های موجود و موانع صدور خدمات فنی و مهندسی شرکت های ایرانی در بازار ترکمنستان
۱- عدم حل وفصل اختلافات مالی قدیمی بین دو کشور
۲- وجود مشکلات بانکی در دو کشور و نوسانات ارزی
۳- عدم حمایت کامل صندوق ضمانت صادرات کشورمان از شرکت های ایرانی
۴- وجود بروکراسی پیچیده اداری در دو کشور
۵- نبودن مرجعی واحد جهت معرفی شرکت های موفق ایرانی در امر صادرات خدمات فنی و مهندسی
۶- عدم حمایت کافی دولت از شرکت ها و دست اندرکاران صادرات خدمات فنی و مهندسی
۷- سختگیری دولت ترکمنستان در صدور روادید برای دست اندرکاران اجرای پروژه ها
۸- وجود مشکلات بیمه ای
۹- وجود رقبای قوی مانند ترکیه، کره جنوبی، ژاپن، روسیه، فرانسه و غیره
۱۰- بعضی از شرکت های ایرانی ادعا دارند که یک مانع بر سر صادرات خدمات فنی و مهندسی به ترکمنستان، موضوع مالیات بر ارزش افزوده است. امروز در بازارهای رقابتی مالیات ها نباید نقشی در قیمت تمام شده ی کالا برای صادرات داشته باشند اما در کشور ما هنوز مالیات بر ارزش افزوده عامل مهمی است و دریافت می شود و هرچند که ۹ درصد است ولی شرکت های ایرانی را ۲۰ درصد از رقابت در بازارهای منطقه عقب می اندازد و این موجب می شود مزیت ها و بازارها را از دست بدهند.
۱۲- از دیگر مشکلات و موانع در صدور خدمات فنی و مهندسی، می توان به عدم سهولت در تهیه ضمانت نامه های موردنیاز شرکت ها برای حضور در مناقصه ها، پرداخت مبلغ پیش پرداخت و ضمانت حُسن انجام کار و نیز طولانی بودن پروسه دریافت ضمانت نامه ها و عدم سهولت در ارسال تجهیزات و ماشین آلات برای اجرای پروژه ها در خارج از کشور و مشکلات مراودات پولی نام برد و شرکت های ایرانی به راحتی نمی توانند در مناقصات بین المللی در ترکمنستان شرکت کنند.
راهکارهای افزایش صدور خدمات فنی و مهندسی شرکت های ایرانی به ترکمنستان
۱- نگاه دولت به صدور خدمات فنی و مهندسی به عنوان یکی از محورهای اقتصاد مقاومتی
۲- تسریع در حل مشکل انتقال پول و مراودات بانکی برای انجام مبادلات پولی
۳- حل وفصل مشکلات مالی بین دو کشور
۴- حل مشکل صدور روادید برای حضور شرکت های ایرانی در ترکمنستان
۵- شرکت گسترده در مناقصات بین المللی کشور ترکمنستان
۶- پشتیبانی و حمایت کامل دولت از شرکت ها برای حضور موفق شرکت ها در بازار خدمات فنی و مهندسی
۷- استفاده ی بهینه از ظرفیت بخش خصوصی با ارتقاء توانمندی ها و ظرفیت های بالقوه ی اثرگذار این بخش
۸- حمایت های حقوقی دولت در تمام زمینه ها برای توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی در بازارهای هدف
۹- حمایت و پشتیبانی کامل صندوق ضمانت صادرات کشورمان از شرکت های ایرانی در این کشور
۱۰- گشایش خط اعتباری برای شرکت های ایرانی توسط دولت در این خصوص
۱۱- تدوین استراتژی صادارت خدمات فنی و مهندسی کشور برای اتخاذ راهبرد مناسب در این زمینه و جلوگیری از فعالیت های پراکنده و موازی کاری
۱۲- برای توسعه صادرات فنی و مهندسی در ایران نیازمند تشکیلات مناسب حاکمیتی هستیم تا همواره از این جریان صادراتی پشتیبانی کند
۱۳- حمایت دولت از شرکت های بخش خصوصی در خارج از کشور در زمینه معرفی، تبلیغات و بازاریابی شرکت ها
۱۴- حمایت و پشتیبانی مالی دولت از برگزاری همایش ها، سمینارها و نمایشگاه های اختصاصی با موضوع صدور خدمات فنی و مهندسی.
با توجه به سرمایه گذاری عظیم ترکمنستان در اجرای پروژه ها در حوزه های مختلف، حضور شرکت های ایرانی با توجه به توانمندی ها و مزیت های فراوان کشورمان، چه به لحاظ جغرافیایی و نزدیکی به این کشور و چه به لحاظ توانمندی شرکت های ایرانی در تولید مصالح و لوازم ساختمانی و همچنین شرکت های قوی پیمانکاری، فرصت مناسبی را برای حضور در بازار ترکمنستان به وجود آورده است.
همچنین با توجه به کیفیت و قیمت رقابتی مصالح و لوازم ساختمانی در بازار ترکمنستان در رقابت با اجناس و کالاهای چینی، ترکیه ای و حتی اروپایی، شرکت های تولیدکننده ی لوازم و مصالح ساختمانی ایرانی هم می توانند با استفاده از ظرفیت شرکت های ارائه دهنده ی خدمات فنی و مهندسی، نسبت به صادرات این کالاها به این کشور اقدام کنند. در این راستا برگزاری نمایشگاه اختصاصی شرکت های فنی و مهندسی در کنار شرکت های تولیدکننده ی مصالح و لوازم ساختمانی، با برگزاری همایش در این خصوص می تواند مفید و موثر واقع شود.
با توجه به توسعه و بازسازی راه های مواصلاتی در ترکمنستان و توانمندی شرکت های ایرانی در این زمینه، امید می رود که با رفع مشکلات موجود، شرکت های ایرانی بتوانند در صدور خدمات فنی و مهندسی به ویژه راهسازی، حضور فعال و گسترده ای در ترکمنستان داشته باشند. علاوه بر این، با توجه به مزیت و ظرفیت های کشورمان در صدور خدمات فنی و مهندسی و تولید انواع مصالح ساختمانی، شرکت های ایرانی می توانند به صورت پیمانکار دست دوم و همچنین تامین کننده ی مصالح و لوازم موردنیاز شرکت های خارجی فعال در این کشور، مشارکت کنند.
از سه سند همکاری در حوزه انرژی تا قرارداد ۴۰۰ میلیون دلاری
«مهرداد بذرپاش» وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم، آبان سال گذشته(۱۴۰۲) با اشاره به جزئیات برگزاری هفدهمین کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران و ترکمنستان در عشق آباد، از برگزاری نمایشگاه «ایران پروژه» با حضور ۳۰۰ فعال اقتصادی و صدور خدمات فنی - مهندسی در حوزه ساخت راه ها به ترکمنستان با قرارداد ۴۰۰ میلیون دلاری خبر داد و اظهار کرد: «با ترکمنستان مرز خاکی طولانی داریم و سه استان خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان هم مرز با این کشور هستند که یکی از محورهای اساسی مذاکرات در هفدهمین کمیسیون مشترک، بحث بازارچه های مرزی است.»
وی افزود: «محور دوم مذاکرات، تهاتر گاز بین دو کشور است که در گذشته وجود داشته، اما به دلیل مسائل مختلف متوقف شده بود که امیدواریم در این اجلاس بتوانیم آن را به سرانجام خوبی برسانیم. تبادل برق بین ایران و ترکمنستان موضوع دیگر است که در سفر رئیس جمهور کشورمان به ترکمنستان، مذاکرات خوبی انجام شده بود و امیدواریم در این کمیسیون مشترک موضوع تبادل برق را که در قالب سند همکاری در حال انجام است، نهایی کنیم.»
وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم ادامه داد: «محور دیگر مذاکرات، در حوزه جاده ای و حمل ونقل ریلی است که هم در حوزه تعرفه و هم سهولت تردد که در دستور کار قرار دارد. قطارهایی که از مرز سرخص تردد می کنند و اتفاقات خوبی خواهد افتاد که منجر به افزایش ترانزیت خواهد شد. در مجموع سه سند همکاری در حوزه گاز، برق و جاده ای و یک یادداشت تفاهم نیز در خصوص کلیه فعالیت های مشترک دو کشور امضا خواهد شد.»
تصفیه خانه مرو ترکمنستان
شرکت مهندسی عمراب در قراردادی جهت همکاری مبنی بر طراحی، مهندسی و تأمین تجهیزات و ساخت تصفیه خانه آب مرو با وزارت جمهوری ترکمنستان منعقد کرد. طراحی و مهندسی، تهیه، حمل و نصب و راه اندازی تجهیزات الکترومکانیکال، ابزار دقیق و کنترل و ساخت تصفیه خانه آب با ظرفیت ۱۰۳ هزار و ۷۰۰ مترمکعب در روز، جزء حیطه ی کاری شرکت بوده است.
تصفیه خانه آب شهر ماری ترکمنستان نیز شامل واحدهای سازه آبگیر، ته نشینی اولیه، انعقاد، لخته سازی، ته نشینی (پولساتور)، فیلتر شنی ثقلی و سیستم کلرزنی گازی، ایستگاه پمپاژ آب تصفیه شده و سیستم کنترل بوده است. مدت زمان انجام این پروژه ۹ ماه بوده است.
پروژه های گازی ایران و ترکمنستان
«رحمان قره باش» عضو اتاق مشترک ایران و ترکمنستان طی یادداشتی، بیان کرده است: «تولید گاز ترکمنستان در سال ۲۰۱۸ به ۹۵.۵ میلیارد مترمکعب و در سال ۲۰۲۴ به ۱۲۲.۳ میلیارد مترمکعب افزایش یافته است. لذا این مهم به نوعی نشان دهنده ی نقش مهم این کشور در بازارهای جهانی گاز در سال های آتی خواهد بود. ترکمنستان با برخورداری از حدود ۱۹.۵ تریلیون مترمکعب از ذخایر اثبات شده ی گاز جهان و سهمی معادل ۱۰.۱ درصد، جایگاه چهارم را در میان دارندگان ذخایر عمده گاز جهان داراست. جمهوری ترکمنستان در زمینه صادرات گاز رتبه ششم جهان را دارد. همچنین ترکمنستان دارای ذخایر نفتی بـه میـزان ۶۰۰ میلیون بشکه است که رتبه ی چهلم جهانی را از آن خود کرده است.
در سال ۱۳۹۸ میزان صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران به ترکمنستان در بین سال های ۱۳۸۰ الی ۱۳۹۶ معادل ۱۱۸۵ میلیون دلار برآورد شده است. ترکمنستان بخشی از بزرگ ترین ذخایر گاز طبیعی دنیا را در اختیار دارد و عمده ذخایر این کشور در سه حوزه آمودریا در جنوب شرقی، حوزه مرغاب و حوزه خزر جنوبی هر دو در غرب این کشور قرار دارند.
دو کشور در ساخت لوله های گازی، تعاملات مهندسی خوبی داشته اند که دو نمونه از مهم ترین آن ها عبارتند از:
۱- خط لوله کرپچه - کردکوی
یک خط لوله انتقال گاز طبیعی به طول ۲۰۰ کیلومتر (۱۲۰ مایل) است که از میدان گازی کرپچه در شمال اوکارم در غرب ترکمنستان به کردکوی در ایران می رسد. ۱۳۵ کیلومتر (۸۴ مایل) خط لوله در ترکمنستان و ۶۵ کیلومتر (۴۰ مایل) در ایران اجرا شده است. ظرفیت این خط لوله ۸ میلیارد مترمکعب در سال است. قطر آن ۱٬۰۰۰ میلی متر (۳۹ اینچ) است. این خط لوله در ۲۹ دسامبر ۱۹۹۷ توسط رؤسای جمهور، صفرمراد نیازف و سیدمحمد خاتمی افتتاح شد.
۲- خط لوله دولت آباد - سرخس - خانگیران
دومین خط لوله انتقال گاز طبیعی به طول ۱۸۲ کیلومتر است که از میدان گازی دولت آباد در کشور ترکمنستان آغاز شده و پس از گذر از سرخس، ترکمنستان، در منطقه خانگیران به خط لوله سراسری گاز ایران متصل می شود. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله معادل ۶ میلیارد مترمکعب در سال است. قطر آن ۱۲۱۹ میلی متر (۴۸ اینچ) است و در سال ۲۰۲۰ بهره برداری از آن آغاز شد.
عناوین پروژه های مشترک گازی میان ایران و ترکمنستان به شرح زیر است:
۱- پروژه استفاده از ظرفیت فعلی و خالی روزانه ۳۴ میلیون مترمکعب خطوط انتقال گاز طبیعی از ترکمنستان به ایران با انعقاد قراردادی بلندمدت جهت سُوآپ و صادرات به کشورهای اروپایی(معادل ۱۳ میلیارد مترمکعب در سال)
۲- پروژه انتقال گاز ترش ترکمنستان به پالایشگاه خانگیران(با احداث ۸۰ کیلومتر خط لوله) و سُوآپ و صادرات گاز طبیعی از ایران به کشورهای هدف
۳- پروژه احداث خط لوله ی گاز جدید بین ترکمنستان و ایران جهت افزایش ظرفیت فعلی روزانه انتقال گاز طبیعی به ۸۰ میلیون مترمکعب با هدف جذب تولیدات آتی گاز طبیعی ترکمنستان از مسیر ایران.
با توجه به مطالب فوق، ترکمنستان تنها جمهوری مسلمان نشین آسیای مرکزی است که مرز آبی و خشکی ۱۲۰۰ کیلومتری با ایران دارد. این کشور در راستای افزایش صادرات گازی به اروپا، به توسعه ی زیرساخت های خود از مسیر ایران نیاز دارد. کشور ترکمنستان همچنین برای تامین نیازهای خود در حوزه انرژی، به تخصص مهندسان و متخصصان ایرانی نیاز دارد که بر همین مبنا قراردادها و تفاهم نامه های چشمگیری میان جمهوری اسلامی ایران(در زمان دولت سیزدهم) و ترکمنستان برقرار شده است. امید است صدور خدمات فنی و مهندسی جمهوری اسلامی ایران به کشور ترکمنستان در دولت چهاردهم بیشتر از قبل پیگیری و عملیاتی شود.
