اثر قیمت بنزین بر قیمت سایر کالاها در چند پرده

دبیر اول کمیسیون انرژی مجلس گفت: این موضوع باید روشن شود که افزایش قیمت بنزین تا چند درصد بر افزایش قیمت سایر کالاها اثرگذار است. در فرآیند تولید هر محصولی پارامترهای بسیاری دخیل هستند و این ضعف درحال حاضر وجود دارد که علت افزایش قیمت ها مشخص نمی شود.

به گزارش تین نیوز به نقل از تجارت نیوز، یکی از معضلات جدی در بخش سوخت در ایران، پایین بودن قیمت بنزین و سایر فرآورده های نفتی است. همین مسئله در کشور ما مخالفان و موافقان خود را دارد. بسیاری افراد بر این باورند که پایین بودن قیمت سوخت، مزیت های فراوانی از جمله ارزان بودن خدمات حمل و نقل دارد، اما از طرفی دیگر قیمت پایین بنزین و گازوئیل، منجر به افزایش آمار قاچاق این فرآورده های نفتی شده است. حال سوالی که مطرح می شود این است که اولویت دولت برای مدیریت چنین وضعی چیست؟ افزایش قیمت بنزین یا تمرکز بر کاهش مصرف سوخت؟

در همین راستا عبدالعلی رحیمی مظفری دبیر اول کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در خصوص آمار قاچاق بنزین و عوامل ناترازی بنزین گفت: متاسفانه من به عنوان عضوی از کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی باید اعلام کنم که آمار دقیقی از میزان قاچاق بنزین نداریم و مشخص نیست که آیا قاچاق بنزین عامل مشکلات موجود در حوزه انرژی است یا اینکه ما نتوانستیم با خودروی مناسب و شکل صحیح استفاده از آنها در مصرف بنزین، این مسائل را مدیریت کنیم. زمانی که کوچکترین بحثی در خصوص قیمت سوخت به میان می آید، فورا جوسازی های رسانه ای ایجاد می شود. در صورتی که مصرف سوخت خودروهای ما به شدت بالا بوده و علاه بر این هزینه سوخت برای هر خانوار نسبت به هزینه های دیگر، جزئی است.

وی در مورد پشت پرده اثرگذاری افزایش قیمت بنزین بر سایر کالاها عنوان کرد: این موضوع باید روشن شود که افزایش قیمت بنزین تا چند درصد بر افزایش قیمت سایر کالاها اثرگذار است. در فرآیند تولید هر محصولی پارامترهای بسیاری دخیل هستند و این ضعف درحال حاضر وجود دارد که علت افزایش قیمت ها مشخص نمی شود. بنابراین عدم کنترل بازار و عدم قیمت گذاری مناسب باعث سوء استفاده در هر نوع افزایش قیمتی می شود.

همچنین در ادامه به سراغ محمد صادق مهرجو، کارشناس انرژی رفتیم و نظر وی را در رابطه با عوامل موثر بر افزایش قاچاق بنزین و راهکارهای لازم برای رفع این چالش جویا شدیم.

مهرجو در این خصوص توضیح داد: واقعیت این است که قیمت تمام شده بنزین یعنی آن رقمی که در حساب دفتری بین پالایش پخش و پالایشگاه ها منظور شده، هر لیتر بنزینی که تولید می شود، تقریبا ۶۰ سنت ارزش دفتری دارد. این رقم را اگر با دلار مبادله ای هم حساب کنیم، در واقع هر لیتر بنزین حدود ۲۰ هزار تومان قیمت دارد. در کشورهای حاشیه خلیج فارس، عراق بعد از ایران ارزان ترین بنزین را دارد اما در کشورهایی مانند پاکستان و ترکیه، نرخ بنزین آزاد است. در ایران قیمت پایین سوخت قطعا سبب افزایش انگیزه ها برای قاچاق گازوئیل و بنزین می شود. واضح و روشن است که یارانه های بالایی که برای بنزین و گازوئیل تخصیص داده می شود، منجر به افزایش آمار قاچاق شده است. بنابراین افزایش قیمت سوخت باعث می شود تا انگیزه افرادی که در بازار سیاه به صورت خرد و کلان اقدام به قاچاق بنزین می کنند، کاهش پیدا کرده و دیگر قاچاق سوخت برای این افراد صرفه اقتصادی ندارد.

وی همچنین در ادامه اضافه کرد: استدلال برخی نمایندگان مجلس در خصوص افزایش قیمت سوخت این است که اگر قیمت بنزین به طور ناگهانی به ۲۵ هزار تومان ( حدود ۷۰ سنت)، رفتار مصرف کننده به سمت استفاده از خودروهای کم مصرف تغییر کرده و قاچاق بنزین هم به طور قابل توجهی کاهش پیدا می کند. موضوع این است که اثرات کدام مسئله زودتر مشخص شده و بر زندگی مردم تاثیر می گذارد. برخی از کسب و کارها وابسته به قیمت بنزین هستند. خدمات در کشور ما ارزان بوده که علت آن هم پایین بودن قیمت حامل های انرژی است. قیمت فرآورده های نفتی در ایران به قدری پایین بوده که می توانیم بگوییم تقریبا رایگان است.

کسب و کارهایی مانند اسنپ، تپسی و پیک های موتوری که تردد بالایی در سطح شهر دارند به شدت به افزایش قیمت بنزین وابسته هستند. بنابراین افزایش قیمت بنزین بر افزایش نرخ کرایه ها به طور مستقیم تاثیرگذار است. حتی اتوبوس ها که عمدتا از گازوئیل استفاده می کنند نیز مجبور به افزایش نرخ کرایه ها می شوند. در نتیجه قشر آسیب پذیر ما که شامل دهک های اول تا سوم هستند که بیشتر از وسایل حمل ونقل عمومی استفاده می کنند، آسیب جدی می بینند.

این کارشناس انرژی در رابطه با نوع قیمت گذاری بنزین در ایران و تفاوت آن با سایر کشورهای جهان گفت: در بازار کشور ما انحصارگری وجود دارد به این معنا که خودرو به شکل تعرفه اضافه ( ۷۰ درصد) وارد کشور می شود. اساسا حق انتخابی برای متقاضیان خودرو وجود ندارد. در دنیا خودرو به قیمت تمام شده و به اضافه یک سود حاشیه ای قابل قبول و در یک بازار رقابتی و آزاد در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد. مصرف کننده حق انتخاب بسیار وسیعی دارد. شرایط خرید خودرو هم بسیار مناسب است، به عنوان مثال یک خودرو بدون پیش پرداخت با ماهی ۵۰۰ دلار در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد. قیمت حامل های انرژی بر اساس قیمت های جهانی تعیین می شود. این موضوع در ایران دقیقا به شکل برعکس اجرا می شود. متاسفانه در کشور ما قیمت خودروهای کم مصرف و هیبریدی عمدتا گران تر از قیمت های جهانی آنها محاسبه می شود در حالی که تسهیلات ویژه ای هم در اختیار متقاضیان خودرو قرار نمی گیرد. از طرف دیگر قیمت بنزین و سایر فرآوردها تقریبا برای مردم رایگان است. یک لیتر بنزین آزاد ۳ هزار تومانی از نیم لیتر آب که ۴ هزار و ۵۰۰ تا ۵ هزار تومان قیمت دارد هم کمتر است.

محمد صادق مهرجو در پاسخ به سوال خبرنگار تیتر کوتاه مبنی بر راهکار صحیح مدیریت مصرف بنزین بیان کرد: نظر من بر این است که برای کاهش و کنترل مصرف سوخت بهتر است که در ابتدا به سراغ روش های قیمتی نرویم، زیرا اثرات تورمی آن خیلی سریع تر از اثرات اصلاح گرانه مصرف بنزین در زندگی مردم مشخص می شود. به این معنا که افزایش ناگهانی قیمت بنزین سبب ایجاد شوک های تورمی در کشور می شود. ایجاد تنوع سوختی، واردات خودروهای برقی و توسعه زیرساخت های استفاده از سی ان جی می تواند به کنترل سقف تولید بنزین کمک کند. پس از به ثبات رسیدن در این حوزه و با برداشتن تعرفه های موجود برای خودروهای برقی، مصرف کننده هم تمایل بیشتری به استفاده از خودروهای برقی و هیبریدی خواهند داشت. به عنوان مثال خودروی هیبریدی تویوتا پریوس در هر ۱۰۰ کیلومتر ۳ لیتر بنزین مصرف می کند.

وی در مورد تفاوت هزینه یارانه تخصیص داده شده به بخش بنزین و بودجه لازم برای واردات خودروهای برقی عنوان کرد: مشکل قیمت فرآورده های نفتی یک مسئله چند وجهی است که به بخش های مختلفی مربوط است. ما باید از شوک های تورمی جلوگیری کنیم، زیرا آمار قشر ضعیف در جامعه ما بالا است. درحال حاضر هسته سخت تورم در ایران به ۴۵ درصد رسیده است. کنترل مصرف سوخت، خارج کردن خودروهای فرسوده از ناوگان حمل ونقل و جایگزینی انها با خودروهای برقی و کم مصرف باید با جدیت دنبال شوند. چرا هزینه ای که صرف یارانه بنزین می شود برای واردات خودروهای برقی به کار گرفته نشده است؟

مهرجو در پایان به مبلغ هنگفت هزینه واردات فرآورده های نفتی در سال گذشته اشاره کرد و گفت: در بازار ملتهب و پرتلاطم کشور ما، همه منتظر بهانه ای برای افزایش قیمت بوده و تمامی پارامترهای قیمتی با هم در ارتباط هستند. با افزایش قیمت دلار، نرخ تمامی اجناس بالا می رود اما با کاهش قیمت دلار تغییری در قیمت ها رخ نمی دهد. سرکوب قیمتی در برخی بخش ها سبب ایجاد تورم نهفته در کشور می شود. پیش بینی شده است که در امسال ۴ میلیارد دلار از منایع دیگر باید به واردات بنزین و گازوئیل اختصاص داده شود. در سال ۱۴۰۲ مبلغی حدود ۲ میلیارد و ۲۵۰ میلیون دلار برای واردات بنزین و گازوئیل هزینه شد. با نیمی از همین مبلغ، امکان واردات خودروهای برقی به راحتی می توانست فراهم شود.