◄ 232 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان در بخش حمل‌ونقل

مجموع یارانه پنهان برای بنزین، گازوئیل، سی‌ان‌جی و سوخت هوایی مصرفی در بخش حمل‌ونقل در سال 1397 حدود 214 هزار میلیارد تومان و در سال 1398 حدود 232 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.‌

به گزارش تین نیوز به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس، بخش حمل‌ونقل بعد از بخش خانگی، عمومی و تجاری در رتبه دوم مصرف انرژی قرار دارد و حدود یک‌چهارم مصرف کل انرژی را به خود اختصاص می‌دهد. فراورده‌های اصلی مورد استفاده در این بخش عبارتند از: بنزین، گازوئیل، سی‌ان‌جی و سوت هوایی. با افزایش جمعیت و تعداد خودروها مصرف بنزین همواره سیر صعودی داشته، اما در دو مقطع سیر نزولی پیدا کرده است.

در سال 1386 اجرای طرح کارت هوشمند سوخت و سهمیه‌بندی و در سال 1388 اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها علت کاهش مصرف بنزین بوده است.

99 درصد بنزین مصرفی در بخش حمل‌ونقل مصرف می‌شود

بیش از 99 درصد بنزین مورد استفاده در کشور در بخش حمل‌ونقل مصرف می‌شود، به‌طوری‌که مصرف سایر بخش‌ها قابل اغماض بوده و در محاسبات منظور نمی‌شود، بنابراین می‌توان گفت مصرف‌کننده کل بنزین در کشور بخش حمل‌ونقل است.

بررسی آمار عرضه بنزین نشان می‌دهد که مصرف بنزین در کشور در دو دهه اخیر بیش از دوبرابر شده است، به‌طوری‌که مقدار متوسط مصرف روزانه آن از حدود 46 میلیون لیتر در سال 1380 به حدود 89.1 میلیون لیتر در سال 1397 رسیده است و در چهارماهه ابتدای سال جاری این رقم به 95.3 میلیون لیتر افزایش یافته و با توجه به رشدی که مصرف بنزین در سال‌های اخیر داشته، پیش‌بینی می‌شود در پایان سال جاری متوسط مصرف روزانه به حدود صد میلیون لیتر برسد.‌

اگر جمعیت کشور حدود 83 میلیون نفر باشد، به ازای هر ایرانی روزانه 1.1 لیتر بنزین در کشور مصرف می‌شود. این مقدار مصرف در مقایسه با کشورهای جهان رقم بالایی محسوب می‌شود. تنها حدود 20 کشور در دنیا مصرف سرانه بالاتری نسبت به ما دارند. بیشترین مصرف سرانه مربوط به کشور آمریکا با 4.39 لیتر در روز است. رتبه‌های بعدی به‌ترتیب متعلق به کانادا با 3.62 لیتر، کویت با 2.84 لیتر، عربستان سعودی با 2.6 لیتر، عمان با 2.53 لیتر و قطر با 2.48 لیتر در روز است.

درمقابل، مصرف سرانه بنزین در کشورهای اروپایی بین 0.5 تا یک لیتر در روز و در کشور همسایه ما، ترکیه، حدود 0.1 لیتر در روز است که به طور قابل‌توجهی پایین‌تر از ایران است.

تعیین قیمت بنزین بر اساس قدرت خرید مردم

در تعیین قیمت بنزین در کشورها قدرت خرید مردم نکته‌ای مهم و اساسی است؛ یعنی بهتر است گران یا ارزان‌بودن کالا بر اساس متوسط درآمد مردم و قدرت خرید آنها مورد بررسی و سنجش قرار گیرد؛ برای مثال مقایسه‌ای بین کشورها انجام شده که نشان می‌دهد برای خرید 40 لیتر بنزین در ماه، چنددرصد از درآمد ماهانه مردم باید اختصاص یابد.

برای محاسبه اینکه دولت چه مبلغی یارانه بابت مصرف انرژی و سوخت هزینه می‌کند، رویکردها و روش‌های متفاوتی وجود دارد. عده‌ای معتقدند چون کشور ما تولیدکننده نفت و فراورده‌های آن است، دولت باید هزینه تولید یا قیمت تمام‌شده را ملاک عمل قرار دهد. عده‌ای دیگر معتقد به درنظرگرفتن قیمت‌های جهانی برای محاسبه یارانه‌ها هستند، زیرا دولت می‌تواند مازاد مصرف داخلی را به قیمت جهانی بفروشد، درحالی‌که افزایش مصرف داخلی باعث کاهش انتفاع دولت از محل صادرات می‌شود و نیز ممکن است میزان مصرف بیش از تولید داخلی باشد که در این صورت، واردات با قیمت‌های جهانی صورت خواهد گرفت.

به‌هرحال نظرات متفاوت و روش‌های متفاوتی در این خصوص وجود دارد که هرکدام می‌‌تواند مبنای محاسبه و در نهایت تصمیم قرار بگیرد. همان‌طور که ملاحظه می‌شود، در سال 1394 حدود 2.23 میلیارد دلار معادل هفت‌هزارو 700 میلیارد تومان یارانه پنهان در عرضه بنزین مستتر بوده.

در سال 1395 این رقم به بیش از هشت‌هزار میلیارد تومان، در سال 1396 به بیش از 11 هزار میلیارد تومان و در سال 1397 با شرایط به‌وجودآمده در کشور به 117 هزار میلیارد تومان رسیده است و اگر مصرف بنزین در پایان سال 1398 به 36.5 میلیارد لیتر برسد، رقم یارانه پنهان مربوط به آن 132 هزار میلیارد تومان معادل 12 میلیارد دلار برآورد می‌شود.

61 درصد یارانه بنزین به خودروهای سواری می‌رسد

61 درصد یارانه بنزین بابت مصرف سواری‌های شخصی، 21 درصد یارانه بابت مصرف وانت‌ها و هشت درصد یارانه سهم تاکسی‌ها، شش درصد سهم موتورسیکلت‌ها و چهار درصد هم سهم کامیون و کامیونت‌هاست.‌اگر قیمت سی‌ان‌جی را به طور تقریبی همان قیمت گاز طبیعی و قیمت منطقه‌ای آن را در سال گذشته و سال جاری حدود 0.11 دلار در نظر بگیریم، با صرف‌نظر از سایر هزینه‌های مربوط تا مرحله مصرف، در سال 1397 حدود شش هزار میلیارد تومان یارانه در عرضه این سوخت هزینه شده است و با فرض اینکه در پایان سال 1398، متوسط مصرف روزانه به 20 میلیون مترمکعب برسد، یارانه پنهان در سال 1398 بیش از 5.5 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود، در صورتی که اگر به‌جای سی‌ان‌جی، بنزین مصرف می‌شد، یارانه غیرمستقیم به بیش از 27 هزار میلیارد تومان بالغ می‌شد.

قیمت عرضه سوخت هوایی برای هواپیماهای باری و هلیکوپتری و همچنین پروازهای خارجی با نرخ آزاد و بدون تخصیص یارانه صورت می‌گیرد و اما پروازهای داخلی با قیمت شش‌ هزار ریال از این سوخت استفاده می‌کنند. با توجه به آمار تعداد پروازها در سال 1397، می‌توان تخمین زد که حدود دوسوم مصرف توسط پروازهای داخلی است. بااین‌حساب مصرف سوخت هوایی یارانه‌ای به طور متوسط روزانه حدود سه میلیون لیتر و سالانه حدود 1.1 میلیارد لیتر بوده است که با فرض قیمت فوب لیتری 42 سنت، حدود 400 میلیون دلار معادل چهارهزارو 400 میلیارد تومان یارانه غیرمستقیم دریافت کرده است.

درحال‌حاضر نسبت مصرف حامل‌های انرژی در بخش حمل‌ونقل شامل 53 درصد بنزین، 32 درصد گازوئیل، 13 درصد سی‌ان‌جی و سه درصد ATK است و سهم هرکدام از فراورده‌ها از یارانه پنهان به‌ترتیب بنزین 55 درصد، گازوئیل 40 درصد، سی‌ان‌جی سه درصد و سوخت هوایی دو درصد است.

نکته مهم این است که گازوئیل به نسبت سهم خود در مصرف، یارانه بسیار بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد و سی‌ان‌جی نیز به نسبت سهم خود در مصرف، سهم بسیار کمتری از یارانه را به خود اختصاص می‌دهد.‌