◄ هوش مصنوعی در حمل‌ ونقل دریایی؛ کشتی‌ های خودران، بنادر دیجیتال و موج سرمایه‌گذاری‌ های چند میلیارد دلاری

حمل ونقل دریایی، که بیش از ۹۰٪ حجم تجارت جهانی را جابه جا می کند، سال ها با چالش هایی همچون ناوگان های سالخورده، کمبود سوخت پاک، وقفه های پرهزینه و تراکم بنادر دست وپنجه نرم کرده است. در پنج سال گذشته، سرمایه گذاری در راهکارهای هوش مصنوعی تقریباً سه برابر شده و ارزش این بازار در سال ۲۰۲۴ به ۴٫۳۲ میلیارد دلار رسیده است. پیش بینی می شود با نرخ رشد مرکب سالانه ۴۰٪، تا ۲۰۳۳ از ۹٫۷ میلیارد دلار فراتر رود. این فناوری با بهینه سازی مسیر، تعمیرات پیش بینانه و بنادر هوشمند، بنیان صنعت دریایی را دگرگون می کند.

بازار هوش مصنوعی دریایی همین امروز کاهش دو رقمی مصرف سوخت، افت قابل توجه خرابی تجهیزات و بهینه سازی عملیات بندری را ممکن ساخته است. الگوریتم های هوشمند با کاهش ۷۵ – ۹۶٪ خطاهای انسانی، ۱۲٪ مصرف سوخت و ۲۰٪ زمان پهلوگیری، مسیر حمل ونقل ایمن تر، سبزتر و سودآورتر را هموار کرده اند .

۱. چشم انداز بازار و سرمایه گذاری ها

گزارش های مستقل نشان می دهد ارزش کنونی بازار هوش مصنوعی دریایی ۴٫۳۲ میلیارد دلار است و ۳۶ خط کشتیرانی بزرگ طی ۱۲ ماه گذشته دست کم یک راهکار هوشمند به کار گرفته اند. پیشروترین زیرحوزه ها عبارت اند از:

• نرم افزارهای مسیریابی

• دوقلوهای دیجیتال بندری

• تعمیرات پیش بینانه

تعداد جرثقیل های بندری خودران بین ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ دو برابر شده و انتظار می رود تا ۲۰۳۳ ارزش بازار به ۹٫۷ میلیارد دلار برسد.

۲. ناوبری هوشمند و کشتی های خودران

تحلیل Allianz نشان می دهد ۷۵ تا ۹۶٪ حوادث دریایی ریشه در خطای انسانی دارد. سامانه های دید کامپیوتری و تصمیم یار مبتنی بر یادگیری عمیق، مسیر و سرعت کشتی را لحظه به لحظه اصلاح کرده و احتمال تصادف را به شدت می کاهند. پروژه های شاخص رولزرویس و Kongsberg ثابت کرده اند حذف پل فرماندهی می تواند ۲۰ – ۳۰٪ هزینه ساخت کشتی را کاهش داده و کارایی سوخت را بهبود بخشد. بر اساس توصیه IMO، چهار سطح MASS برای خودکارسازی تعریف شده و پیش بینی می شود کشتی های سطح ۴ (کاملاً خودران) تا اواخر دهه ۲۰۲۰ عملیاتی شوند.

۳. تعمیرات پیش بینانه؛ پایان توقف های اضطراری

هوش مصنوعی با پایش لحظه ای ارتعاش، دما و کیفیت سوخت، الگوهای خرابی را چند روز زودتر شناسایی می کند. تجربیات صنعتی نشان می دهد خرابی برنامه نشده تا ۵۰٪ و هزینه تعمیرات تا ۳۰٪ کاهش می یابد. سیستم Expert Insight شرکت Wärtsilä زمان بندی تعمیر را با برنامه ورود به بندر هماهنگ کرده و روزهای معطلی ناوگان را به حداقل می رساند؛ در نتیجه بازگشت سرمایه ظرف ۱۲ – ۱۸ ماه محقق می شود.

۴. بهینه سازی سوخت و کاهش کربن

کشتیرانی حدود ۳٪ از انتشار گازهای گلخانه ای جهان را به خود اختصاص می دهد. الگوریتم های مسیریابی با تحلیل باد، جریان، ارتفاع موج و قیمت سوخت، مصرف و انتشار CO₂ را تا ۱۲٪ کاهش می دهند. ترکیب هوش مصنوعی با بادبان های کمکی می تواند صرفه جویی را به ۴۰٪ برساند و تحقق اهداف IMO 2030 را تسهیل کند.

۵. بنادر هوشمند و دوقلوهای دیجیتال

بندر روتردام با استقرار دوقلوی دیجیتال، زمان انتظار کشتی ها را ۲۰٪ و بهره برداری از اسکله را ۱۵٪ بهبود داده است. در بندر توآس سنگاپور، هوش مصنوعی مسیر AGVها و زمان بندی جرثقیل ها را مدیریت کرده و قرار است ظرفیت سالانه را به ۶۵ میلیون TEU برساند. این زیرساخت ها هزینه عملیاتی را میلیون ها دلار کاهش داده و ایمنی کارکنان را افزایش می دهد.

۶. ایمنی، ریسک و مقررات

افزایش اتکا به فناوری های هوشمند، لزوم استانداردهای جهانی را پررنگ کرده است. IMO سطح بندی MASS را الزامی کرده و اتحادیه اروپا مقررات سخت گیرانه ای برای امنیت سایبری بنادر تصویب کرده است. برآورد می شود ۲۵٪ بنادر بزرگ جهان تا پایان ۲۰۲۴ به مراکز عملیات امنیت سایبری دریایی (Maritime SOC) مجهز شوند. چالش دیگر؛ کمبود نیروی متخصص است؛ ۶۳٪ عرضه کنندگان فناوری شرکت های کوچک و متوسط اند و رشد آن ها به آموزش نیروی انسانی وابسته است.

۷. افق ۲۰۳۰ و فراتر از آن

تا ۲۰۳۰، تلفیق داده های ماهواره ای، اینترنت اشیا و یادگیری ترکیبی دقت مدل های پیش بینی را افزایش خواهد داد. برای بهره برداری کامل، خطوط کشتیرانی و دولت ها باید روی سه محور سرمایه گذاری کنند:

1. استانداردسازی داده میان بازیگران صنعت

2. آموزش مهارت های تحلیلی و امنیت سایبری برای خدمه و کارکنان بندری

3. نوآوری باز با استارتاپ ها برای کاهش هزینه و تسریع تجاری سازی

هوش مصنوعی از موتورخانه تا جرثقیل بندر، اثرات عددی قابل توجهی داشته است: کاهش دو رقمی مصرف سوخت، افت ۵۰٪ وقفه های اضطراری و ۲۰٪ کاهش زمان انتظار. سازمان ها و دولت هایی که امروز بر داده، حسگر و نیروی متخصص سرمایه گذاری کنند، فردا در خط مقدم رقابت سبز و ایمن دریایی خواهند ایستاد.

منابع

• Beyond the Horizon – Opportunities and Obstacles in the Maritime AI Boom (Lloyd’s Register & Thetius, ۲۰۲۴)

• Maritime Artificial Intelligence Market Size & Trends Analysis Report (Grand View Research, ۲۰۲۴)