سرنوشت مونوریل قم در دست یک شرکت اصفهانی

مونوریل قم با وجود عزم و هزینه کرد بخش قابل توجهی از سوی دولت سیزدهم ، اما شهرداری قم همچنان حاضر نیست زیر بار بخشی از هزینه های تکمیل این پروژه حمل ونقلی برود و تصمیم گیری نهایی در شورای شهر و شهرداری به نظر کارشناسی یک شرکت مشاور اصفهانی گره خورده است.

پیشرفت فیزیکی مونوریل قم در فاز ۴.۷ کیلومتر آن «تا میدان مطهری» ۶۷ درصد و در فاز ۶.۸ کیلومتر «تا مصلی» ۵۲ درصد می باشد. البته این تقسیم بندی مربوط به دوره ای از مدیریت استان می شود که قرار بود این پروژه در دوفاز میدان مطهری و سپس تا مصلی قدس احداث شود؛ پیشرفت کنونی پروژه مونوریل قم در مجموع ۵۸ درصد است.

در سفر اخیر معاون اجرایی رییس جمهور به استان قم که ۲۹ مهرماه باهدف پیگیری مصوبات سفر سال ۱۴۰۰ آیت الله رییسی به قم انجام شد موضوع مونوریل به عنوان یکی از مهم ترین محورهای این سفر قرار گرفت و جلسه ای اختصاصی برای بررسی موانع و مشکلات آن برگزار شد.

در قالب این جلسه که با حضور مدیران و دستگاه های تصمیم ساز ملی و استانی در خصوص مونوریل برپا شد، ضمن بیان نظرات موافقان و مخالفان تکمیل مونوریل، بارقه های امید جدیدی در خصوص تعیین تکلیف نهایی آن به وجود آمد که دست کم طی ۱۰ سال گذشته به جدیت امروز نبوده است.

موافقان و مخالفان مونوریل در شورای شهر و شهرداری قم طیف های مختلفی را شامل می شوند که حد وسطی برای آنها آن چنان نمی توان متصور بود و این اختلاف نظرها همیشه به عنوان یکی از موانع اصلی در تعیین تکلیف این طرح تاثیرگذار بودند. طی دو ماه گذشته ظاهراً بین موافقان و مخالفان و البته تصمیم سازان مدیریت اتفاق نظری نسبت به انتخاب مشاوره جهت امکان سنجی توسعه مونوریل تا پردیسان انتخاب شده که قرار است تصمیم نهایی با توجه به نظر آن شرکت مشاور باشد.

موافقان و مخالفان به این نتیجه رسیده اند که نظر مشاوره فصل الخطاب این طرح بر زمین مانده باشد؛ به عبارت بهتر اگر مشاور طرح نظر موافق نسبت به توسعه مونوریل بدهد شورای شهر و شهرداری قم پای کار آن باشند و چنانچه این طرح را فاقد توجیه اقتصادی و حمل ونقلی بداند، همه از آن حمایت کرده و دیگر پرونده مونوریل قم از فهرست طرح های حمل ونقلی قم برای همیشه خارج شود.

مشاور طرح مونوریل قم قرار است تا پایان آذرماه سال جاری نظر خود را در خصوص امکان سنجی توسعه مونوریل قم بدهد؛ همانطور که اشاره شد تقریباً در بین مسوولان و کارشناسان در خصوص این که مونوریل در سناریوی ۶.۸ کیلومتری توجیه فنی وجود ندارد اتفاق نظر وجود دارد و بنحوی مونوریل قم را زمانی یک طرح توجیه پذیر می توان یاد کرد که تا شهر پردیسان ادامه یابد.

طبیعی است که نظر مشاور مونوریل صرفاً برای مدیریت شهری ممکن است حجت را تمام کند؛ ولی در سطح کلان و بخصوص در شورای عالی فنی و شورای عالی ترافیک کشور، الزام آور نیست.

البته در خصوص مشاور طرح مونوریل قم که یک شرکت مستقر در شهر اصفهان است نیز حرف وحدیث هایی در بین ناظران و کارشناسان شهری به دلیل عدم سابقه این شرکت در حوزه مشاوره منوریل به وجود آورده است. این شرکت براساس رزومه که در اینترنت از آن یافت می شود در حوزه راه آهن ، ترافیک و قطار شهری سابقه مشاوره دارد اما در حوزه مونوریل سابقه ای از آن یافت نشد. البته از ابتدای آغاز کار شهردار قم که بیش از آن ۱۲ سال مدیریت شهری اصفهان را برعهده داشت، برخی حساسیت ها در انتخاب چنین مشاوران غیربومی در محافل کارشناسی و مدیریتی استان مطرح بوده است، به عنوان نمونه معاون اجرایی رئیس جمهوری در جلسه مورد اشاره به صراحت تاکید دارد که "اصولاً مشاور پروژه ها، معمولا مسیری را دنبال می کنند که هدف و غایت نهایی پیمانکار را محقق سازد."

مونوریل در وضعیت کنونی با سه چالش، مشخص نبودن نظر مشاور، رویکرد نهایی شورای فنی سازمان برنامه وبودجه و همچنین تامین اعتبارات احداث آن روبه رو است.مونوریل در وضعیت کنونی با سه چالش اصلی روبه رو است اول اینکه هنوز نظر مشاور مشخص نیست؛ دوم شورای فنی سازمان برنامه وبودجه نیز باید در خصوص آن نظر قطعی و کارشناسی بدهد و سوم موضوع تامین اعتبارات آن است که این مساله هم همچنان به درستی تبیین نشده است.

به گفته مدیران شهری قم محتمل ترین سناریوی که پس از برگزاری جلسات مشترک با شورای عالی ترافیک و حمل ونقلی کشور و همچنین کمیته های فنی در دولت سیزدهم دیگر انجام شده، راه اندازی این طرح تا مصلی قدس در قالب ۴ ایستگاه عبوری و ۴ ایستگاه مسافرگیری می باشد. در این سناریو ایستگاه های شهید مطهری، رضوی، مصلی و فرهنگیان به عنوان ایستگاه های مسافرگیری و ایستگاه های حرم مطهر، پل شهید رجایی، ایستگاه صدر و ایستگاه پایانه نیز بعنوان ایستگاه های عبوری در نظر گرفته شده است.

برآیند شورای اسلامی شهر قم نیز این گونه به نظر می رسد که به رغم اختلاف نظرها در اصل ادامه یا توقف مونوریل، همه اعضای آن بر اینکه هزینه های آن باید توسط دولت تامین شود، اتفاق نظر و اجماع صورت گرفته و حرف خلاف جهتی به گوش نمی رسد.

نظر شهرداری درخصوص ادامه مونوریل؛ نه ممنون

شهردار قم در جلسه بررسی موانع و مشکلات مونوریل که ۲۹ مهرماه امسال با حضور معاون اجرایی رییس جمهوری در محل استانداری قم برگزار شد صراحتاً با ادامه مونوریل قم مخالف می کند و تاکید دارد که این طرح دردی از شهر دوا نمی کند.

به باور سید مرتضی سقائیان نژاد، جانمایی کنونی این طرح مسافرپذیر نیست و نمی توان روی آن حساب باز کرد؛ همچنین از نظر شهردار قم عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر نیز مشکلاتی دارد که هنوز به خوبی تدبیر نشده است.

شهردار قم البته معتقد است که با اجرای طرح های نهضت ملی مسکن در شهر پردیسان و افزایش دوباره جمعیت این منطقه از قم، ادامه مونوریل می تواند این طرح را توجیه پذیر تر کند.

شهردار قم تاکید دارد که شورای شهر و شهرداری قم در خصوص مونوریل قم نظر مشترکی دارد و در مجموع موافق ادامه آن نیست.

سقائیان نژاد در نهایت معتقد است که هر نظری که شورای فنی کشور در خصوص مونوریل بدهد، مجموعه مدیریت شهری به آن گردن خواهد نهاد.

به گفته وی، اکثریت اعضای شورای شهر و شهرداری قم در خصوص مونوریل قم نظر مشترکی دارد و در مجموع موافق ادامه آن نیست.

شهردار قم همچنین معتقد است که طبق برخی از برآورده ها مونوریل قم برای اینکه وارد مدار بهره برداری شود به ۳۰ همت (هزار میلیارد تومان) اعتبار نیاز دارد که این حساب و کتاب شهردار با اعتراض استاندار همراه شد و استاندار هزینه بهره برداری این طرح را کمتر از این رقم، برآورد کرد.

بی تمایلی شورای شهر به ادامه مونوریل

رییس شورای اسلامی شهر قم نیز در جلسه بررسی موانع و مشکلات مونوریل که ۲۹ مهرماه امسال با حضور معاون اجرایی رییس جمهوری در محل استانداری قم برگزار شد، با بیان اینکه مدیریت شهری قم تمایلی برای این اجرای این طرح ندارد، تصریح کرد: مدیریت شهری قم توان مالی ادامه این پروژه را ندارد.

به گفته محسن محرری، مدیریت شهری قم این پروژه را یک طرح تحمیلی به قم می داند و معتقد است که این طرح باید توسط دولت احداث شود.

وی تاکید کرد که از نظر شورا مونوریل دردی از شهر دوا نمی کند و لذا شورای شهر به خاطر هزینه های بالای آن حاضر نیست، ریالی از بودجه های شهری برای آن هزینه کند.

گیرودار تامین واگن مونوریل

رییس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای اسلامی شهر قم گفت: شرکت قبلی طرف حساب شهرداری قم که قرار بود واگن مونوریل را بسازد چند سالی است که منحل شده و تامین واگن های آن در حالت ابهام قرار دارد.

به گفته سید محمدحسین دهناد، در حال حاظر شرکت های واگن سازی حاضر نیستند برای ۶.۸ کیلومتر واگن براساس مختصات فنی اجرا شده قم ، واگن اختصاصی بسازد و طول مسیر با احداث واگن اختصاصی ارتباط مستقیمی دارد. این به این معناست که شرکت های واگن سازی در صورتی می توانند واگن های اختصاصی مونوریل قم را بسازند که طول این مسیر بیش از ۶.۸ کیلومتر باشد تا برای آن ها customize (ساخت واگن براساس مشخصات فنی درخواستی مشتری) کردن توجیه پذیر شود.

وی ادامه می دهد که در صورتی تامین واگن مونوریل قم امکان پذیر است که طول مسیر به میزانی باشد که شرکت سازنده حاضر باشد به خاطر آن واگن هایی را با ویژگی های زیرساخت های بکار رفته در مونوریل قم احداث کند.

گفتنی است ، در حال حاضر تنها پنج شرکت واگن سازی مونوریل در جهان فعالیت دارد و از طرفی دولت سیزدهم از زمان روی کار آمدن خود ، در ارتباط با استان قم، از دو طرح مونوریل و فرودگاه بعنوان پروژه هایی یاد کرده که باید تعیین تکلیف شده و از وضعیت بلاتکلیف آن خارج شود که طی دو سال گذشته نیز تلاش های زیادی جهت به سرانجام رسیدن آن در سطح استانی و ملی انجام شده است که ظاهراً به خاطر اینکه متولی آن غیر دولت بوده، همچنان متوقف است.

گره مونوریل قم مسائل رویکردی است

معاون اجرایی رییس جمهوری نیز در جلسه بررسی مشکلات مونوریل قم با تاکید بر اینکه دولت از سناریوی جمع آوری مونوریل عبور کرده و آن را مطلوب نمی داند، بیان داشت که این طرح باید تعیین تکلیف شود.

محسن منصوری با انتقاد از بی توجهی مدیریت شهری به مونوریل قم بیان کرد که یکی از عواملی مهمی این طرح تا امروز به نتیجه نرسیده به خاطر این است که شهرداری به آن توجهی نداشته است.

معاون اجرایی رییس جمهوری گفت: گره اصلی مونوریل قم موضوع رویکردی و مدیریتی است و تازمانی که این رویکردها در شهرداری قم اصلاح نشود، این پروژه به نتیجه نمی رسد.

دولت به دنبال عملیاتی شدن مونوریل است

وی ادامه می دهد که شهرداری قم در خصوص مونوریل مسوول است و این طرح یک طرح مدیریت شهری است و شهرداری باید با اصلاح رویکردهای گذشته خود، دست کم ۵۰ درصد از هزینه های آن را متقبل شود.

اگر شهرداری طی حدود ۱۴ سال گذشته هر سال یک بودجه حداقلی برای این طرح تصویب کرده بود این پروژه چند سال گذشته به بهره برداری رسیده بود.

معاون اجرایی رییس جمهوری با اشاره به برخی از مشکلات بزرگی که به خاطر پای کار نبودن شهرداری بر سر مونوریل آمده است، گفت: اگر شهرداری طی حدود ۱۴ سال گذشته هر سال یک بودجه حداقلی برای این طرح تصویب کرده بود این پروژه چند سال گذشته به بهره برداری رسیده بود و این مقدار هزینه اجتماعی و مالی را به بودجه های عمومی تحمیل نمی کرد.

منصوری معتقد است که تعیین تکلیف مونوریل قم مصداقی از قدرت حل مساله در نظام مدیریتی کشور است، بیان داشت: بلاتکلیفی مونوریل قم در افکار عمومی، تبعات اجتماعی و مسائل دیگر برای نظام اجرایی کشور هزینه ساز شده است.

وی ادامه می دهد که دولت به دنبال عملیاتی شدن این طرح است؛ ولی این طرح مدیریت شهری است و شهرداری قم باید پای کار تکمیل این پروژه نیمه تمام بیاید.

پای کار آمدن شهرداری قم شرط تکمیل مونوریل است

منصوری اضافه می کند که پای کار آمدن شهرداری شرط لازم تکمیل مونوریل است و اختصاص بودجه های سالانه برای مونوریل در مقایسه با حجم بودجه شهرداری، رقم قابل توجهی نیست.

وی عنوان کرد: در صورت نهایی شدن طرح توسعه مونوریل قم و ورود شهرداری به آن، دولت نیز نسبت به تامین مالی بخش مهمی از آن ورود کرده و شیوه تامین اعتبار آن را اجرایی می کند.

جمع آوری مونوریل؛ اصلاً

استاندار قم با تاکید بر اینکه احداث مونوریل در سناریوی ۶.۸ کیلومتری آن توجیه اقتصادی و حمل ونقلی ندارد، معتقد است که این طرح در صورت برخورداری از اصل توجیه حمل ونقلی باید تا پردیسان ادامه پیدا کند.

سید محمد آقامیری با بیان اینکه مونوریل تبدیل به یک مطالبه اجتماعی شده است، گفت: جمع آوری مونوریل غیرممکن است و چاره ای جز تکمیل آن نیست.

استاندار قم با تاکید بر اینکه تعیین تکلیف نهایی مونوریل در دستور کار دولت سیزدهم است بیان داشت که بخشی از اعتبارات مونوریل قم تامین شده است.

به باور کارشناسان مونوریل بعنوان یکی از مدهای حمل ونقلی نقش خاص خود را در تامین بخشی از نیازهای شهروندان ایفا می کند و به هیچ وجه آن نگاه های صفر و صدی که در بین برخی افراد شکل گرفته را ندارد و مهم تر اینکه هزینه احداث و نگهداری آن کمتر از مترو است و اگر شهر پردیسان از نظر بار جمعیتی نیاز به یک تکنولوژی مدرن با هزینه های مطلوب تر برای شهرداری باشد، مونوریل توجیه پذیرتر از احداث خطوط مترو است که تکمیل آن ممکن است چند دهه به طول بینجامد. به عبارت دیگر اگر ادامه مونوریل تا پردیسان توجیه پذیر نباشد، احداث مترو نیز به طریق اولی توجیه ناپذیرتر است چرا که هزینه و پیچیدگی های عمرانی و فنی بیشتری دارد.

طبق برخی برآورده ها و نظرات کارشناسان، مونوریل در سناریو ادامه آن تا پردیسان کارایی بیشتر نسبت به خطوط مترو دارد و بخاطر آنکه بصورت روسطحی اجرا می شود و بخشی از آن احداث شده بسیار زودتر می تواند وارد مرحله بهره برداری شود چه این که خط یک مترو قم هنوز بعد از گذشت ۱۰ سال از کلنگ زنی آن هنوز تکمیل نشده و در گیر و دار مباحث فنی و اجرایی است و با روند کنونی شاید تا ۳۰ سال آینده نیز به پردیسان نرسد در حالیکه اجرا و ادامه مونوریل می تواند زودتر مدیریت شهری قم به مرادی که حوزه حمل ونقلی آن دارد، برساند.

شهرک پردیسان در منطقه هشتم شهرداری قم و در جنوب غربی این شهر قم واقع شده است، این منطقه در سال ۱۳۷۷ توسط وزارت مسکن و شهرسازی وقت تأسیس و در سال ۱۳۹۰ به یکی از مناطق شهرداری قم تبدیل شد. هم اینک بخش مهمی از طرح نهضت ملی مسکن در قالب احداث خانه در اراضی ۵۶۰، ۲۲، ۲۷ و ۱۷ هکتاری این شهرک در حال ساخت است.