چرا قامت چابهار زیر خروارها مشکلات خم شد؟
منطقه آزاد چابهار، به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیک خود، نیازمند انرژی پایدار و مقرون به صرفه برای توسعه زیرساخت ها و جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی است اما نرخ بالای حامل های انرژی در چابهار، هزینه های تولید و حمل و نقل را افزایش داده و رقابت پذیری این منطقه را در مقایسه با سایر مناطق آزاد کاهش می دهد.
منطقه آزاد چابهار، به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیک خود، نیازمند انرژی پایدار و مقرون به صرفه برای توسعه زیرساخت ها و جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی است اما نرخ بالای حامل های انرژی در چابهار، هزینه های تولید و حمل و نقل را افزایش داده و رقابت پذیری این منطقه را در مقایسه با سایر مناطق آزاد کاهش می دهد.
به گزارش تین نیوز به نقل از ایلنا، عموم دولت ها در سراسر جهان برای توسعه اقتصادی، جذب سرمایه و ایجاد اشتغال ممکن است هر سیاستی را در دستور کار قرار دهند که یکی از این سیاست ها می تواند نگاه به تاسیس و ترویج مناطق آزاد باشد. دولت های ایران نیز بر اساس برنامه های توسعه و همچنین سند چشم انداز۲۰ ساله ای که افق آن در سال ۱۴۰۴ در دسترس خواهد بود سعی وافری برای ایجاد توسعه بر مبنای مناطق آزاد داشته اند. اما در این میان مشکلاتی دامن گیر این مناطق شده است.
یکی از مناطق آزادی که آنچنان باید و شاید به اهمیت پتانسیل آن پرداخته نشده و در استانی کم برخوردار واقع شده است منطقه آزاد چابهار است. منطقه آزاد چابهار در حال حاضر به دلیل مشکلات عدیده ای که گریبان گیرش است، نتوانسته در تعیین اهداف داخلی و همچنین بین المللی انتظارات لازم را برآورد کند.
اما جای سوال است که کدامین مجموعه دلایل، منطقه آزاد چابهار را اینچنین زمین گیر کرده و مانع از به ثمر نشستن برنامه های تعیین شده برای این "سرزمین ناب ایران زمین" شده است؟ در ادامه به شرح اهم مشکلاتی می پردازیم که رفع آنها خواهد توانست منطقه آزاد چابهار را از رهاشدگی نجات دهد.
مدیریت؛ از تداخل تا تغییر
منطقه آزاد چابهار به عنوان یکی از مناطق استراتژیک ایران، با "مشکلات مدیریتی" و "تداخل وظایف" مواجه است. یکی از بزرگترین چالش ها، تغییرات مکرر مدیران عامل در طول سال های گذشته است که باعث شده برنامه های بلندمدت و استراتژیک به اهداف خود نرسند.
این تغییرات پی درپی منجر به عدم ثبات مدیریتی و ناتوانی در اجرای پروژه های مهم شده است. هیچ عزم راسخی هم برای نگهداشت ثابت مدیران در مناطق آزاد و بخصوص منطقه آزاد چابهار وجود ندارد؛ آنچنانکه طبق گزارش های موجود در ۳۰ سال گذشته، این منطقه آزاد توانسته ۱۶ مدیر عامل را به چشم ببینید!
حال در کنار این معضل، اگر تداخلِ برنامه ها و قوانین را هم اضافه کنیم خواهیم دید که قامت منطقه آزاد چابهار زیر خرواری از مشکلات خم شده است. در منطقه آزاد چابهار، به جای سخن از توسعه و پیشرفت، دعوا بر سر تداخل وظایف بین سازمان های مختلف، مانند سازمان منطقه آزاد، وزارت راه و شهرسازی، و وزارت صنعت، معدن و تجارت حرف اول و آخر را می زند. وجود متولیان مختلف با توان اجرایی متفاوت منجر به اعمال سلیقه های گوناگون در باب برنامه ریزی توسعه ای شده است.
در کنار همین معضل اگر تنوع برنامه های توسعه ای را برای رشد منطقه آزاد چابهار در نظر بگیریم، بیشتر گردابی از مشکلات را پیش رو خواهیم دید تا افقی برای رشد و توسعه این منطقه.
اگر جویای علت کندی در اجرای پروژها و همچنین کاهش سرمایه گذاری در منطقه آزاد چابهار هستیم بدون تردید بخشی از آنرا باید در همین تداخل ها جستجو کنیم. این تداخلِ وظایف می تواند تا بی نهایت ادامه دار شود.
به عنوان نمونه اگر به لحاظ محیط زیستی مشکلی در منطقه آزاد چابهار به چشم آید، سازمان های دیگری آستین بالا می زنند و ورود پیدا خواهند کرد. به عنوان نمونه در قدم اول این وزارت کشاورزی است که منطقه آزاد چابهار را می تواند زیر ذره بین مدیریتی خود قرار دهد؛ البته اگر سازمان حفاظت محیط زیست پیش از وزارت کشاورزی وارد عرصه عمل نشده باشد!
به هر جهت تا زمانیکه تعدد متولیان برای عموم مناطق آزاد و بخصوص منطقه آزاد چابهار حل و فصل نشود درب بر همین پاشنه خواهد چرخید و خبری از توسعه نخواهد بود.
بالا رفتن نرخ حامل های انرژی، هزینه تولید را افزایش داد
یکی دیگر از مهم ترین چالش هایی که منطقه آزاد چابهار با آن دست و پنجه نرم می کند، بحث نرخ حامل های انرژی است. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیک خود، نیازمند انرژی پایدار و مقرون به صرفه برای توسعه زیرساخت ها و جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی است. نرخ بالای حامل های انرژی در چابهار، هزینه های تولید و حمل و نقل را افزایش داده و رقابت پذیری این منطقه را در مقایسه با سایر مناطق آزاد کاهش می دهد. این مسئله باعث شده تا بسیاری از سرمایه گذاران از سرمایه گذاری در این منطقه منصرف شوند و به دنبال مناطق با هزینه های انرژی کمتر باشند.
شاید برخی از مسئولان این ادعا را عنوان کنند که تاکنون برق منطقه آزاد چابهار را ضمن کمبود انرژی و برق قطع نکرده اند. اما باید پرسید که برق مورد نیاز منطقه آزاد چابهار چگونه و از کجا تامین شده است. کافی است نگاهی به اعتراضات مردمی بومی چابهار در خصوص قطعی برق طولانی مدت و بدون برنامه بیندازیم؛ انگاه خواهیم دید که برق منطقه آزاد از کجا تامین می شود. این در حالی است که منطقه آزاد چابهار از همان ابتدا با ریشه کن کردن فقر در منطقه پا گرفت، اما اکنون به معضلی بزرگتر تبدیل شده که نه تنها نتوانسته فقر بومیان را ریشه کن کند، بلکه در قطع برق آنها نیز دخیل است.
برای حل این مشکل، دولت می تواند سیاست های حمایتی و تشویقی برای کاهش هزینه های انرژی در این منطقه اعمال کند. از جمله این سیاست ها می توان به ارائه یارانه های انرژی، توسعه زیرساخت های انرژی تجدید پذیر و بهبود کارایی انرژی در صنایع اشاره کرد. همچنین، همکاری با کشورهای همسایه برای تأمین انرژی ارزان تر و پایدارتر می تواند به کاهش هزینه های انرژی در چابهار کمک کند؛ نه اینکه برق ساکنان منطقه را قطع کنند تا منطقه آزاد چابهار به روند غیر توسعه ای خود ادامه دهد.
موقعیت از یاد رفته
منطقه آزاد چابهار، به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، دارای پتانسیل های فراوانی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی است. این منطقه با دسترسی به آب های آزاد و همسایگان منطقه ای، می تواند به یک قطب تجاری و صنعتی تبدیل شود که نه تنها به توسعه منطقه کمک می کند، بلکه بیکاری جوانان بومی را نیز کاهش می دهد.
چابهار به عنوان تنها بندر ایران در حاشیه اقیانوس هند، دسترسی مستقیم به آب های آزاد دارد که این امر می تواند به توسعه تجارت بین المللی کمک کند. این موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد، امکان ترانزیت کالاها را به کشورهای آسیای میانه و حتی اروپا فراهم می کند.
نزدیکی به کشورهای پاکستان، افغانستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس، فرصت های تجاری و اقتصادی فراوانی را ایجاد می کند. این منطقه می تواند به عنوان یک پل ارتباطی بین ایران و این کشورها عمل کند و از این طریق به توسعه اقتصادی منطقه کمک کند.
اما آیا دولت ها از این موهبت استفاده کرده اند؟ مشخصا اگر جواب مثبت بود زنگ خطر اوج گیری قاچاق در مناطق آزاد و بخصوص منطقه آزاد چابهار به صدا در نمی آمد.
توسعه زیرساخت ها و افزایش سرمایه گذاری ها در منطقه آزاد چابهار می تواند به ایجاد فرصت های شغلی جدید برای جوانان بومی منجر شود. این امر می تواند به کاهش بیکاری و افزایش سطح رفاه اجتماعی در منطقه کمک کند. البته اگر دولت ها به فکر رفع بیکاری در منطقه آزاد چابهار باشند.
چابهار با داشتن جاذبه های طبیعی و تاریخی، پتانسیل بالایی برای توسعه گردشگری دارد. توسعه صنعت گردشگری می تواند به ایجاد شغل های جدید در حوزه های مختلف از جمله هتلداری، خدمات گردشگری و صنایع دستی منجر شود.
منطقه آزاد چابهار با بهره گیری از موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و همسایگان منطقه ای، می تواند به یک قطب تجاری و صنعتی تبدیل شود که نه تنها به توسعه اقتصادی منطقه کمک می کند، بلکه بیکاری جوانان بومی را نیز کاهش می دهد. توسعه زیرساخت ها، جذب سرمایه گذاری های خارجی و توسعه گردشگری از جمله راهکارهایی هستند که می توانند به تحقق این هدف کمک کنند.
