◄ سفر به آشیان عقاب

اَلَموت کلمه ای است مرکب از دو واژۀ «آله» و «اموت»‌. مؤلف برهان قاطع می نویسد: «نام قلعه ای است مشهور ما بین قزوین و گیلان و آن را به سبب ارتفاعی که دارد آله آموت گفتندی یعنی عقاب آشیان، چه «اله» عقاب و «آموت» آشیان باشد.

به یُمن حضور دکتر سید جلال بدخشانی که از پژوهشگران به نام موسسۀ مطالعات اسماعیلیه در لندن است ، قرار سفر یک روزه سه شنبه ۲۵ مهر به الموت را گذاشتیم‌. هواشناسی را با علامه گوگل استخاره کردیم ، صاف آمد‌. ساعت ۶ صبح با دو خودرو صحرارو برای پیمودن ۲۵۰ کیلومتر راهی قزوین شدیم‌.

دوستان راه بلد خبر دادند که مسیر جدید نظرآباد مسدود است و همان راه پر پیچ و خم قزوین الموت را باید طی کرد‌. حدود سه ساعت از قزوین به الموت شاید دو برابر هزار چم چالوس ، چندین قلۀ مرتفع و دشت وسیع را با مناظر پاییزی و رخسار عرفانی برگ های درختان گیلاس و انجیر و گردو پشت سر گذاشتیم‌. شوق دیدار شیرزن باستان شناس و همکارانش ، زحمت راه را کم می کرد‌. با خود می گفتم دیگر حال و توان آمدن این راه را ندارم‌. اما وقتی از خاطر می گذراندم که چگونه دکتر حمیدۀ چوبک ۲۲ سال است هر هفته این راه دراز و پر خطر را می رود و به تهران باز می گردد، از خود خجالت می کشیدم‌.

درست گفته جناب حافظ: که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها‌. تنها موتور محرک و انگیزه آفرین کارهای بزرگ ، عشق و شیدایی به آن کار است که مشکلات و موانع راه آسان می شود‌.

پس از گذر از رجایی دشت و شهر معلم کلایه و روستاهای متعدد ، از دور صخرۀ سنگی شبیه شتر خوابیدۀ دژ الموت پیدا شد‌. با خود می گفتم حسن صباح خداوندگار الموت چقدر اسب دوانده تا این دژ عظیم را یافته و آن را سنگر محافظت از آیین خود ساخته‌. بعد خواجه نصیر طوسی از قلاع قهیتان به الموت منتقل شد و قریب ۲۰ سال آنجا بود و چندین اثر را مطابق دیدگاه اسماعیلی در این قلعه تسخیر ناپذیر نگاشت تا اینکه هولاکوخان الموت را تسخیر کرد و خواجه را همراه خود ساخت‌.

خاک الموت برای اسماعیلیان مقدس است چون حسن صباح قریب ۳۲ سال بر این مناطق حکومت کرد‌. الموت منطقه ای وسیع بوده و حدود ۲۰۰ روستا را شامل می شده‌. کاوش های شیرزن باستان شناس، این عقاب آشیان تاریخی را احیا کرد‌. او هزاران قطعه سفال و آجر و کتیبه به خط کوفی از بنای عظیم قلعه بیرون کشید‌. از جمله کاشی رقم ۶۰۸ قمری که من دیدم‌.

از آثار خواجه، ما در میراث مکتوب رساله های سیر و سلوک، آغاز و انجام و روضۀ تسلیم خواجه را به تصحیح دکتر بدخشانی منتشر کرده ایم‌. نسخۀ نفیس دستورالمنجمین به تاریخ ۵۰۰ قمری از مهمترین اسناد تاریخ شجره اسماعیلیان نزاری است که به صورت نسخه برگردان توفیق چاپ آن را داشته ایم‌.

و اما الموت بخش مهمی از تاریخ فرهنگی ایران است‌. میلیون ها نفر از ایران دوستان داخل و خارج در آرزوی دیدن چنین مکان ارزشمندی هستند‌. اگر وزارت گردشگری درک درستی از این گونه بناهای بی نظیر تاریخی داشت ، سالانه میلیون ها دلار روانه این کشور می شد‌. به نظرم بدون اتکای به فروش نفت و صرفا با صنعت گردشگری می توان کشور را اداره کرد‌.

به هر حال ، به زحمت فراوان قریب هزار پله را طی کردیم و به قله قلعه راه یافتیم‌. مولی سرا و سرداب و آب انبار و فضای بالای قلعه بخش کوچکی از عظمت معماری دژ الموت را در ذهن می تواند منقش کند‌. کاش گنجینۀ کتب این قلعه روزی پیدا شود و آثار قلمی خواجه  و صدها نسخه خطی نفیس به دست آید‌.

دکتر چوبک هر روز به بالای این قلعه می رود و با چندین کارشناس و باستان شناس دلباخته ، به حفاری و اکتشاف می پردازد‌. کاش زمانی به گنجینه کتب این قلعه دست یابند‌. به آثار دیگری از خواجه که در این قلعه نوشته است.

بی شک تنها عشق به تاریخ و فرهنگ ایران است که امثال این بانوی سخت کوش شیفته را به گازرخان می رساند.

تأسیس موزۀ الموت از آرزوهای چوبک اس‌. هزاران قطعه ارزشمند در انبار پایگاه خاک می خور‌. امیدواریم به زودی کلنگ این موزه به زمین زده شود.

تاکنون حدود ۶۰ قلعه از قلاع اسماعیلیه در ایران شناسایی شده چند جوان عاشق در پی کشف و معرفی این دژها هستند. ما هم قول همراهی دادیم تا به هدف خود برسند.

پس از صرف ناهار و گفت و گو عازم تهران شدیم و در تاریکی شب هزار چم الموت را طی کردیم و پس از ۶ ساعت نزدیک نیمه شب به منزل رسیدیم خسته و هلاک.

روزی که از پر باری، جزء عمر حساب نخواهد ش‌.