◄ فرودگاه‎ها، پدافندغیرعامل و پایداری در برابر تهدیدات

امروز در حمل‌ونقل مسافران و کالاها، ایمنی و سرعت از اهمیت زیادی برخوردار است و صنعت حمل‌ونقل هواپیمایی با داشتن این ویژگی‎ها جایگاه مستحکمی در میان افرادی چون سیاست‌مداران، بازرگانان، دانشگاهیان و عموم مردم یافته است.

به گزارش تین‌نیوز و به نقل از روابط‌عمومی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، با این وصف فرودگاه‎ها به دلیل ظرفیت و سرعت بالای انتقال افراد و کالاها و هم‌چنین تجهیزات ناوبری هوایی مانند رادارها به یکی از مهم‌ترین زیرساخت‎های توسعه بدل شده‎اند و رخ دادن کوچک‌ترین تهدید و سانحه‎ای در آن‌ها به سرعت و با حساسیت زیادی در سطح جهان منتشر می‎شود و چشم‌های نگران را به سوی خود معطوف می‎کند.

این حساسیت و اهمیت باعث شده است که حفظ ایمنی و آمادگی‎های زیرساختی در فرودگاه‎ها اولویت فراوانی یابد و به اجرای پدافندغیرعامل در آن‌ها تاکید شود.

در ادامه در مورد مفهوم پدافند غیرعامل که معادل دقیق آن Passive Defense است و کارکردها و ساختار اجرایی آن در ایران و شرکت فرودگاه‎ها و ناوبری هوایی ایران توضیحاتی آورده شده است.

پدافند غیرعامل؛ تعریف، قدمت و اصول آن

براساس تعریف مجمع تشخیص مصلحت نظام در راستای سیاست‎های کلی نظام در سند چشم‎انداز 20 ساله کشور و هم‌چنین بر اساس سیاست‌‎های کلی نظام، ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، پدافند غیرعامل «مجموعه اقدامات غیرمسلحانه‎ای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‎پذیری، تداوم فعالیت‌‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن» است.

هم‌چنین در آیین‎نامه‌ اجرایی بند ۱۱ تبصره ۱۲۱ قانون برنامه چهارم توسعه، پدافند غیرعامل به عنوان مجموعه اقدامات غیر مسلحانه‌‎ای که موجب کاهش آسیب‎پذیری نیروی انسانی، ساختمان‎ها، تاسیسات، تجهیزات و شریان‎های کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن و یا کاهش مخاطرات ناشی از سوانح غیرطبیعی می شود، تعریف شده است.

در حقیقت پدافند غیرعامل مکمل پدافند ملی(نظامی) و صلح‎آمیزترین و اثربخش‎ترین روش دفاعی است که عمده‎ترین هدف آن، کاهش آسیب‎پذیری زیرساخت‎های ملی و مراکز حیاتی، حساس و مهم و پایداری ملی است و باید در برنامه‎های توسعه پایدار کشور نهادینه شود.

بر این اساس می‌‎توان گفت: مفهوم پدافند غیرعامل قدمتی به طول تاریخ بشر دارد به طوری که انسان‌‎های اولیه برای در امان ماندن از تهاجم حیوانات وحشی و دیگر دشمنان خود و هم‌چنین برای کاستن از نگرانی‎ها به غارها، شاخه‎های درختان و دیگر نقاط امن طبیعی پناه می‎بردند  با شکل‎گیری تمدن‌‎های اولیه که با وقوع جنگ همراه بود، انسان‌‌ها اصول اولیه‌ پدافند غیرعامل را با ساختن ابزارهای دفاعی و برج، بارو و قلعه‎های محکم و مرتفع اجرا می‎کردند و با ایجاد خندق و دیگر استحکامات در اطراف شهرها از حملات غافلگیرانه‌ دشمن پیشگیری می‎کردند. استفاده از عوارض طبیعی برای جلوگیری از دسترسی دشمن نیز یکی از اصول همیشگی پدافند غیرعامل بوده است.

اما امروزه پدافند غیرعامل مفهومی کلان و فراگیر یافته است و در حوزه‎های حمل‌ونقل، مالی و اقتصادی، عمران، فضای تبادل اطلاعات، انرژی، امنیت و دیپلماسی، دارو، درمان و غذا، رسانه و تبلیغات جمعی، صنایع و دفاع و مخابرات تعریف می‎شود که با توجه به قرارگیری ایران در منطقه خاورمیانه به عنوان یکی از مناطق استراتژیک و وجود انواع تهدیدات از سوی دشمنان توجه به اصول آن از امور مهم و حیاتی کشور محسوب می‎شود.

اقدامات پدافند غیرعامل شامل اصولی هم‌چون مکان‎یابی و انتخاب عرصه‎های ایمن در جغرافیای کشور؛ ایجاد پراکندگی و تمرکززدایی در توزیع عملکردها؛ مقاوم‎سازی و ایجاد استحکامات امن دفاعی و پناهگاهی؛ اقدامات فریب، استتار و نامرئی‎سازی؛ کوچک‎سازی؛ اعلام هشدار و خبر اولیه؛ چند منظوره‎سازی؛ متنوع‎سازی منابع؛ عمق‎بخشی لایه‎های دفاعی؛ جابه‌جایی و تحرک؛ صیانت از مردم و سرمایه انسانی و غیره می‎شود.

سازمان پدافند غیرعامل کشور و اهداف آن

به منظور بسط این اصول، سازمان پدافند غیرعامل کشور تشکیل شد و براساس ماده (8)اساسنامه آن، یک کمیته دائمی متشکل از رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به عنوان رئیس، رئیس سازمان پدافند غیرعامل به عنوان دبیر و وزرای کشور و دفاع و معاون برنامه‎ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری و رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی و یکی از معاونان ستاد کل نیروهای مسلح شکل گرفت که مصوبات آن پس از ابلاغ دبیر کمیته در همه دستگاه‎های اجرایی لازم الاجرا است.

فرهنگ‎سازی و آموزش عمومی و تخصصی، آمادگی و ارتقای مقاومت ملی، پایش تهدیدات، طبقه‎بندی و سطح‎بندی مراکز و حوزه‎ها، کاهش آسیب‎پذیری‎ها، نهادینه‎سازی اصول، الزامات و ملاحظات فنی مهندسی پدافند غیرعامل در ذات طرح و پروژه‎های ملی، استانی موضوع کشور، تسهیل مدیریت بحران و تداوم کارکردهای ضروری کشور، صیانت و کمک به اداره مردم در راستای مصون‎سازی کشور در برابر انواع تهدیدات روش‎هایی است که برای بسط پدافند غیرعامل در کشور مورد توجه قرار گرفته است و برای عمومی‎سازی آن نیز از سال 1390، به مناسبت سالروز صدور فرمان تشکیل کمیته دائمی)سازمان پدافند غیرعامل)، 8 آبان، به عنوان روز پدافند غیرعامل در تقویم کشوری ثبت شد.

یکی از نکات مهم در شرح وظایف این سازمان این است حوزه فعالیت آن، شامل دستگاه‎های اجرایی، بخش خصوصی، نهادهای عمومی، غیردولتی و مردم نهاد و سازمان‎های کشوری و لشکری می‎شود و که مقابله با تهدیدات حاصل از حوادث طبیعی و غیرمترقبه‎ای چون زلزله، سیل، آتشفشان، خشکسالی و سرما در حوزه مسئولیتی آن قرار نمی‎گیرد و در حوزه مسئولیت سازمان مدیریت بحران کشور وابسته به وزارت کشور خواهدبود.

سازماندهی، طرح‎ریزی، هدایت و راهبری، عملیات پدافندی، مقابله با تهدیدات نوین دشمن؛ هدایت و راهبری مقابله با تهدیدات نوین (سایبری، زیستی، پرتوی، شیمیایی، اقتصادی) با تشکیل و سازماندهی قرارگاه‎های پدافند غیرعامل در موضوعات مرتبط با تهدید؛ هدایت و راهبری و مدیریت و کنترل سامانه‎های مرتبط با پدافند غیرعامل کشور در برابر تهدیدات نوین؛ افزایش آمادگی دستگاه‎های اجرایی برای تداوم چرخه تولید و خدمات در مقابله با انواع تهدیدات؛ بکارگیری ظرفیت‎ها و منابع کشور در حوزه‎های مختلف برای انجام تمهیدات لازم پدافند غیرعامل و فرهنگ‎سازی و آماده‎سازی دستگاه‎های اجرایی و استان‎های کشور برای کمک و اداره و هدایت مردم در شرایط بحرانی وظایف عملیاتی این سازمان محسوب می‎شود.

بر اساس قانون مصوب، مسئولیت اجرای پدافند غیرعامل در دستگاه‎های اجرایی به عهده رئیس دستگاه اجرایی و در استان‎ها به عهده استانداران است و این اقدامات شامل همه مراکز و زیرساخت‎های حیاتی، حساس و مهم اعم از احداث شده، در حال بهره‎برداری، در حال احداث و توسعه آتی است که باید با اتخاذ تدابیر و برنامه‎ریزی‎های لازم توسط مسئولان دستگاه‎ها، سازمان‎ها و مراکز مربوطه انجام شود.

شرکت فرودگاه‎ها و ناوبری هوایی ایران و اجرای پدافند غیرعامل در آن

ایجاد ساختار تشکیلاتی برای پدافند غیرعامل در دستگاه‎های اجرایی، براساس دستورات مقام معظم رهبری و به استناد سیاست‎های کلی نظام در خصوص پدافند غیرعامل و هم‌چنین ماده 201 قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نیز در نظر گرفتن آئین‎نامه اجرایی بند  11 ماده  121 برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب هیات‌وزیران و بر اساس موافقت امور ساختارهای سازمانی معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت راه و شهرسازی ریاست جمهوری در اردیبهشت سال 92 ابلاغ شد و شرکت فرودگاه‎ها و ناوبری هوایی ایران نیز برای صیانت از زیرساخت‎ها و سرمایه‎های ملی در حوزه فرودگاهی و همچنین ارتقا و بهبود ارائه مداوم خدمات ایمن ناوبری هوایی ساختار تشکیلاتی مدیریت بحران و پدافند غیرعامل را ایجاد کرد.

پس از مدتی نیز واحد مدیریت بحران و پدافند غیرعامل با دفتر استانداردهای فرودگاهی ادغام و با نام جدید دفتر مقررات فرودگاهی، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل مشغول به فعالیت شد که مهم‌ترین اقدمات ساختاری آن در حوزه پدافند غیرعامل شامل تعیین نمایندگان مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در فرودگاه‎های کشور، برنامه‎ریزی و تدوین پودمان‎های تخصصی پدافند غیرعامل در ستاد و فرودگاه‎های کشور، ایجاد و تجهیز مرکز عملیات اضطراری (EOC) شرکت فرودگاه‎ها و ناوبری هوایی ایران جهت تسهیل در مدیریت بحران به عنوان یکی از اهداف کلان پنج‎گانه سیاست‎های کلی نظام در خصوص دفاع غیرعامل و تشکیل کمیته کارشناسی مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در سطح ادارات‎کل ستادی بوده است.