◄ بزرگ ترین کشتی ساز ایران زیر سایه مشکلات مالی و ضعف مدیریتی
با وجود جایگاه «ایزوایکو» به‌عنوان بزرگ ترین و مجهزترین مجموعه کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران، این غول صنعتی دریایی به دلیل مجموعه ای از چالش‌های مدیریتی، اقتصادی و تحریمی، بخشی عمده از ظرفیت خود را بلااستفاده گذاشته و از تحقق اهداف بلندمدت تا افق ۱۴۰۴ بازمانده است.
مجتمع کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) به عنوان بزرگ ترین و مجهزترین مجموعه صنعتی دریایی کشور، در زمینه طراحی، ساخت و تعمیر انواع شناورها و سازه های فراساحلی فعالیت می کند و قابلیت بازسازی و تعمیرات انواع شناورهای اقیانوس پیما، کشتی های تجاری، نفتکش ها، شناورهای خدماتی، سکوهای حفاری و تاسیسات فراساحلی را دارد.
به گزارش تین نیوز به نقل از روزنامه دریایی اقتصادسرآمد، تاکنون ایزوایکو هزاران شناور را تعمیر و بیش از ۳۰۰شناور مختلف را طراحی و ساخته است. همچنین این مجتمع نقش کلیدی در توسعه صنعت فراساحل کشور ایفا کرده و ساخت سکوهای فازهای مختلف میدان گازی پارس جنوبی، سکوی میدان نفتی هندیجان و اجرای پروژه های بزرگ ملی در حوزه نفت و گاز را در کارنامه خود دارد. این مجتمع عظیم صنعتی همچنین توانمندی طراحی، ساخت و تعمیرات شناورهای غول پیکر تا ۳۵۰هزار تن در گروه شناورهای بزرگ و حوض های خشک را دارد.
مجتمع کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) از همان ابتدا با هدف جذب بازار تعمیرات و ساخت شناورها در خلیج فارس فعالیت خود را آغاز کرد. این مجموعه بزرگ صنعتی کشور در حال حاضر دارای ۶گروه تخصصی از جمله ساخت شناورهای بزرگ، متوسط و کوچک، سازه های فراساحلی، بازرگانی و تعمیرات است.
ایزوایکو از دهه ۱۳۵۰ به عنوان یکی از قدیمی ترین صنایع دریایی ایران فعالیت خود را آغاز کرد و در دهه های بعد با گسترش امکانات، به ظرفیت تعمیر شناورهای غول پیکر مانند سوپرتانکرها دست یافت. از سال ۱۳۹۶، با راه اندازی حوض های خشک (درای داک)، ظرفیت تعمیرات آن افزایش چشمگیری یافت و نیمی از این ظرفیت به تعمیر شناورهای خارجی اختصاص داده شد.
بیشتر بخوانید:
شناور سوخت رسان «اوراسیا» به چرخه فعالیت دریایی بازگشت
کشتی سازی «ایزوایکو» در بندرعباس طی یکسال ۷۲ شناور تعمیر کرد
با وجود دستاوردها، ظرفیت ها و توانمندی های منحصربه فرد در مجمتع کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو)، این مجموعه عظیم صنعتی با چالش های جدی در حوزه های مختلف روبه روست. برخی گزارش های منتشرشده پیش از این نشان می دهد که حدود ۷۰درصد ظرفیت این مجموعه بزرگ صنعتی کشور بدون استفاده مانده است. کارشناسان بر این باورند که عمده این بدون استفاده ماندن ظرفیت ها در حال حاضر به دلیل تحریم های بین المللی است که منجربه کمبود سفارش، مشکلات تأمین قطعات و افزایش هزینه ها شده است. تحریم ها پیشرفت در بخش انرژی را متوقف کرده و تعمیرات را وابسته به فناوری خارجی کرده اند.
چشم انداز تحقق اهداف افق ۱۴۰۴ در ایزوایکو
چشم انداز ایزوایکو تا افق ۱۴۰۴، تبدیل شدن به مجتمعی سرآمد در صنایع کشتی سازی، سکو سازی و ترمینال های نفتی و معدنی در خلیج فارس است. اهداف آن شامل افزایش سهم بازار، بومی سازی فناوری ها، توسعه صادرات خدمات و رعایت استانداردهای زیست محیطی است. بسیاری از کارشناسان و فعالان مرتبط با حوزه صنایع دریایی کشور در حال حاضر باور دارند که تحریم های گسترده اعمال شده علیه اقتصاد ایران از سال های گذشته موجب شده تا دسترسی به بازارهای بین المللی، فناوری های پیشرفته و حتی مسیر جذب برای سرمایه خارجی جهت بخش دریایی و صنایع سنگین کشور مثل ایزوایکو با دشواری های زیادی مواجه باشد که این موضوع در عمل مانع از توسعه پایدار و جذب سفارش سازی بین المللی در مجموعه های بزرگ صنعتی و اقتصادی مانند مجتمع کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) شده است.
در حوزه چالش های داخلی نیز سیاست های اقتصادی ناپایدار، نوسانات شدید در نرخ ارز و تورم مزمن، هزینه بری پروژه ها و کاهش توان برنامه ریزی بلندمدت را در چنین مجموعه هایی را دشوار کرده است. همچنین نظام بانکی کشور با ساختار موجود، نقش کوچک و محدودی در تامین مالی این مجموعه های عظیم دارند و در عمل نوانسته اند منابع لازم برای توسعه صنعتی را مهیا کنند.
کارشناسان اقتصاد معتقدند که برای تحقق اهداف صنعتی بلندمدت نیاز به حجم بالایی از سرمایه گذاری بود، اما فضای اقتصادی نامساعد، نرخ تورم، تخریب اعتماد عمومی و ریسک های سیاسی موجب کاهش سرمایه گذاری مؤثر شد. از طرف دیگر، موانعی مثل پیچیدگی های اداری، بهره وری پایین، عدم شفافیت و نبود گزارش دهی و نظارت مؤثر اجرا را با مشکل مواجه کرده اند.
این در حالی است که تحقق اهداف چشم انداز نیازمند همکاری میان دستگاه هاست، اما در عمل عملکرد سلیقه ای هر وزارتخانه یا دستگاه به صورت جزیره ای مانع از هم افزایی های لازم در سطح ملی بوده است. همچنین کمبود سرمایه گذاری در توسعه نیروی انسانی، عدم انگیزه و فرصت های محدود، در کنار گزارش هایی مبنی بر مهاجرت نخبگان به خارج کشور موجب تضعیف ظرفیت داخلی برای اجرای پروژه های تخصصی شده است. در این میان یکی از چالش های ساختاری در حوزه صنعتی کشور، فقدان چارچوب قانونی الزام آور برای استفاده از ظرفیت های داخلی است. در نتیجه سفارش هایی که می توانسته به مجتمع هایی مانند ایزوایکو واگذار شود، به پیمانکاران خارجی داده شده اند.
موانع پیش روی ایزوایکو چیست؟
یکی از انتقادهای اصلی به ایزوایکو، مدیریت دولتی و بهره وری پایین آن است. بوروکراسی سنگین، فرایندهای طولانی تصمیم گیری و عدم انعطاف پذیری در مواجهه با تغییرات بازار، باعث کاهش کارایی و بهره وری شده است. این مسائل منجربه طولانی شدن زمان اجرای پروژه ها و افزایش هزینه ها می شود.
همچنین این مجتمع بزرگ صنعتی به دلیل فناوری قدیمی، بهره وری پایین و عدم رعایت استانداردهای جهانی، در رقابت با شرکت های بین المللی مانند شرکت های کشتی سازی چینی و کره ای ضعیف عمل می کند. این عدم رقابت پذیری باعث شده بسیاری از شرکت های کشتیرانی ایرانی، پروژه های ساخت و تعمیر خود را به شرکت های خارجی واگذار کنند. این مجتمع با مشکلات جدی مالی و تامین سرمایه برای پروژه های بزرگ مواجه است. کمبود نقدینگی و دشواری در جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی، اجرای پروژه های توسعه ای و مدرن سازی تجهیزات را با چالش روبه رو کرده است. ایزوایکو عمدتا روی پروژه های دولتی و مرتبط با شرکت های کشتیرانی و نفتی دولتی تمرکز دارد و در جذب پروژه های خصوصی و بین المللی موفق نبوده است. این وابستگی به بودجه و پروژه های دولتی، ریسک فعالیت های این مجتمع را افزایش می دهد.
چالش ناکارآمدی استراتژیک پیش روی ایزوایکو
کم کاری ها یا عدم تحقق کامل اهداف توسعه ای در مجتمع کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) ناشی از مجموعه ای از مشکلات ساختاری، مدیریتی، اقتصادی و استراتژیک بوده است که موجب شده این مجموعه نتواند به طور کامل به اهداف بلندمدت و پیش بینی شده خود تا افق ۱۴۰۴ دست یابد. یکی از عوامل اصلی کم کاری ایزوایکو، مدیریت ناکارآمد و نبود برنامه ریزی استراتژیک مؤثر برای تحقق اهداف توسعه ای بوده است. در بسیاری از موارد، تصمیم گیری های مدیریتی بدون توجه به تغییرات سریع بازارهای بین المللی، نوسانات اقتصادی و مشکلات داخلی اتخاذ شده اند. این مجموعه بزرگ صنعتی کشور در برخی مواقع به علت کمبود مدیریت جامع و یکپارچه، نتوانسته است برنامه های بلندمدت خود را با تغییرات اقتصادی و سیاسی هماهنگ کند. همچنین عدم هماهنگی میان بخش های مختلف ایزوایکو و دیگر نهادهای دولتی و صنعتی باعث ایجاد مشکلات اجرایی در تحقق اهداف بلندمدت شد. در بسیاری از موارد، ناهماهنگی میان مدیران مختلف و کاهش همکاری بین دستگاهی، سرعت پیشرفت پروژه ها را کاهش داد.
وابستگی زیاد به منابع دولتی برای رسیدن به اهداف
مجتمع کشتی سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) در بسیاری از موارد برای تحقق اهداف خود به حمایت ها و تسهیلات دولتی وابسته بوده است. این وابستگی، ایزوایکو را از رشد و توسعه مستقل بازداشت و باعث کندی در پیشرفت پروژه ها و همچنین عدم تنوع در منابع تأمین مالی شد. باوجود ظرفیت های بالای صنعتی، ایزوایکو نتوانسته است به اندازه کافی از توان بخش خصوصی برای توسعه استفاده کند. مشکلات اقتصادی و فضای نامساعد کسب وکار باعث شد تا بخش خصوصی تمایلی به مشارکت در پروژه ها نداشته باشد. این مجموعه عظیم صنعتی کشور همچنین عمدتاً به پروژه های دولتی وابسته بوده و به همین دلیل قادر به تنوع و ایجاد منابع درآمدی پایدار از طریق جذب پروژه های خارجی یا داخلی خصوصی نبوده است.
یکی دیگر از مشکلات اساسی ایزوایکو در مسیر توسعه، کمبود سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه بوده است. در صنایع پیشرفته ای مانند کشتی سازی و صنایع فراساحل، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه برای نوآوری و رقابت پذیری بسیار حیاتی است، اما ایزوایکو نتوانسته است بودجه کافی برای این بخش فراهم کند. ایزوایکو به دلیل کمبود منابع مالی و نبود توجه کافی به نوآوری، نتواسته در طراحی کشتی ها و تأسیسات فراساحلی به سطح جهانی برسد و در نتیجه در رقابت با شرکت های جهانی دچار ضعف شده است. عدم سرمایه گذاری در پژوهش و توسعه باعث شده ایزوایکو در برخی پروژه ها نتواند خود را با استانداردهای بین المللی سازگار کند و این باعث محدودیت در جذب پروژه های خارجی و بین المللی شده است.
یکی از مشکلات جدی که باعث کم کاری ایزوایکو در رسیدن به اهداف توسعه ای شده، تاخیرهای مداوم در پروژه ها و مدیریت زمان ضعیف بوده است. در بسیاری از مواقع، پروژه ها به دلایل مختلف (از جمله مشکلات مالی، تأخیر در تأمین مواد اولیه و عدم تخصیص منابع کافی) در زمان های پیش بینی شده به اتمام نرسیده اند. مشکلات مالی باعث شد پروژه ها به طور مداوم دچار تأخیر شوند. همچنین عدم تخصیص به موقع منابع مالی به پروژه ها موجب شد که برنامه های اجرایی با مشکل مواجه شوند. همچنین در برخی پروژه ها، عدم رعایت زمان بندی های مشخص شده و طولانی شدن دوره های تولید و ساخت، باعث افزایش هزینه ها و کاهش اعتمادبه نفس مشتریان و سرمایه گذاران شد.
یکی دیگر از کم کاری های ایزوایکو در مسیر توسعه، ضعف در بازاریابی و جذب پروژه های بین المللی بوده است. ایزوایکو نتوانسته بازارهای خارجی را به طور کافی برای خود جذب کند و بیشتر به پروژه های داخلی وابسته بوده است. مشکلات اقتصادی کشور باعث شده ایزوایکو نتواند مشتریان خارجی جدید جذب کند و تنها به بازار داخلی و دولت متکی باشد. در این میان برخی معتقدند باوجود سال ها فعالیت موفق و ظرفیت های بسیار موجود در این مجموعه عظیم صنعتی، ایزوایکو نتواسته برند خود را به طور مؤثر در سطح جهانی معرفی کند و در نتیجه در جذب پروژه های بین المللی با مشکلاتی روبه رو شده است.
در مجمع به نظر می رسد که باوجود توانمندی های منحصربه فرد و ظرفیت های فراوان موجود، ایزوایکو نتواسته است به اهداف توسعه ای خود به دلیل مجموعه ای از مشکلات مدیریتی، اقتصادی و ساختاری دست یابد. برخی از این مشکلات شامل مدیریت ناکارآمد، کمبود منابع مالی، ضعف در جذب سرمایه گذاری، مشکلات نیروی انسانی و کمبود نوآوری در پروژه ها بوده است. برای جبران این کم کاری ها و دستیابی به اهداف توسعه ای، ایزوایکو نیازمند یک استراتژی جامع و منسجم، بهبود مدیریت و برنامه ریزی، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه و جذب بیشتر سرمایه های داخلی و خارجی است.
