تصمیمات سلیقه ای، ترمز اصلی صنعت خودروی ایران
صنعت خودرو در ایران سال هاست میان تصمیمات دولتی، نوسانات اقتصادی و بی‌ثباتی مقررات گرفتار مانده است؛ صنعتی که می توانست با تکیه بر بخش خصوصی و تعامل بین‌المللی به جایگاهی منطقه ای برسد، اما امروز بیش از همیشه نیازمند بازتعریف نقش ها و بازسازی اعتماد عمومی است.
صنعت خودرو در ایران سال هاست میان تصمیمات دولتی، نوسانات اقتصادی و بی ثباتی مقررات گرفتار مانده است؛ صنعتی که می توانست با تکیه بر بخش خصوصی و تعامل بین المللی به جایگاهی منطقه ای برسد، اما امروز بیش از همیشه نیازمند بازتعریف نقش ها و بازسازی اعتماد عمومی است.
عقیل مصطفایی، معاون بازاریابی و فروش خودروسازی ایلیا در گفت وگوی اختصاصی با کاماپرس درباره چالش های ساختاری صنعت خودروی ایران، تاثیر تصمیمات دولتی و نوسانات تعرفه ای بر بازار، بحران اعتماد عمومی، و چشم انداز رونق دوباره این صنعت تا پایان سال صحبت کرد.
به نظر شما مهم ترین چالشی که در فضای خودروسازی و به طور کلی صنعت خودرو کشور وجود دارد چیست؟
در بیشتر کشورهای دنیا دولت ها نقش نظارتی دارند، نه اجرایی؛ یعنی حضورشان در سطح «اپریشنال» نیست، بلکه چارچوب گذار و ناظرند. همه فعالان اقتصادی در دنیا از صنعت گر و تاجر تا تولیدکننده و شرکت خدماتی همه بر اساس قانون کشورشان کار می کنند و قانون گریزی معنا ندارد. در ایران هم باید این اتفاق بیفتد. اما در صنعت خودرو، مشکلاتی ریشه دار داریم.
سال ها پیش هم نوشته بودم که مثلا ترکیه امروز بزرگ ترین صادرکننده خودرو به اتحادیه اروپا است؛ در کنار همان اتحادیه اروپا بزرگ ترین تامین کننده قطعات آن هم هست. آن ها توانستند با اتکا به قوانین، همکاری بین المللی و حمایت درست، صنعت خود را جهانی کنند، بدون اینکه الزاما خودرو کاملا ملی طراحی و تولید کرده باشند. اما ما در ایران هنوز نتوانسته ایم به چنین نقطه ای برسیم. در کشور ما تصمیمات بیشتر دولتی است، در حالی که باید دولت نقش پشتیبان و هدایتگر داشته باشد تا بخش خصوصی بتواند با ثبات و اطمینان رشد کند.
به عنوان کسی که هم در تولید و هم در واردات فعالیت داشته اید، وضعیت فعلی بازار را چطور ارزیابی می کنید؟
من تجربه هر دو سمت را دارم؛ هم در تولید فعالیت کرده ام، هم در حوزه واردات. به همین دلیل فضای هر دو بخش را می شناسم. متاسفانه شرکت ها در سال های گذشته بسیار آسیب دیدند. تصمیمات ناگهانی دولت، مثل بستن واردات خودرو، باعث شد شرکت ها و مردم در مقابل هم قرار بگیرند. شرکت ها تعهداتی داشتند اما مسیر واردات یک باره بسته شد و همین امر آن ها را با بحران روبه رو کرد.
البته برخی شرکت ها هم خط قرمزها را رد کردند، ولی نباید همه را به یک چشم دید. وقتی واردات بسته می شود، بازار به هم می ریزد، تعهدات زمین می ماند و در نهایت مشتری هم ناراضی می شود. این چرخه اشتباه، متاسفانه چند بار تکرار شده است.
اخیرا رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو گفته اند مردم مراقب «خالی فروشی» باشند. نظر شما چیست؟
وقتی رئیس اتحادیه چنین حرفی می زند، یعنی خودش هم به همکارانش بی اعتماد است. شرکت های خودرویی اساسا نمی توانند خالی فروشی کنند. بله، ممکن است پیش فروش انجام شود و تاخیر به وجود بیاید، اما نمی شود گفت شرکت ها قصد فریب دارند. متاسفانه با چنین اظهارنظرهایی مردم نسبت به شرکت های قانونی بدبین می شوند.
درباره صادرات و ارتباط با بازارهای منطقه ای چه نظری دارید؟
متاسفانه ما هنوز در صادرات خودرو و قطعات، موقعیت جدی نداریم. در حالی که ترکیه و حتی برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس توانسته اند با برنامه ریزی و تعرفه های منطقی جای خود را باز کنند. در ایران اما تعرفه ها مرتب بالا و پایین می شود. به تازگی مصوبه ای برای کاهش تعرفه واردات صادر شده که اتفاق خوبی است، اما سؤال اینجاست که چرا اصلا تعرفه ها بالا رفت؟ چه کسی آن تصمیم را کارشناسی کرد؟ وقتی تعرفه تغییر می کند، کسی که خودرو را با تعرفه بالاتر خریده، ضرر می کند. این بی ثباتی یعنی بازار همیشه در حالت انتظار و ابهام است.
در موضوعات ارزی و انتقال پول، شرکت ها با چه مشکلاتی مواجهند؟
مشکل اصلی در نقل و انتقال پول است. تحریم ها و محدودیت های بانکی باعث شده شرکت ها برای پرداخت ها از واسطه ها استفاده کنند، که همین واسطه ها گاهی باعث ضرر می شوند. اما تا به حال نشنیده ام هیچ خودروساز بزرگ خارجی پول شرکت ایرانی را خورده باشد. اگر موردی هم بوده، مربوط به همان واسطه ها بوده، نه خود خودروسازان. قوانین سخت و غیرشفاف، این فرآیندها را پیچیده تر کرده اند. نتیجه آن، فشار بر واردکننده، تولیدکننده و در نهایت مصرف کننده است.
یعنی به نظر شما سیاست های تعرفه ای و تصمیمات مقطعی بازار را دچار آشفتگی کرده اند؟
وقتی تعرفه ۴۰ درصد است و مردم از شرکت ها انتظار دارند قیمت خودرو پایین باشد، معلوم است که سوءتفاهم ایجاد می شود. هزینه های گمرکی، حمل ونقل، تبدیل ارز، هزینه های اداری و پرسنلی همه بر قیمت نهایی تاثیر دارند. در کشورهای دیگر وقتی از سایت رسمی خرید می کنید، هزینه حمل و تحویل جدا است. اما در ایران توقع دارند همه هزینه ها در قیمت نهایی خودرو باشد. همین باعث می شود مردم فکر کنند شرکت ها گران فروشی می کنند، در حالی که واقعا چنین نیست.
درباره وضعیت اعتماد عمومی به شرکت های خودرویی چه نظری دارید؟
اعتماد مردم به شرکت های فعال در خودرو بسیار پایین آمده، چون بارها شاهد بی ثباتی و تغییر مقررات بوده اند. مردم احساس می کنند شرکت ها از ناچاری آن ها سوءاستفاده می کنند، در حالی که در واقع خود شرکت ها هم قربانی سیاست های غلط اند. در این میان، بانک ها هم تسهیلات نمی دهند و شرکت ها برای تامین مالی در مضیقه اند. در نهایت، مصرف کننده و تولیدکننده هر دو در فشارند.
از نظر شما نگاه مردم به خودرو در ایران با جهان چه تفاوتی دارد؟
در دنیا، خودرو «کالای خدمت محور» است؛ یعنی ابزاری برای جابه جایی و خدمت. اما در ایران خودرو «کالای سرمایه محور» شده؛ مردم برای حفظ ارزش پولشان خودرو می خرند. در نتیجه، بازار همیشه ملتهب است و قیمت ها واقعی نیست. در جهان، خودرو بعد از یک سال حدود ۲۰ درصد افت قیمت دارد، اما در ایران ممکن است همان خودرو چند برابر شود. این وضعیت طبیعی نیست و ناشی از بی نظمی در سیاست گذاری و عرضه است.
وضعیت بازار خودروهای خارجی در کشورهای منطقه را چطور می بینید؟
در امارات، بازار خودروهای آمریکایی افت کرده چون قطعات شان سخت پیدا می شود. فاصله زیاد آمریکا و امارات هم مزید بر علت است. در مقابل، خودروهای چینی و آسیایی بازار بهتری دارند. این نشان می دهد که باید از کشورهای موفق الگوبرداری کنیم، نه اینکه خودمان را از بازار جهانی جدا کنیم.
به نظر شما وضعیت کلی بازار خودرو در حال حاضر چگونه است؟
در مقایسه با سال های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ شرایط بهتر شده، ولی هنوز چالش زیاد است. عرضه و تقاضا در برخی محصولات نامتوازن است و همین باعث قیمت های نجومی می شود. به ویژه در سال اول ورود برخی مدل ها، قیمت ها بالا می رود و بازار دچار آشفتگی می شود. دلیلش این است که شرکت ها هم نمی دانند سیاست گذاری آینده چیست. همین بلاتکلیفی، فضا را برای سفته بازی باز می گذارد.
با توجه به شرایط منطقه، جنگ ۱۲ روزه اخیر و نوسانات، الان بازار در چه وضعیتی است؟
پیش از جنگ، بازار به سمت رونق می رفت ولی آن ۱۲ روز رکود جدی ایجاد کرد. نقل و انتقال مالی دچار مشکل شد، اینترنت هم به چالش خورد و عملا فعالیت اقتصادی کند شد. البته پس از ماه صفر و آرام شدن فضای سیاسی، شرایط کمی بهتر شد، ولی هنوز به شکوفایی نرسیده ایم. نسل جدید تجربه جنگ ندارد، به همین دلیل این بحران ها تأثیر روانی بیشتری بر آن ها دارد. با این حال، فضا آرام تر شده و امید داریم تا پایان سال به ثبات برسیم.
پیش بینی شما از بازار خودرو تا پایان سال چیست؟
پیش بینی دقیق سخت است، اما معمولا سه ماهه پایانی سال با رونق همراه است، چون مردم به خرید شب عید نزدیک می شوند. انتظار دارم در سه ماهه آخر سال بازار بهتر شود. البته این رونق به معنی رسیدن به اهداف کامل نیست؛ شاید بتوان گفت به حدود یک سوم اهداف مان برسیم. در مجموع، بازار بد نیست اما هنوز فاصله زیادی با وضعیت مطلوب دارد. اگر ثبات اقتصادی و سیاست گذاری منطقی برقرار شود، رشد خوبی خواهیم داشت.
آیا شرکت شما، خودروسازی ایلیا، برنامه ای برای معرفی محصول جدید دارد؟
تا پایان سال یک خودروی جدید معرفی خواهیم کرد. این خودرو در کلاس شهری و نیمه شهری است، گیربکس پیشرفته و سیستم تعلیق حرفه ای دارد و از پلتفرم خودروهای سواری بهره می برد. طراحی آن مکعب مستطیلی است و از نظر فنی در سطح خودروهای روز چین قرار دارد. همچنین در حال گسترش همکاری با نمایندگی های خارجی هستیم، از جمله در آلمان و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس. امیدواریم این محصول بتواند فصل تازه ای در بازار ما رقم بزند.
انتهای پیام
