پشت‌صحنه «اشک‌ها و لبخندها» ی تلفات نوروزی

تین نیوز | سرانجام پزشکی قانونی، تعداد تلفات نوروزی ناشی از سوانح رانندگی را در سال جاری اعلام کرد. این آمار بیانگر کاهش بیش از 10 درصدی میزان تلفات در مقایسه با سال گذشته است و همان‌گونه که طی گزارشی در شماره‌های پیشین هفته‌نامه پیش بینی شده بود، بالاخره رتبه تلفات در نوروز امسال سه‌رقمی شد و به زیر 1000 نفر رسید که جای شکر دارد با این حال، آمار تلفات هنوز در مجموع، بالاست که جای تأمل دارد. 

بر اساس آمار تلفات نوروزی که در بازه زمانی 25 اسفند تا 15 فروردین‌ماه هرسال محاسبه می‌شود، در سال 1393، تعداد کشته‌های ناشی از حوادث رانندگی، 1084 نفر بوده است که این آمار امسال به 968 نفر رسید. 
اگر این آمار را با چهار سال قبل از آن مقایسه کنیم به نتایج بهتری می‌رسیم و اهمیت کاهش تلفات بیشتر مشخص می‌شود. همان‌گونه که در نمودار سازمان پزشکی قانونی مشخص شده، در سال 1390، آمار تلفات نوروزی 1318 نفر بوده است که حدود 30 درصد کاهش متوفیان را از آغاز دهه 1390 تاکنون نشان می‌دهد. تنها در سال 1392 آمار تلفات نسبت به سال قبل از آن، افزایش یافته که بار دیگر روند کاهشی را در سال‌های اخیر، به همراه داشته است.

 در این رابطه متغیرهای مختلفی در بررسی آمار تلفات نوروزی مدنظر قرار می‌گیرد که تحلیل آنها فراتر از ارقام اعلام شده، بسیار مهم است. واقعا در پشت‌صحنه جزییات تلفات نوروزی که بهترین ایام سال را به غم‌انگیزترین لحظات مبدل می‌کند، چه اتفاقاتی نهفته است؟ به‌راستی چگونه جاده‌ها، انسان‌ها و خودروها، لبخندهای نوروزی را به اشک تبدیل می‌کنند؟!

یکی از متغیرهای مهم در آمار تلفات نوروزی محل تصادف در جاده‌های درون و برون‌شهری است. سهم جاده‌های برون‌شهری از این تصادفات و تلفات، حدود 70 درصد و سایر جاده‌ها، 30 درصد است. از این میان، بیش از 20 درصد جاده‌های درون‌شهری و شش درصد جاده‌های خاکی - روستایی نیز در این تلفات نقش دارند. در تمامی این موارد نیز کاهش تلفات نسبت به سال گذشته مشاهده می‌شود اما کاهش 37 درصدی تلفات در جاده‌های روستایی موضوع بسیار قابل توجهی است. 

این، دقیقا همان نکته‌ای است که مشاور وزیر راه و شهرسازی، قبل از ارائه این آمار از سوی پزشکی قانونی نیز به آن اشاره کرده است. به گفته سعید معیدفر، یکی از دلایل کاهش آمار این است که روستاییان متوجه تهدیدها و خطرات راه‌های روستایی شده‌اند با این حال، همچنان مشکلات ناشی از فقدان دوربین‌های هوشمند و پلیس راهور در راه‌های روستایی برای جلوگیری از سرعت یا سبقت غیر مجاز حادثه‌آفرینی را در این جاده‌ها رقم می زند. وی توزیع کلاه ایمنی در بین روستاییان موتورسوار را نیز از دلایل کاهش تصادفات می‌داند و معتقد است در شرایط فعلی باید راه‌های روستایی منتهی به جاده‌های اصلی، شناسایی و اقدامات لازم برای کنترل خودروها صورت گیرد. 

مرگ، زمان و مکان نمی‌شناسد
متأسفانه پرحادثه‌ترین روز در بازه زمانی 25 اسفند تا 15 فروردین به آخرین روز سال 93 اختصاص دارد. از مجموع 968 نفر کشته شده جاده‌های درون و برون‌شهری، حدود 15 درصد به روزهای 29 اسفند (71 نفر) به و 27 اسفند (68 نفر) اختصاص دارد. این موضوع نشان می‌دهد هنوز فرهنگ‌سازی و آموزش‌های مربوط به عدم تعجیل در رانندگی خصوصا برای رسیدن به مقصد در آستانه بهار و سال نو، چندان مؤثر نبوده و نیازمند توجه بیشتری برای اطلاع‌رسانی در این زمینه است. 
متغیر دیگر، استان محل حادثه و فوتی است. با توجه به تعدد مسافرت‌های در استان‌های خراسان رضوی و فارس، بیشترین تلفات نیز به این استان‌ها تعلق دارد و در مقابل استان‌های چهارمحال و بختیاری، کمترین تعداد کشته‌های ناشی از تصادف را  داشته‌اند. 
همچنین محل فوت 90 درصد متوفیان تلفات نوروزی امسال در محل حادثه و بیمارستان بوده است که از این میان، بیش از 50 درصد به محل حادثه و حدود 40 درصد به بیمارستان اختصاص دارد. 

در کمین کم‌سوادان
موضوع بسیار مهم دیگر در آمار تلفات نوروزی، سهم جنسیت و سواد است. در آمار تلفات نوروزی همچنان مردان سهم بالای 70 درصدی را در تلفات رانندگی به خود اختصاص می‌دهند، اما نکته اساسی‌تر، این است که 75 درصد کشته‌شدگان تلفات جاده‌ای، از نظر سطح سواد، زیر دیپلم هستند (26 درصد بی‌سواد، 49 درصد زیر دیپلم) و اگر دیپلمه‌ها (13.5 درصد) را نیز لحاظ کنیم، حدود 90 درصد متوفیان جاده‌ها اعم از راننده و سرنشینان را دیپلم و زیر دیپلمه تشکیل می‌دهند. 
طبق آمار اعلام شده، هنوز 15 درصد از جمعیت کشورمان بی‌سواد هستند و بدیهی است سواد، متغیر مهمی در افزایش یا کاهش تصادفات و تلفات محسوب می‌شود. در این زمینه شهرام جباری‏زادگان، مدیر روابط عمومی و معاون سابق آموزش حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران معتقد است بسیاری از تصادفات رانندگی از جمله تصادفات منجر به فوت از سوی رانندگانی صورت می‏‌پذیرد که بی‌سواد یا کم‏‌سواد بوده و از آگاهی و شناخت پایین‏‌تر و ریسک‏‌پذیری بالاتری هنگام رانندگی برخوردار هستند. این کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک می‌گوید: موتورسواران و عابران پیاده‏ که از سطح سواد بیشتری برخوردار هستند، کمتر تصادف می‏‌کنند. 

جوانان و میانسالان، خط مقدم متوفیان
سن متوفیان تلفات نوروزی نیز عامل مهم دیگری است که نیازمند توجه ویژه‌ای است. در پژوهش‌های آماری، سن همواره یکی از متغیرهای عمومی محسوب می‌شود که تحلیل آن اهمیت بسیاری دارد. بر اساس آمار پزشکی قانونی، از لحاظ سنی بیش از 50 درصد کشته‌شدگان تلفات نوروزی، در سن 20 تا 50 سالگی یعنی سن جوانی و میانسالی هستند. حدود 20 درصد متوفیان زیر 17 سال یعنی نوزاد تا نوجوان بوده‌اند و 25 درصد نیز بالای 50 سال.  این آمار، نشان می‌دهد تلفات نوروزی پیر و جوان نمی‌شناسد و سهم قشر شاغل و فعال جامعه یعنی مردان که 70 درصد متوفیان را تشکیل می‌دهند و جوانان و میانسالان که قاعدتا جزء شاغلان و فعالان جامعه در نهادهای دولتی و خصوصی هستند، بیشترین میزان مرگ‌ومیر را به خود اختصاص می‌دهند و به همین نسبت از جمعیت جوان کشور کاسته می‌شود ضمن اینکه سهم 20 درصدی متوفیان زیر 17 سال نیز رقم قابل توجهی است. اگرچه جمع آمار تلفات نوروزی، زیر 1000 نفر است اما اگر مجموع تلفات در سال را هم لحاظ کنیم، این درصدها تا حد زیادی قابل تعمیم هستند.

سواری‌ها پیشتاز، موتورسیکلت‌ها در تعقیب مرگ
نوع خودرو و نحوه تصادف منجر به تلفات نوروزی نیز از جمله متغیرهای مهمی است که نیازمند تحلیل و بررسی موشکافانه است. بدیهی است با توجه به اینکه اغلب خودروهای جاده‌های کشور، خودرو سواری هستند، بیشترین آمار به این وسیله نقلیه اختصاص داشته باشد. بیش از 50 درصد تلفات مربوط به خودروی سواری و حدود 20 درصد به موتورسیکلت‌ها تعلق دارد. نکته جالب توجه این است که سهم ناوگان حمل‌ونقل عمومی یعنی اتوبوس و مینی‌بوس بسیار محدود حدود یک درصد بوده است با این حال همواره تصادفات اتوبوس یا مینی‌بوس منجر به مرگ، بیشتر در معرض توجه است خصوصا اگر تعداد تلفات آن، قابل توجه باشد.

سرشکستگی! (سر + شکستگی)
از آنجا که برخورد دو وسیله نقلیه همچنان علت 50 درصد کشته‌شدگان در تلفات نوروزی را به خود اختصاص می‌دهد، باید 
چاره‌ای برای این معضل اندیشید. حدود یک‌چهارم (25 درصد) علت فوتی‌ها، نیز واژگونی وسیله نقلیه و حدود 20 درصد نیز برخورد با عابر است. در همین رابطه حدود 50  درصد افراد به دلیل ضربه به سر و بیش از 20 درصد به علت شکستگی‌های متعدد فوت کرده‌اند که بیانگر این است که علیرغم تمامی هشدارها هنوز جای کار فراوانی در این زمینه وجود دارد.
کاهش آمار تلفات نوروزی و سه‌رقمی شدن آن، در قالب آمار و ارقام شاید لبخندهایی را بر لبان ما بنشاند اما کافی است حتی یک کشته ناشی از حوادث رانندگی آن هم در نوروز را تصور کنیم، آنگاه، لبخندها محو و اشک‌ها جاری می‌شود! چاره‌ای نداریم جز ارتقای استانداردهای جاده‌ای و فراتر از آن افزایش سهم آموزش، اطلاع‌رسانی و کمپین‌های اثربخشی تکان‌دهنده‌ای که خواب و خطای انسانی را از چشمانمان برباید.