راه آهن بروجرد، مطالبه‌ای مهم در مسیری سخت و ناهموار
طرح راه آهن دورود - بروجرد - ملایر سال هاست به عنوان مهم ترین مطالبه زیرساختی مردم بروجرد و منطقه شناخته می شود که تکمیل این طرح می تواند مسیر پیشرفت، رونق اقتصادی و پیوند شبکه ریلی غرب کشور را هموار کند، طرحی که پس از وقفه های متعدد با روی کار آمدن دولت چهاردهم پیگیری برای تکمیل آن شتاب بیشتری به خود گرفته است.
طرح راه آهن دورود - بروجرد - ملایر سال هاست به عنوان مهم ترین مطالبه زیرساختی مردم بروجرد و منطقه شناخته می شود که تکمیل این طرح می تواند مسیر پیشرفت، رونق اقتصادی و پیوند شبکه ریلی غرب کشور را هموار کند، طرحی که پس از وقفه های متعدد با روی کار آمدن دولت چهاردهم پیگیری برای تکمیل آن شتاب بیشتری به خود گرفته است.
به گزارش تین نیوز به نقل از ایرنا، بروجرد، شهری تاریخی با موقعیتی استراتژیک در قلب رشته کوه های زاگرس و در دشت سیاخور و اشترینان واقع شده که در دهه ۸۰ تصمیم براین شد که پروژه راه آهن دورود –بروجرد - ملایر این شهر را به شبکه ریلی کشور متصل کند و اکنون پس از حدود ۱۵ سال در پیچ وخم وعده ها و موانع گرفتار شده، طرحی که یکی از مطالبات و خواسته های اصلی مردم این منطقه و شهرستان است.
پروژه راه آهن دورود - بروجرد - ملایر به عنوان یکی از طرح های مهم زیرساختی در غرب ایران در۲ دهه گذشته همواره مورد توجه مسوولان و مردم منطقه قرار داشته است، این پروژه به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیک شهرستان و لرستان، نقش کلیدی در اتصال پنج استان غربی، کاهش هزینه ها و زمان حمل ونقل و رونق بخشی به اقتصاد منطقه ای را دارد.
با وجود گذشت سال ها از مطرح شدن این طرح پیچیدگی های بودجه ای و اداری، معارضان ملکی و رقابت های منطقه ای سبب پیشرفت کند و محدود راه آهن بروجرد شده است، این در حالی است که دستیابی به زیر ساخت ریلی می تواند زمینه ساز توسعه صنعتی، کشاورزی، افزایش ظرفیت گردشگری و گسترش عدالت منطقه ای در لرستان و مناطق همجوار باشد.
راه آهن بروجرد شاخه ای از راه آهن دورود – خرم آباد به بروجرد است که از منطقه دینارآباد بخش شیروان شروع و تا کنار دانشگاه آزاد در منطقه فیال بروجرد به طول ۲۷ کیلومتر ادامه دارد که به علت کوهستانی بودن دارای ۳۰ دهنه پل و آبراه است که از این تعداد ۱۰ عدد پل با دهنه های قابل توجه قرار دارد.
حدود ۲ میلیون متر مکعب خاک برداری در مسیر راه آهن بروجرد قرار دارد که مقداری از آن انجام شده و برای ساخت این مسیر ریلی حدود ۱۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است که قرارداد احداث آن با قرارگاه خاتم بسته شده ولی به دلیل نداشتن اعتبار قسمت هایی از آن تعطیل است.
طرح راه آهن دورود - بروجرد و غرب کشور فاصله ریلی استان های خوزستان و لرستان با استان های همدان، کرمانشاه و کردستان را حدود ۱۰۰ کیلومتر کاهش می دهد و سبب بهبود شرایط ترابری در منطقه به ویژه در فصول سرد سال با توجه به کوهستانی بودن این کریدور خواهد شد.
معاون استاندار و فرماندار بروجرد گفت: راه آهن بروجرد در ایستگاه دلی آباد بروجرد از خط ریلی راه آهن دورود – خرم آباد جدا شده و به سمت بروجرد ادامه خواهد داشت، میزان بار و مسافر این مسیر در سال اول بهره برداری به ترتیب برابر ۴.۷ تن بار و ۲ میلیون مسافر خواهد بود که تا افق سال ۱۴۱۴ به ۱۱.۲ تن بار و ۶ میلیون مسافر افزایش می یابد.
قدرت اله ولدی افزود: هزینه احداث این محور با برآورد جدید در سال ۱۴۰۰ حدود چهار هزار و ۱۱۸ میلیارد ریال تخمین زده شده است.
وی اظهار کرد: بیش از ۶۶ درصد این خط آهن از دشت و ۳۴ درصد نیز در تپه ماهور و کوهستان عبور می کند و بیش از ۷۵ دهنه پل در این مسیر احداث خواهد شد.
معاون استاندار ادامه داد: تاریخ ابتدایی قرارداد احداث این راه آهن در سال ۱۴۰۰ با قرارگاه خاتم الانبیا بسته شده و مدت زمان ۴۸ ماه برای بهره برداری از این پروژه تعیین شده که به دلیل نبود اعتبار سال هاست این طرح راکد مانده است.
وجود معارض و روند کند اجرای طرح
ولدی اضافه کرد: وجود معارض در محدوده این پروژه موجب کندی روند اجرایی آن شده که در برخی موارد نیز موجب تاخیر فراوان در تجهیز کارگاه ها شده است.
وی افزود: دولت چهاردهم در عرصه های مختلف اولویت هایی را در عرصه سیاست خارجه، بهداشت و درمان، آبرسانی و سایر بخش ها در دستور کار قرار داده که توسعه زیرساخت های ریلی یکی از این اولویت ها است.
فرماندار بروجرد یادآور شد: بزرگترین تونل ریلی خاورمیانه به طول پنج کیلومتر (تونل ۴۸) در منطقه ورکوه بروجرد در محدوده بخش شیروان این شهرستان احداث می شود.
ولدی با بیان اینکه به طور قطع با راه اندازی راه آهن بروجرد تردد برای مردم چند استان تسهیل خواهد شد، اظهار کرد: با راه اندازی راه آهن بروجرد، کریدور شرق به غرب به هم متصل خواهد شد.
وی با بیان اینکه احداث راه آهن دورود به بروجرد و ملایر کمک شایانی به اقتصاد منطقه خواهد کرد، گفت: احداث راه آهن دورود به بروجرد و ملایر سبب متحول شدن اقتصاد گردشگری لرستان خواهد شد و فرصت های شغلی بسیاری به صورت مستقیم و غیرمستقیم در منطقه ایجاد می شود.
راه آهن و توسعه اقتصادی در بروجرد
اکنون در سال ۱۴۰۴ مردم بروجرد همچنان منتظر تحقق وعده ها هستند، تکمیل راه آهن دورود - بروجرد - ملایر نه تنها یک پروژه عمرانی، بلکه نمادی از عدالت منطقه ای و توسعه پایدار است.
نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی گفت: عملیات اجرایی ۲۶ کیلومتر راه آهن دورود - بروجرد در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ماه امسال توسط قرارگاه خاتم الانبیا از سر گرفته شد.
عباس گودرزی در خصوص مراحل طرح اولیه اجرایی راه آهن بروجرد افزود: سال ۱۳۹۶ تصمیم بر این شد ادغام آنتنی (خط ریلی عبوری بدون ایستگاه) راه آهن دورود به بروجرد در پروژه دورود - خرم آباد - اندیمشک انجام شود که با توجه به اعتراض مردم و مطالبه آنها برای داشتن ایستگاه راه آهن صورت نگرفت.
وی اظهار کرد: بر این اساس در سال ۹۷ اخذ مصوبه کمیسیون تخصصی ماده ۲۳ از سازمان برنامه و بودجه جهت راه آهن دورود - بروجرد - ملایر به عنوان شرط لازم برای اخذ ردیف ملی این طرح در دستور کار قرار گرفت.
نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: سال ۹۸ اخذ ردیف ملی برای قانون بودجه ۱۳۹۹ جهت راه آهن دورود - بروجرد - ملایر انجام و بر این اساس، اردیبهشت ۹۹ مطالعات طرح آغاز و این ردیف اعتباری در بودجه ۱۴۰۰ نیز تکرار شد.
دولت چهاردهم و از سرگیری طرح های کلان
گودرزی ادامه داد: اردیبهشت امسال برگزاری مناقصه جهت انتخاب پیمانکار به منظور اجرای ۲۶ کیلومتر راه آهن دورود - بروجرد به عنوان فاز اول خط ریلی دورود - بروجرد - ملایر برگزار و پیمانکار انتخاب شده و هم اکنون در حال طی مراحل اداری جهت انعقاد قرارداد است.
وی با اشاره به آزادسازی مسیر در روستای حاجی آباد و زرشکه برای اجرای این طرح افزود: در دیدار با اهالی این روستاها مقدمات آزادسازی مسیر راه آهن فراهم و اعتباری نیز برای تامین و پرداخت مطالبات کشاورزان منطقه در نظر گرفته شده است.
نماینده مردم بروجرد در مجلس شورای اسلامی گفت: در نشستی که با معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت زیرساخت برگزار شد، موافقت واگذاری پروژه احداث راه آهن بروجرد به قرارگاه خاتم الانبیا اخذ و با فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا و وزیر راه و شهرسازی قرارداد آن بسته شد.
وی بیان کرد: این تصمیم به طور قطع در روند اجرایی پروژه راه آهن شهرستان بروجرد شتاب قابل توجهی ایجاد خواهد کرد.
گودرزی بیان کرد: در جلسه مشترک مجمع نمایندگان مردم استان در مجلس شورای اسلامی با استاندار لرستان، بر این موضوع و همراهی با این طرح مهم و زیرساختی در استان تاکید شد.
نسبت راه آهن و توسعه اجتماعی
آلبرت هیرشمن استدلال می کرد که سرمایه گذاری در بخش های کلیدی (مانند زیرساخت حمل ونقل) می تواند به رشد سایر بخش ها دامن بزند، توسعه حمل و نقل ریلی امکان توسعه صنایع و کشاورزی را که به حمل ونقل ارزان نیاز دارند، فراهم آورد، علاوه بر این راه آهن و سایر وسایل حمل ونقل، با تسهیل جابه جایی مردم، به گسترش ایده ها، فرهنگ ها و نوآوری ها کمک می کنند.
یک جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی می گوید: با اینکه امروزه تقاضای زیادی برای ایجاد و توسعه زیرساخت راه اهن در نقاط مختلف کشور وجود دارد و مسیر گذشته راه اهن نتوانسته بود که پوشش گسترده ای ایجاد کند امروز این مطالبه در بسیاری از نقاط کشور وجود دارد که چگونه می توان این زیر ساخت ارتباطی و حمل و نقل را با الزامات توسعه پایدار سازگار نمود و تاکید زیادی بر توسعه زیرساخت های حمل ونقل سازگار با محیط زیست وجود دارد.
پروین زمانی بیان کرد: راه آهن، به دلیل مصرف انرژی کمتر به ازای هر واحد بار یا مسافر در مقایسه با حمل ونقل جاده ای و هوایی، به عنوان یک گزینه پایدارتر مطرح است، با این حال، ساخت راه آهن نیز می تواند اثرات زیست محیطی مانند تخریب زیستگاه ها، ایجاد مانع برای حیات وحش و آلودگی صوتی همراه داشته باشد که باید در فرآیند برنامه ریزی و اجرا مد نظر قرار گیرد.
وی تاکید کرد: اینجاست که توسعه پایدار و ساخت زیرساخت های سبز و عدالت زیست محیطی و توزیع عادلانه منافع و مضرات چنین پروژه هایی و ضرورت مشارکت جوامع محلی در تصمیم گیری ها در مورد توسعه راه اهن در بسیاری از مناطق کشور باید مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: از منظر توسعه اجتماعی، راه آهن و زیرساخت های ارتباطی، ابزارهای قدرتمندی هستند، اما قدرت دگرگون ساز آن ها تنها زمانی به فعلیت می رسد که به طور هم افزا با مجموعه ای از عوامل دیگر پیوند داشته باشند، این امر فقط به زیرساخت ها سخت محدود نمی شود، بلکه نیازمند سرمایه گذاری جدی در زیرساخت های نرم نظیر سرمایه انسانی ماهر، دانش فنی و نهادهای کارآمد، عادلانه و مشارکتی است.
زمانی افزود: توسعه اجتماعی واقعی زمانی رخ می دهد که این زیرساخت ها در خدمت فعال سازی بخش های تولیدی (کشاورزی، صنعت و خدمات) قرار گیرد، فرصت های شغلی پایدار و معنادار ایجاد کنند و به توزیع عادلانه تر منابع و منافع منجر شوند و در نهایت، موفقیت توسعه از منظر اجتماعی با توانایی آن در ایجاد رشد فراگیر، تقویت همبستگی اجتماعی، توانمندسازی جوامع، تضمین پایداری زیست محیطی و ارتقای کیفیت زندگی و رفاه همگانی سنجیده می شود.
گرچه پروژه راه آهن دورود - بروجرد - ملایر با فراز و نشیب های متعدد و پیشرفتی اندک روبه رو بوده، اما همچنان به عنوان کلیدی ترین مطالبه زیرساختی مردم بروجرد و نقاط پیرامونی مطرح است، این طرح نقش مهمی در اتصال استان های غربی به مرکز و جنوب کشور، کاهش فاصله ریلی، رشد اقتصادی و تقویت صنایع و گردشگری منطقه دارد، آینده موفقیت آمیز این پروژه در گرو تامین پایدار منابع مالی، تسریع فرآیندهای اجرایی و هماهنگی جدی دستگاه های مسوول است تا آرزوی سالیان طولانی مردم این منطقه، سرانجام تحقق یابد و قطار توسعه بر ریل مسیر غرب کشور قرار گیرد.
ضرورت ایجاد خط آهن بروجرد
استادیار گروه مهندسی عمران دانشگاه آیت الله بروجردی ابتدا جایگاه جغرافیایی و موقعیت ارتباطی بروجرد را تشریح کرد و افزود: بروجرد می تواند به عنوان حلقه اتصال مهمی در مسیر شمال – جنوب کشور عمل کند.
پویا حسنوند گفت: پیوند ریلی بروجرد با شبکه سراسری، به شکل چشمگیری زمان و هزینه جابه جایی کالا و مسافر را کاهش می دهد و قابلیت رقابتی صنایع محلی را بالا می برد. وی به مزایای زیست محیطی طرح اشاره کرد و ادامه داد: جابه جایی ریلی بار، فشار روی جاده های منطقه را کم می کند و این جابه جایی باعث بهبود ایمنی راه ها و کاهش محسوس آلاینده های ناشی از تردد خودروهای سنگین خواهد شد، امری که با اهداف توسعه پایدار کشور همخوانی دارد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: توپوگرافی نسبتا هموار دشت بروجرد، عملیات اجرایی را ساده تر می سازد که با بهره گیری از تجهیزات متعارف موجود در ناوگان ملی، می توان مسیر پیشنهادی را بدون نیاز به فناوری های خاص پیش برد و ریسک های ژئوتکنیکی را به حداقل رساند.
حسنوند درباره تامین مالی پروژه به مدل «تامین مالی ترکیبی» اشاره کرد و یادآور شد: بخش عمومی و خصوصی می توانند در قالب ساز و کارهایی چون انتشار اوراق و قراردادهای مشارکت همکاری کنند، این ساختار سرمایه ای به گونه ای طراحی شده که فشار قابل توجهی بر بودجه عمومی وارد نکند و در عین حال جذابیت لازم برای سرمایه گذاران را حفظ کند.
وی گفت: راه آهن بروجرد نه فقط یک درخواست محلی، بلکه گامی مهم در راستای توزیع متوازن زیرساخت ها در کشور است که اساتید و دانشجویان این واحد دانشگاهی برای تکمیل مطالعات تخصصی در حوزه های فنی و اقتصادی، آماده همکاری هستند
این استاد دانشگاه تاکید کرد: امیدواریم که تصمیم گیری نهایی درباره آغاز عملیات اجرایی در آینده نزدیک انجام شود تا آثار مثبت آن هر چه زودتر در توسعه منطقه ای نمایان شود.
راه آهن بروجرد، محرکی برای توسعه متوازن و پیوندهای اجتماعی
استاد تمام گروه علوم اجتماعی دانشگاه آیت الله بروجردی به بررسی ضرورت ایجاد راه آهن بروجرد و پیامدهای اجتماعی آن پرداخت.
غلامرضا تاج بخش با اشاره به جایگاه تاریخی بروجرد در کریدور غربی کشور بیان کرد: نبود دسترسی ریلی، حلقه ای از زنجیره توسعه منطقه را ناتمام گذاشته است و با تکمیل این زیرساخت، شهر می تواند نقش طبیعی خود در تبادل کالا، خدمات و دانش را باز یاید.
وی گفت: راه آهن فراتر از یک پروژه حمل ونقلی صرف است و می تواند به «کاتالیزور همگرایی اجتماعی» بدل شود، بدین معنا که کاهش هزینه و زمان سفر، تعامل میان اقشار مختلف را تسهیل کرده و شبکه های خرد اجتماعی را به شبکه های کلان منطقه ای متصل می کند.
تاج بخش با استناد به مطالعات تطبیقی از شهرهای هم تراز در اروپا بیان کرد: تنها سه تا پنج سال پس از راه اندازی خطوط ریلی، شاخص امید اجتماعی در جوامع مقصد به طور میانگین هفت درصد رشد نشان داده است.
وی با اشاره به نگرش های نوینِ «توسعه مبتنی بر شواهد» افزود: که ارزیابی های چندبعدی باید از مرحله پیش امکان سنجی آغاز و تا فاز نگهداشت ادامه یابد زیرا «بدون رهگیری پیوسته شاخص هایی چون عدالت فضایی، پایداری زیست محیطی و تاب آوری اقتصاد محلی، خط آهن ممکن است صرفاً به کریدوری گذری تبدیل شود و نه پیشران پویایی اجتماعی تبدیل شود.
وی تاکید کرد: در طراحی ایستگاه ها باید سرریز جمعیتی و الگوهای رفت وآمد روزمره دانشجویان، کارگران و گردشگران به دقت مدل سازی شود تا تعادل میان مرکز شهر و پیرامون به هم نخورد.
تاج بخش به جنبه های فرهنگی پروژه پرداخت و یادآور شد: راه آهن، فرصتی برای احیای رویدادهای بومی و تقویت هویت مشترک است زیرا «وقتی مردم بومی بدانند مسافر به آسانی می تواند به شهرشان دسترسی داشته باشد، انگیزه بیشتری برای حفظ و بازتولید آیین های سنتی پیدا می کنند.
وی در همین راستا به ضرورت ایجاد فضاهای فرهنگی در مجاورت ایستگاه اشاره کرد و گفت: این امر می تواند «تلاقی گاه تجربه مسافر و حافظه تاریخی ساکنان» باشد.
استاد دانشگاه آیت الله بروجردی بیان کرد: تحقق این چشم انداز نیازمند تعامل نهادهای علمی، بخش خصوصی و مدیریت شهری است چراکه راه آهن فقط ریل و ایستگاه نیست، بلکه بستری برای بازچیدمان سرمایه اجتماعی و سامان دهی نظام حمل ونقل پایدار است.
تاج بخش با تاکید بر لزوم رویکردی علمی و جامعه محور اضافه کرد: اگر فرآیند تصمیم سازی با مشارکت ذی نفعان محلی و اتکا بر داده های میدانی پیش برود، راه آهن بروجرد می تواند الگویی برای توسعه متوازن در شهرهای میان مقیاس کشور باشد.
