◄ بحران خاموش در جاده ها؛ ۱۳ میلیون خودروی فرسوده و ۵ مانع اصلی نوسازی ناوگان
آمارها نشان می دهد بیش از ۱۳ میلیون خودروی فرسوده در جاده های کشور تردد می کنند؛ موضوعی که به یکی از بحران های خاموش ایران در حوزه حمل ونقل تبدیل شده است. فرسودگی ناوگان نه تنها سهم بالایی در آلودگی هوا دارد بلکه مصرف سوخت را به شکل چشمگیری افزایش داده و سالانه میلیاردها دلار خسارت اقتصادی به کشور تحمیل می کند.
در بخش خودروهای شخصی، حدود ۳۷ درصد ناوگان معادل ۱۳ میلیون دستگاه فرسوده است. در حوزه حمل ونقل عمومی نیز ۹۱ درصد اتوبوس ها یعنی بیش از ۶۰ هزار دستگاه عمر مفید خود را پشت سر گذاشته اند و تاکسی ها نیز پس از ۱۲ سال به مرز فرسودگی می رسند. وضعیت در بخش حمل ونقل باری نیز نگران کننده است؛ به طوری که از هر سه کامیون، یکی فرسوده بوده و در مجموع ۱۲۴ هزار دستگاه نیازمند نوسازی هستند.
به گزارش تین نیوز، پیامدهای این فرسودگی گسترده در دو حوزه زیست محیطی و اقتصادی به وضوح قابل مشاهده است. از یک سو، خودروهای فرسوده سهم بالایی در افزایش غلظت آلاینده ها دارند و مانع تحقق تعهدات ایران در معاهده پاریس می شوند. از سوی دیگر، مصرف روزانه بنزین در کشور به حدود یک لیتر به ازای هر نفر رسیده که دو برابر میانگین جهانی است. همچنین سالانه ۲۴ میلیارد لیتر گازوئیل هدر می رود و خسارتی معادل ۲۵ میلیارد دلار به اقتصاد کشور وارد می شود.
کارشناسان پنج مانع اصلی در مسیر نوسازی ناوگان شناسایی کرده اند: ضعف حکمرانی اقتصادی و تغییرات مکرر مقررات، مشکلات مالی و اعتباری و نرخ بالای بهره تسهیلات، موانع ساختاری همچون الزام مردودی دو دوره معاینه فنی، محدودیت های تولید و واردات خودرو و در نهایت کاهش قدرت خرید مردم که شکاف عمیقی میان قیمت خودروهای نو و فرسوده ایجاد کرده است.
راهکارهای پیشنهادی برای عبور از این بحران در سه سطح فوری، میان مدت و بلندمدت مطرح شده است. در کوتاه مدت، ایجاد بازار معاملات گواهی صرفه جویی انرژی، حذف الزام مردودی دو دوره معاینه فنی و پرداخت مشوق های نقدی مستقیم به مالکان خودروهای فرسوده می تواند مؤثر باشد. در میان مدت، تسهیل اعطای وام های کم بهره، افزایش تولید داخلی و آزادسازی واردات خودرو و همچنین مشارکت خودروسازان در سرمایه گذاری مراکز اسقاط پیشنهاد شده است. در بلندمدت نیز اصلاح ساختار حکمرانی اقتصادی، ثبات بخشی به فضای کسب وکار و توسعه بخش خصوصی در فرآیند نوسازی ضروری به نظر می رسد.
تجربه کشورهای موفق نشان می دهد تمرکز بر انگیزه های اقتصادی و پرداخت مشوق های نقدی مستقیم به مالکان خودروهای فرسوده، بهترین الگو برای تسریع روند نوسازی است. این مدل با ایجاد موقعیت برد-برد برای دولت و مردم، می تواند به کاهش آلودگی، صرفه جویی در مصرف سوخت و ارتقای ایمنی جاده ها منجر شود.
