◄ سند تحول دولت مردمی و چرخش تحول آفرین برای راه آهن سریع السیر

رئیس جمهور در نامه هشتم اسفندماه 1400 سند تحول دولت مردمی را به کلیه اعضای هیئت دولت ابلاغ نمودند. (فایل پی دی اف متن سند)

مطابق نامه مذکور، این سند بر اساس قانون اساسی، سند چشم انداز 1404، سیاست های کلی نظام و بهره مندی از نظرات امام راحل و مقام معظم رهبری، برای حل مسائل اساسی کشور و در اجرای اصل 134 قانون اساسی به عنوان برنامه و خط مشی دولت تنظیم شده و بر اساس ساز و کارهای پیش بینی شده و مشارکت بیشتر جامعه نخبگانی در بازنگری ها ارتقا خواهد یافت.

یکی از عناوین پرتکرار در این سند 244 صفحه ای، چرخش های تحول آفرین است که با استناد به فرمایشات مقام معظم رهبری در 21 اردیبهشت 1400 در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل های دانشجویی (تشریح مقصود از تحول) می باشد.

بیشتر بخوانید:

• پندهایی در تجربه راه آهن سریع السیر پاریس- لیون و دستاوردهای چین

• چالش مدیریتی راه آهن سریع السیر/ احداث خطوط جدید به صلاح نیست

در روش شناسی برنامه تحول (ص 15) با نگاه منطقی و علمی، مبانی وضعیت مطلوب تشریح شده (که با بازاندیشی مبانی قرآنی، تجربیات جهانی و ... جای تکمیل دارد) و پس از مقایسه با وضعیت موجود (مقادیر نشانگرها) با تحلیل شکاف و شناسایی چالش ها به آسیب شناسی پرداخته و ارکان جهت ساز از جمله چرخش های تحول آفرین و اقدامات را از آنها استنباط می نماید.

در فصل سوم سند (ص 16) به چرخشهای تحول آفرین کلان پرداخته و آن را با ذکر 10 نمونه چنین تعریف نموده است:

چرخش های تحول آفرین کلان، تغییرات در جهت گیری های کلان حکمرانی در سطح باورهای بنیادین حاکم بر برنامه ها و سیاست ها است که سویه های اصلی چرخش های تحول آفرین بخش های پیشران و موضوعات فرابخشی را تشکیل می دهند.

در بند 3 چالش 2 سند (روند کاهشی اثرگذاری ایران در اقتصاد بین الملل) در خصوص راه آهن سریع السیر چنین آمده است:

اهرم سازی بخشی از منابع و مطالبات ارزی حاصل از فروش نفت برای اجرای پروژه های زیرساختی در ایران با اولویت توسعه شبکه حمل و نقل ریلی به ویژه قطارهای سریع السیر، و ... با مشارکت کشورهای خریدار نفت (بلندمدت - سازمان برنامه و بودجه، وزارت راه و شهرسازی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، ... وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت امور خارجه).

هرچند این رویکرد و نگاه دولت در سند حاضر فرصت بسیار خوبی برای حمل و نقل ریلی به نظر می رسد اما نباید از تحلیل و ریشه یابی آن و همفکری با کارشناسان و برنامه ریزان غفلت نمود به ویژه با تاثیر چرخش های تحول آفرین در بخش ریلی.

اولین نکته این که با بررسی مقادیر نشانگرها در وضع کنونی می توان دریافت که طی پنجاه سال گذشته سرعت متوسط قطارها تغییر مناسبی نداشته و مطالبه سرعت که ویژگی خاص قطارهای سریع السیر است نشان دهنده بی توجهی به این مهم است.

و این درحالی است که سرعت متوسط با زیرساخت موجود (بر اساس استاندارد UIC705 که تاییدیه آن برای سرعت بیشینه 230 از دفتر فنی شرکت ساخت در 5 خرداد 86 دریافت شد) می تواند از 70 با 50 درصد به 105  و برای مسیرهایی مانند مشهد با هزینه نسبی پایین از 80 تا 60 درصد افزایش یابد یعنی سرعتی که آرمان سریع السیر اصفهان بود (آیین نامه 394 سازمان برنامه).    

• با نگاهی به صفحات 308 و 309 گزارش رولندبرگر که مکررا مبحث خطوط سریع السیر را مورد توجه و بررسی قرار داده می توان به محورهای اصلی پیشنهادی برای احداث خطوط سریع در دو سناریو با ارزش 6500 و 13700 میلیون دلار پی برد. در سناریو اول از سال 2018 تا 2028 با احداث خطوط سریع السیر تهران- قم- اصفهان (409 کیلومتر)، تهران- زنجان (306 ک) و قم- اراک (284 ک) سهم ریلی کمی بیش از 2 درصد و در سناریو دوم با احداث دو خط اضافه تهران- همدان (304 ک) و اصفهان- شیراز (468 ک) پس از 2028 سهم ریلی کمتر از 3 درصد رشد می نماید. (سناریو اول درآمد 360 و هزینه 280 و در سناریو دوم 460 و 450 میلیون دلار)، هزینه زیرساخت و ناوگان در سناریو اول 5500 و 1000 میلیون دلار برآورد شده است.

در صفحه 214 گزارش در مورد چهار شاخص انتخاب روش حمل و نقل از سوی مسافران به ترتیب چنین آمده: قیمت، زمان سفر، بسامد و دسترسی و در صفحه 215 مقایسه قیمت و زمان سفر در مسیرهای مختلف تهران به مشهد، شیراز، اهواز و ... .

برقی کردن هیچ محور مسافری (به عنوان رقیب کم هزینه سریع السیر) پیشنهاد نشده مگر مسیر بافق- بندرعباس (ص 190)

و این درحالی است که برقی کردن را می توان چرخش تحول آفرین در راه آهن قلمداد نمود (توضیحات نوشتار 14001212).