چشم انداز خط جدید دریایی ایران و عمان چیست؟

چندسالی می شود که مسئولان سازمان منطقه آزاد قشم وعده مذاکره و کسب موافقت های نهایی برای ایجاد خط کشتیرانی مسافری میان قشم و بندر خصب در کشور عمان را رسانه ای کرده اند.

به گزارش تین نیوز به نقل از روزنامه اقتصاد سرآمد، هرچند این خط دریایی کمتر از یک دهه پیش فعال بود و به مرور زمان با ایجاد برخی مسائل اقتصادی و سیاسی کنار گذاشته شد؛ بااین حال، بهمن ماه۱۴۰۱ و همزمان با سفر وزیر مشاور و استاندار عمان بود که موضوع راه اندازی خط دریایی میان جزیره قشم و خصب عمان مجددا مطرح شد. آن زمان هنوز افشار فتح الهی رئیس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم بود.

چند ماه پس از مطرح شدن این صحبت ها بود که عادل پیغامی به عنوان مدیرعامل منطقه آزاد قشم منصوب شد و فعالیت خود را آغاز کرد. همان روزها بود که پیغامی در جایگاه مدیرعامل منطقه آزاد قشم به همراه عبدالملکی، دبیر وقت شورای عالی مناطق آزاد در دولت سیزدهم سفری به عمان داشتند و آنجا نیز باز هم وعده ایجاد و راه اندازی مجدد این خط دریایی برای جابه جایی مسافر و گردشگر مطرح شد.

بااین حال بیش از دوسال است که وعده راه اندازی خط کشتیرانی قشم و بندر خصب عمان، گذشته و در مدت فقط این وعده از سوی مسئولان مختلف سازمان منطقه آزاد قشم مطرح شده است. در چنین شرایطی است که طی روزهای گذشته صحبت از راه اندازی خط کشتیرانی میان بندر خصب عمان با یکی دیگر از بنادر جنوبی جمهوری اسلامی ایران شنیده می شود. این مرتبه نام بندرعباس، مرکز استان هرمزگان سر از رسانه ها درآورده است.

راه اندازی خط دریایی جدید بین بندرعباس و خصب

حمیدرضا محمدحسینی تختی، مدیر بنادر و دریانوردی شهید باهنر و شرق استان هرمزگان با اشاره به افزایش تقاضای سفرهای دریایی در هفته های اخیر، از پیگیری برای راه اندازی یک خط دریایی جدید بین بندرعباس و خصب در کشور عمان خبر داد. وی با اشاره به بسته شدن حریم هوایی کشور از ۲۳خردادماه، اظهار داشت: این اتفاق موجب افزایش چشمگیر مراجعه به مرز دریایی بندر شهید باهنر شد که در واکنش به آن، تمهیدات ویژه ای برای جابه جایی امن و سریع مسافران در نظر گرفته شد.

محمدحسینی تختی با ارائه گزارشی از وضعیت تردد دریایی طی این بازه زمانی گفت: از تاریخ ۲۳خرداد تا ۱۴تیرماه، در مجموع ۸۳۳۴نفر از بندر شهید باهنر به مقصد بنادر کشور امارات و عمان تردد کردند از این تعداد، ۵۰۷۵نفر خروجی و ۳۲۵۹نفر ورودی بوده اند. وی ادامه داد: این حجم از جابه جایی از طریق ۴۶سفر دریایی در مسیرهای بندرعباس ـ شارجه، بندرعباس ـ شِناس و بندرعباس ـ خصب انجام شده است. با توجه به روند افزایشی تقاضا، برنامه ریزی برای دائمی سازی خط بندرعباس-خصب در دستور کار قرار گرفته و اقدامات لازم جهت اخذ مجوزهای قانونی آغاز شده است.

مدیر بنادر و دریانوردی شهید باهنر همچنین تصریح کرد: در حال حاضر نیز به دلیل ادامه محدودیت های پروازی و بسته بودن مسیرهای هوایی، استقبال از مرز دریایی همچنان ادامه دارد و تلاش ما بر ارائه خدمات ایمن، منظم و باکیفیت به مسافران متمرکز شده است. وی تأکید کرد: توسعه خطوط منظم دریایی در منطقه جنوب کشور، علاوه بر ارتقای نقش هرمزگان در ترانزیت بین المللی، می تواند دسترسی مسافران به کشورهای حوزه خلیج فارس را تسهیل کرده و زیرساخت های سفرهای دریایی را تقویت کند.

پیش از این نیز محمد محسنی، مدیرکل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان هرمزگان از راه اندازی خط مسافربری دریایی در مسیر بندرعباس به عمان خبر داده بود. به اعتقاد او؛ راه اندازی این خط مسافربری بین المللی در مسیر بندر عباس-عمان، نقش مهمی در تحول گردشگری دریایی منطقه خلیج فارس ایفا خواهد کرد. محسنی همچنین اظهار امیدواری کرده بود: با توجه به وجود سرمایه گذاران علاقه مند جهت راه اندازی خطوط کروز دریایی در استان هرمزگان در آینده ای نه چندان دور شاهد تحول صنعت گردشگری دریایی باشیم.

ضرورت ایجاد گزینه جایگزین

برخی صاحب نظران معتقدند که به دنبال پیامدهای ویرانگر جنگ اسرائیل با ایران، چندین هفته شاهد لغو ترددهای هوایی بین ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس بودیم، اما در اوج این تهدیدهای به ظاهر نگران کننده، فرصت کمتر پرداخته شده ای به عنوان «خطوط مسافرت دریایی بین المللی» بین بنادر شمال و جنوب خلیج فارس شکل گرفت. مسیر دریایی بین بندرعباس و بندر خصب عمان یکی از این فرصت ها محسوب می شود که نباید با نگاهی غیرراهبردی، تنها به عنوان گزینه جایگزین پروازهای هواپیمایی برای جابه جایی مسافران منطقه خلیج فارس بدان نگریسته شود.

ضرورت دارد با تدبیر و نوآوری برای بازارپسندی خدمات دریایی و توسعه بازار گردشگری دریایی و سفرهای برون مرزی، «تداوم» این کانال ارتباطی به جهان بیرون از فلات ایران و حتی «دائمی» شدن خطوط مسافرت های دریایی در استان های ساحلی همچون خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان، دروازه های سفرهای دریایی به بنادر کشورهای همسایه جنوب خلیج فارس و حاشیه اقیانوس هند، فعال و برقرار باقی بماند.

سایه روشن کارنامه تجاری ایران و عمان

بررسی ها نشان می دهد که در ۷۰سال گذشته رابطه سیاسی میان ایران و عمان از کیفیت خوبی برخوردار بوده، اما باوجود برقراری روابط صمیمانه، تجارت دوکشور به موازات روابطه سیاسی ارتقا پیدا نکرده و هرچند در سه سال گذشته ارزش تجارت دوکشور از ۴۲درصد تا ۶۰درصد در هر سال رشد داشته، اما چون ارزش اولیه تجارت ناچیز بوده، لذا دستیابی به چشم انداز ۵میلیارد دلاری برای تجارت با عمان که مورد نظر اتاق مشترک ایران و عمان است، در سال۱۴۰۳ محقق نشد و پیش بینی می شود تا پایان سال در خوش بینانه ترین حالت ارزش تجارت دوکشور رقمی بین ۳ تا ۳.۵میلیارد دلار باشد. 

برخی گزارش ها نیز حاکی از آن است که ارزش تجارت ایران و عمان باید دست کم به ۲۰میلیارد دلار در سال برسد و اگر این رقم محقق نشود روابط سیاسی صمیمانه دوکشور دستاوردی برای طرفین ندارد. بر همین اساس در نشست اخیر وزرای ایران و عمان درخواست ایجاد یک کمیته مشترک با هدف بررسی موانعی شد که مانع دستیابی به چشم انداز ترسیم شده در تجارت دوکشور می شود. 

به نظر می رسد چالشی که در تجارت با عمان وجود دارد به خط کشتیرانی مستقیم و منظم بین ایران و عمان مربوط می شود؛ طرف عمانی حاضر به همکاری در این زمینه شده و حاضر است ۶ماه تا یک سال ۵۰درصد از سوبسید موردنیاز برای ایجاد خط کشتیرانی را پرداخت کند و پرداخت ۵۰درصد دیگر هم برعهده سازمان توسعه تجارت ایران است.

در چنین شرایطی کارشناسان معتقدند، اگر ایران و عمان تصمیم به ایجاد خط کشتیرانی دارند که در آن هر روز کشتی ها بین دوکشور در رفت و آمد باشند، در حال حاضر ظرفیت کشتی ها تکمیل نمی شود زیرا حجم بار تجاری کمتر از ظرفیت کشتی است و این امر سبب می شود تردد روزانه کشتی ها توجیه اقتصادی نداشته باشد. این سوبسید برای جبران ظرفیت خالی پرداخت می شود.