◄ مهم‌ترین کنوانسیون‌های دریایی و وضعیت الحاق ایران به آنها

تین نیوز | سازمان بین المللی دریانوردی، کنوانسیون های متعددی را در زمینه های آلودگی، ایمنی و مسئولیت و جبران، تصویب کرده و ایران نیز به بسیاری از این کنوانسیون ها پیوسته است.

به گزارش تین نیوز، صنعت کشتیرانی و دریانوردی، صنعتی بین المللی است و از این جهت، باید دستورالعمل های یکسانی در سراسر دنیا دربخش های مختلف این صنعت، در دسترس باشد که سازمان بین المللی دریانوردی (IMO) از ابتدا در همین راستا فعالیت کرده است.

کنوانسیون های مصوب سازمان بین المللی دریانوردی در بخش های کنوانسیون های ایمنی، کنوانسیون های آلودگی، کنوانسیون های مسئولیت و جبران خسارت و سایر کنوانسیون ها دسته بندی می شود؛ در ادامه با مهم ترین این کنوانسیون ها آشنا خواهید شد:

کنوانسیون های ایمنی
کنوانسیون ایمنی جان اشخاص در دریا/ SOLAS
كنوانسیون ایمنی جان اشخاص در دریا، از مهم ترین مقاوله نامه های بین المللی در ارتباط با ایمنی كشتی های تجاری است که آخرین نسخه آن، اول نوامبر سال 1974 به تصویب رسید و در سال 1980 لازم الاجرا شد.
ایران در سال 1373 به این كنوانسیون ملحق شد.

کنوانسیون خطوط بارگیری/ LOADLINE 
این کنوانسیون، با توجه به تمایل به استقرار اصول و مقررات یکسان درباره میزان باری که کشتی‌ها در مسافرت‌های بین‌المللی می‌توانند بارگیری کنند و با توجه به اهمیت حفظ جان افراد و اموال در دریا، با ۳۴ ماده و دو ضمیمه، در آوریل ۱۹۶۶ در لندن به تصویب سازمان بین‌المللی دریانوردی رسید.

بر اساس این کنوانسیون کشتی‌های کشورهای متعهد نباید به مسافرت دریایی مبادرت کنند؛ مگر اینکه مورد بازبینی قرار گرفته و علامت‌گذاری شده یا در صورت اقتضا گواهینامه معافیت از خط بارگیری بین‌المللی برایشان صادر شده باشد.
ایران در سال 1352 به این کنوانسیون پیوست.

کنوانسیون اندازه‌گیری ظرفیت کشتی‌ها/ TONNAGE MEASURMENT
با تمایل به ایجاد اصول و قوانین واحد برای تعیین ظرفیت کشتی‌هایی که سفرهای بین‌المللی انجام می‌دهند، این کنوانسیون مشتمل بر یک مقدمه و ۲۲ ماده و دو ضمیمه و یک فرم گواهینامه در تاریخ بیست و سوم ژوئن ۱۹۶۹ در لندن به تصویب سازمان بین‌المللی دریانوردی رسید.
ایران در سال 1352 به این کنوانسیون پیوست.

کنوانسیون مربوط به مقررات بین المللی جلوگیری از تصادم در دریا/ COLREG
به منظور تامین حداکثر ایمنی در دریا و با آگاهی به لزوم تجدیدنظر و به روز کردن مقررات بین‌المللی جلوگیری از تصادم در دریا که ضمیمه سند نهایی کنوانسیون بین‌المللی حفظ جان اشخاص در دریا (مصوب ۱۹۶۰) پس از بررسی مقررات مذکور و با عنایت به پیشرفت‌هایی که از زمان تصویت آن به عمل آمده است، کنوانسیون مربوط به مقررات بین‌المللی جلوگیری از تصادم در دریا، مشتمل بر یک مقدمه و ۹ ماده تهیه شد و مقررات مذکور مشتمل بر ۳۸ ماده و ۴ ضمیمه در ۲۰ اکتبر ۱۹۷۲ در لندن به تصویب سازمان بین‌المللی دریانوردی رسید.
ایران بر اساس ماده واحده مصوب مهر 1367 مجلس شورای ملی (سابق) به این کنوانسیون ملحق شده است.

کنوانسیون ایجاد سازمان بین‌المللی ماهواره‌های دریایی/ INMARSAT
این کنوانسیون مشتمل بر یک مقدمه و ۳۵ ماده موافقتنامه اجرایی آن در ترایخ ۳ سپتامبر ۱۹۷۶ مطابق با ۱۲ شهریور ۱۳۵۵ به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، روسی، و اسپانیولی که همه یکسان معتبر هستند، به تصویب رسید.

بر اساس این کنوانسیون، سازمان بین‌المللی ماهواره‌ ای دریایی تاسیس شد که هدف آن، فراهم آوردن بخش فضایی لازم به منظور بهبود ارتباطات دریایی و در نتیجه کمک به بهبود کمک‌رسانی به کشتی‌های آسیب ‌دیده و نجات زندگی در ارتباطات دریایی، کارایی و مدیریت کشتی‌ها، خدمات مکاتباتی عمومی دریایی و امکانات تعیین محل وسیله بی‌سیم است و سازمان تلاش می‌کند که در همه مناطقی که به ارتباطات دریایی نیاز باشد خدمات خود را ارائه کند.
ایران بر اساس ماده واحده مصوب 15 تیر 62 مجلس شورای اسلامی به این کنوانسیون ملحق شده است.

کنوانسیون استانداردهای آموزش، صدور گواهینامه و نگهبانی دریانوردان/ STCW
این کنوانسیون با تمایل به افزایش ایمنی جان و مال اشخاص در دریا و حفاظت محیط زیست دریایی با ایجاد استانداردهای آموزش و صدور گواهینامه ‌و نگهبانی دریانوردان از طریق توافق مشترک، مشتمل بر یک مقدمه و ۱۷ ماده و یک ضمیمه در ۶ فصل در تاریخ ۱۷ جولای ۱۹۷۸ مطابق با ۲۶ تیرماه ۱۳۵۷ در لندن به تصویب سازمان بین‌المللی دریانوردی رسید.

این کنوانسیون در مورد دریانوردانی اعمال می‌شود که در کشتی‌های دریاپیمایی خدمت می‌کنند که مجاز به برافراشتن پرچم یک کشور عضو هستند.
ایران بر اساس ماده واحده مصوب 7 مرداد 75 به این کنوانسیون ملحق شد.

کنوانسیون کانتینرهای ایمن/ CSC
این کنوانسیون با درک نیاز به حفظ ایمنی کامل جان افراد در هنگام کار، روی هم چینی و حمل و نقل کانتینرها و با توجه به نیاز به تسهیل حمل و نقل بین‌ المللی کانتینری و با تشخیص مزایای رسمی کردن الزامات ایمنی مشترک بین‌المللی در این زمینه، مشتمل بر یک مقدمه و ۱۶ ماده و دو ضمیمه در تاریخ ۲ سپتامبر ۱۹۷۲ میلادی در ژنو تنظیم و امضا شد.

کاربرد این کنوانسیون در مورد کانیتنرهای جدید و موجود مورد استفاده در حمل و نقل بین‌المللی به استثنای کانتینرهایی که برای حمل و نقل هوایی به گونه خاصی طراحی شده‌اند، اعمال می‌شود.
ایران در آبان ماه ۱۳۷۹ به این کنوانسیون ملحق شده است.

کنوانسیون تجسس و نجات دریایی/ SAR
این کنوانسیون در سال ۱۹۷۹ در آیمو، مشتمل بر یک مقدمه و ۸ ماده و یک ضمیمه به تصویب رسید و در سال ۱۹۸۵ لازم‌الاجرا شد.

هدف این کنوانسیون به وجود آوردن یک سیستم هماهنگ بین‌المللی در زمینه تجسس و شیوه‌های نجات کشتی‌ها و اشخاص مضطر در دریاست.

این کنوانسیون سازماندهی مراکز تجسس و نجات عملیات تجسس و نجات در یک منطقه مشترک پیش‌بینی کرده است. علاوه بر این مقدماتی در رابطه با اقدامات آمادگی، ایجاد نقشه‌ها و تعیین منطقه‌های عملیاتی، ایجاد مراکز اصلی و فرعی تجسس و نجات و همچنین در صورت بروز سانحه، روش‌های عملیاتی موثر را به طور کامل مورد پیش‌بینی قرار داده است.

ایزان بر اساس ماده واحده مصوب 21 اردیبهشت 73 مجلس شورای اسلامی به این کنوانسیون ملحق شده است.

کنوانسیون تورمولینوس در زمینه ایمنی کشتی‌های ماهیگیری/ SFV
این کنوانسیون در سال1977 در کنفرانسی که در شهر ترمولینوس اسپانیا تشکیل شد، به تصویب رسید و اولین کنوانسیون بین المللی تصویب شده درباره ایمنی شناورهای صیادی است.

ایمنی شناورهای صیادی یکی از موضوعات مورد توجه آیمو از زمان تأسیس آن بوده اما تفاوت های فاحشی در طراحی و عملیات بین شناورهای صیادی و دیگر انواع کشتی ها، همواره مانع بزرگی در درج موارد مربوطه در کنوانسیون های ایمنی جان افراد در دریا (SOLAS) و خط شاهین (LL) بوده است.

کنوانسیون 1977 دارای الزاماتی ایمنی برای ساخت و تجهیزات شناور جدید، شناورهای صیادی اقیانوس پیما با طول 24 متر و بالاتر و نیز شامل شناورهای صیادی است که در حال عمل آوری صیدهای گرفته شده خود است.

کنوانسیون استانداردهای آموزش، صدور گواهینامه و نگهبانی دریانوردان در مورد کشتی های ماهیگیری/ 1995 STCW_F و موافقت نامه کشتی های تجاری مسافری ویژه/ 1971 STP برخی دیگر از کنوانسیون های دریایی تصویب شده در حوزه ایمنی هستند.

کنوانسیون‌های آلودگی
کنوانسیون مربوط به مداخله در دریای آزاد در صورت بروز سوانح آلودگی نفتی/ INTERVENTION
این کنوانسیون با آگاهی از نیاز به حمایت از منافع ملت‌ها در مقابل پیامدهای شدید سانحه دریایی ناشی از خطر آلودگی نفتی در دریا و خطوط ساحلی و با اعتماد به اینکه تحت شرایطی ممکن است اقداماتی با خصوصیت استثنایی برای حمایت از چنین منافعی در دریاهای آزاد ضروری باشد و اینکه اینگونه اقدامات تأثیری بر اصل آزادی دریاهای آزاد نخواهد داشت، مشتمل بر یک مقدمه و ۱۷ ماده یک ضمیمه در ۹ نوامبر ۱۹۶۹ در بروکسل به تصویب سازمان بین‌المللی دریانوردی رسید.

بر اساس این کنوانسیون اعضا می‌توانند در صورت لزوم به دنبال بروز سانحه دریایی و یا عملیات متعاقب آن به منظور جلوگیری، کاهش یا رفع خطرات شدید و قریب‌الوقوع از خطوط ساحلی یا منافع ذیربط خود در اثر آلودگی یا تهدید آلودگی دریا به وسیله نفت که منطقاً منجر شدن آن به پیامدهای زیان‌بار بزرگ قابل انتظار است، اقداماتی را در دریاهای آزاد به عمل آورند، با این حال هیچگونه اقدامی علیه کشتی‌هایی که تحت مالکیت یا بهره‌برداری یک کشور قرار داشته و در آن زمان تنها در ارتباط با ارایه خدمات غیر تجاری دولتی به کار گرفته شده‌اند، نباید انجام پذیرد.
ایران بر اساس ماده واحده مصوب بهمن 75 مجلس شورای اسلامی به آن ملحق شده است.

کنوانسیون جلوگیری از آلودگی دریایی ناشی از دفع مواد زاید و دیگر مواد/ LONDON OR DUMPING
این کنوانسیون موسوم به کنوانسیون لندن، با اعتقاد به اینکه اقدام بین‌المللی جهت کنترل آلودگی دریا به واسطه دفع مواد زاید می‌تواند و باید بدون تأخیر صورت پذیرد، اما این عمل نباید خدشه‌ای بر بحث اقداماتی جهت کنترل دیگر منابع آلوده کننده دریا، در آینده نزدیک وارد نماید، مشتمل بر یک مقدمه و ۲۲ ماده و ۳ ضمیمه در تاریخ ۸ دی ماه ۱۳۵۱ هجری شمسی مطابق با ۲۹ دسامبر ۱۹۷۲ میلادی در چهار نسخه در لندن، مکزیکوسیتی، مسکو و واشنگتن تنظیم شد.

بر اساس این کنوانسیون، اعضا باید به صورت فردی و جمعی کنترل موثر همه منابع آلودگی محیط زیست دریایی را ترغیب کنند و به ویژه خود متعهد شوند تا به منظور جلوگیری از آلودگی دریاها، از طریق دفع مواد زاید و سایر موادی که برای سلامت بشر ایجاد خطر می‌کنند و منابع زیستی و حیات موجودات دریایی را مخاطره‌ آمیز می‌نمایند و به امکانات رفاهی دریا آسیب می‌رسانند و یا با دیگر استفاده‌های قانونی از دریا تداخل پیدا می‌کنند، همه روش‌های عملی را به کار بندند.
ایران بر اساس ماده واحده مصوب شهریور 75 به این کنوانسیون ملحق شده است.

کنوانسیون آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی/OPRC
در پی حادثه‌ای که در مارس ۱۹۸۹ برای کشتی آکسون والدیز (EXONVALDEZ) در سواحل آلاسکا اتفاق افتاد و منجر به ریزش ۲۶۰ هزار بشکه نفت در دریا و آلودگی وسیع شد، لزوم همکاری بین‌المللی در امر آلودگی و مقابله و همکاری در نقابل آلودگی نفتی به وضوح احساس شد. در همین راستا، کنوانسیونی مشتمل بر یک مقدمه و ۱۹ ماده و یک الحاقیه در ۳۰ نوامبر ۱۹۹۰ با شرکت ۹۰ کشور عضو از جمله جمهوری اسلامی در لندن به تصویب رسید.
ایران بر اساس ماده واحده مورخ 29 تیرماه 76 به این کنوانسیون ملحق شده است.

کنوانسیون کنترل و مدیریت آب توازن و رسوبات کشتی‌ها/ BALLAST WATER
بر اساس کنوانسیون بین‌المللی کنترل و مدیریت آب توازن و رسوبات کشتی‌ها، کشورها باید کلیه اقدامات لازم را جهت جلوگیری، کاهش و کنترل آلودگی محیط زیست دریایی ناشی از استفاده از فناوری‌های تحت حاکمیت یا تحت کنترل خود، یا ورود عمدی یا اتفاقی گونه های خارجی یا جدید به بخش خاصی از محیط زیست دریایی که ممکن است تغییرات عمده و مضری را در آن ایجاد کند، به عمل آورند.

این سند در 13 فوریه سال 2004 میلادی پس از برگزاری کنفرانس دیپلماتیک به تصویب دولت های عضو سازمان بین المللی دیانوردی رسید.
ایران از سال 90 به این کنوانسیون پیوست.

کنوانسیون جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتی‌ها/ MARPOL
این کنوانسیون در سال 1973 با برگزاری کنفرانس بین المللی آلودگی دریا توسط IMO به تصویب رسید و متعاقباً توسط پروتکل 1978 اصلاح شد.

این مقررات دربرگیرنده منابع گوناگون آلودگی ناشی از کشتیها بوده و هدف اصلی آن، حذف آلودگی عمدی محیط زیست دریا به وسیله نفت و سایر مواد مضر و کاهش تخلیه چنین موادی به صورت عمدی یا غیر عمدی، از طریق اعمال قوانین و مقررات بر کشتی ها و بنادر است، ضمایم 5 و 6 کنوانسیون مارپل در سال 2011 مورد بازبینی قرار گرفت.

کنوانسیون های مسئولیت و جبران
کنوانسیون مسئولیت مدنی ناشی از آلودگی نفتی/ CLC
تانکر نفتی توری کانیون در سال ۱۹۶۷ در خارج از قلمرو دریای سرزمینی انگلستان به صخره برخورد کرد و پس از دو نیمه شدن آلودگی نفتی عظیمی را ایجاد کرد، بعد از این ماجرا، نیاز به ایجاد یک راه حل بین‌المللی برای جبران خسارت قربانیان در صورت بروز آلودگی نفتی ضروری به نظر می‌رسید.

به همین دلیل برخی از کشورهای عضو سازمان بین‌المللی دریانوردی در کنفرانسی که سازمان مذکور در ۲۹ نوامبر ۱۹۶۹ در بروکسل برگزار کرده بود، با آگاهی از خطرات آلودگی ناشی از حمل جهانی نفت از طریق دریا به صورت فله و با اعتقاد به ضرورت حصول اطمینان از وجود غرامت کافی برای اشخاصی که از آلودگی ناشی از نشت یا تخلیه نفت از کشتی زیان می‌بینند و با میل به تنظیم قواعد و رویه‌های بین‌المللی متحدالشکل به منظور حل مسائل مسئولیت و ارائه غرامت کافی در چنین مواردی، کنوانسیونی مشتمل بر یک مقدمه و ۲۱ ماده و یک ضمیمه تحت عنوان «کنوانسیون بین‌المللی مسئولیت مدنی خسارت ناشی از آلودگی نفتی» را تصویب کردند.

کنوانسیون تاسیس یک صندوق بین‌المللی برای جبران غرامت ناشی از آلودگی نفتی/FUND
بر اساس این کنوانسیون که در سال 1971 مصوب شد، یک صندوق بین‌المللی جهت جبران خسارت آلودگی تحت عنوان صندوق بین‌المللی جبران خسارت آلودگی نفتی (1992) با اهداف ذیل تأسیس شد:
الف ـ پرداخت غرامت در ازای خسارت آلودگی به میزانی که پوشش حمایتی ارائه شده توسط کنوانسیون مسؤولیت (1992) کافی نیست.
ب ـ به اجرا درآوردن مقاصد مذکور در این کنوانسیون.

صندوق در هر یک از دولت‌های متعاهد به عنوان یک شخص حقوقی است که بر طبق قوانین آن دولت قادر به داشتن حقوق و تکالیف است و می‌تواند مقابل دادگاههای آن دولت، طرف جریان دادرسی واقع شود. هر دولت متعاهد بایستی مدیر صندوق را به عنوان نماینده قانونی صندوق بشناسد.
ایران در سال 85 به این کنوانسیون ملحق شده است.

برخی دیگر از کنوانسیون های تصویب شده در آیمو در حوزه مسئولیت و جبران، عبارتند از:
- کنوانسیون مربوط به مسئولیت مدنی در مورد حمل دریایی مواد هسته ای/ 1971 / NUCLEAR
- کنوانسیون مربوط به حمل مسافران و بار آنها از طریق دریا/ 1974 / PAL OR ATEN
- کنوانسیون مسئولیت و جبران غرامت، در مورد خسارات مربوط به حمل مواد خطرناک و مضر
از طریق دریا/ 1996 / HNS
- کنوانسیون مسئولیت مدنی ناشی از خسارت آلودگی سوخت کشتی/ 2001 / BUNKER
- کنوانسیون تهدید مسئولیت دعاوی دریایی/ 1976 /LLMC

سایر کنوانسیون‌ها
سایر کنوانسیون های تصویب شده در آیمو که در گروه های فوق دسته بندی نمی شوند، به شرح زیرند:
- کنوانسیون تسهیل ترافیک دریایی/ 1965 / FAL
- کنوانسیون مقابله با اعمال غیر قانونی علیه ایمنی دریانوردی/ 1988 / SUA
- کنوانسیون نجات دریایی/ 1989 / SALVAGE
- کنوانسیون لایروبی در مورد انتقال لاشه کشتی ها/ 2007 /REMOVALWRECK