◄ کریدور خلیج فارس–دریای سیاه؛ ابتکار ایران برای اتصال خاورمیانه به اروپا
کریدور خلیج فارس–دریای سیاه ابتکار ایران برای اتصال خاورمیانه به اروپا است. این پروژه می تواند ایران، ارمنستان، گرجستان، بلغارستان، یونان و هند را به هم متصل کند، اما با چالش های سیاسی و زیرساختی روبه روست.
ایران در سال ۲۰۱۶ طرحی بلندپروازانه با عنوان «کریدور خلیج فارس–دریای سیاه» پیشنهاد کرد؛ پروژه ای چندوجهی که در صورت تحقق می تواند ایران، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، بلغارستان، یونان و هند را به هم متصل کند و مسیر جدیدی برای تجارت بین المللی ایجاد نماید.
به گزارش تین نیوز، این کریدور از بندرعباس آغاز می شود و پس از عبور از مرزهای شمالی ایران، از طریق بزرگراه یا راه آهن به سواحل دریای سیاه گرجستان متصل خواهد شد. سپس با استفاده از کشتی های رو-رو در بنادر پوتی و باتومی، کالاها به بلغارستان و یونان منتقل می شوند.
گفتگوهای کارشناسی و نشست های بین المللی
در هشت سال گذشته، هفت نشست مهم کارشناسی با حضور کشورهای درگیر برگزار شده است؛ از تهران (۲۰۱۶، ۲۰۱۹) تا صوفیه (۲۰۱۷، ۲۰۲۲)، تفلیس (۲۰۱۸) و ایروان (۲۰۲۱، ۲۰۲۳). آخرین نشست سه جانبه بین ایران، هند و ارمنستان نشان دهنده همکاری رو به رشد این سه بازیگر منطقه ای بود که کارشناسان آن را تلاشی برای ایجاد توازن نرم در برابر پاکستان، آذربایجان و ترکیه تعبیر کردند.
مزایای راهبردی برای ایران
- اتصال ایران به چهار حوزه دریایی: خلیج فارس/دریای عمان، دریای خزر، دریای سیاه و مدیترانه.
- بهره برداری همزمان از سه پروژه بزرگ: کریدور شمال–جنوب (INSTC)، خلیج فارس–دریای سیاه (PGBSC) و ابتکار کمربند و جاده.
- ایجاد مسیر جایگزین برای «کریدور میانی» ترکیه و کاهش وابستگی به مسیرهای تحت کنترل آنکارا.
نقش هند و ارمنستان
ارمنستان در سال ۲۰۲۳ پیشنهاد داد هند بخشی از این ابتکار باشد تا بمبئی بدون عبور از کانال سوئز به اروپا متصل شود. هدف اصلی ارمنستان، حذف آذربایجان از پروژه و استفاده از حمایت سیاسی و اقتصادی هند بود. هند نیز با توجه به مشکلات ترانزیت از روسیه پس از جنگ اوکراین، به دنبال مسیر دوم برای تجارت با اروپا است.
چالش های فنی و سیاسی
- نبود راه آهن بین ایران و ارمنستان و نیاز به سرمایه گذاری حدود ۳.۵ میلیارد دلار.
- واگذاری حقوق قانونی راه آهن ارمنستان به «راه آهن روسیه» تا سال ۲۰۳۸.
- سیاست خارجی محتاطانه گرجستان با توجه به رویکرد طرفدار غرب.
- تکمیل نشدن ۱۶۵ کیلومتر راه آهن رشت–آستارا در ایران.
- تنش های فزاینده ایران و آذربایجان به دلیل روابط باکو با اسرائیل و رویدادهای دیپلماتیک اخیر.
کریدور خلیج فارس–دریای سیاه می تواند مسیر جدیدی برای اتصال خاورمیانه به اروپا باشد و جایگاه ایران را در تجارت بین المللی تقویت کند. با این حال، تحقق آن نیازمند سرمایه گذاری سنگین، رفع موانع سیاسی و همکاری چندجانبه است. مشارکت هند می تواند نقطه عطفی در این پروژه باشد، اما رقابت های منطقه ای و چالش های زیرساختی همچنان آینده این ابتکار را مبهم کرده است.
مسیر بندر امام اهواز مسجدسلیمان الیگودرز اراک بهترین و نزدیکترین گزینه برای مسیر شمال جنوب هست